Γράφει ο Γιώργος Στ. Πατρουδάκης
Τη θρυλική σημαία της Επανάστασης στην Κρήτη το 1821, που δεν είχε αποτυπωθεί ή φωτογραφηθεί ποτέ μέχρι σήμερα, είχε την τιμή και το προνόμιο να αποκαλύψει η εφημερίδα «δημοκρατία».
Το ιερό πολεμικό λάβαρο της Κρήτης βρισκόταν τα τελευταία 191 χρόνια στη Σύρο, όπου μεταφέρθηκε από τον πρόεδρο της Καγκελαρίας Σφακίων Χατζή Ανδρέα Κριαρά το 1830, μετά το άδοξο τέλος της Κρητικής Επανάστασης, που επιφύλαξε η υπογραφή του πρωτοκόλλου του Λονδίνου. Έκτοτε βρισκόταν κλειδαμπαρωμένη στην οικία της οικογένειας στο κυκλαδονήσι και δεν εκτέθηκε ποτέ σε δημόσια θέα, τουλάχιστον τον τελευταίο αιώνα. Μέχρι σήμερα κανείς δεν την έχει δει, ούτε περιγράψει.
Τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύχθηκαν διάφορες θεωρίες για το περιεχόμενο της σημαίας, αλλά, παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες ιστορικών και τοπικών παραγόντων της Κρήτης και κυρίως των Σφακίων, από όπου άρχισε η επανάσταση στο νησί, το λάβαρο παρέμεινε «σφραγισμένο». Πολλοί έφτασαν στο σημείο να αμφισβητήσουν ακόμα και την ύπαρξή της, καθώς δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τους λόγους που παρέμενε στο σκοτάδι. Οσο πέρναγε ο καιρός όλο και περισσότεροι υποστήριζαν ότι κάτι άλλο βρισκόταν στο κουτί και όχι το ιερό λάβαρο.
Τελευταία φορά η (σφραγισμένη) σημαία είχε εκτεθεί δημόσια στις 23 Απριλίου του 2018, όταν, σε μια λαμπρή εκδήλωση που οργανώθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Σύρου, τον δήμο και τον τοπικό σύλλογο Κρητών, υπό τον Αδαμάντιο Τζιράκη, πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των οστών του Χατζή Ανδρέα Κριαρά. Εκείνη την ημέρα η σημαία τοποθετήθηκε από τον τότε δήμαρχο Σφακίων Γιάννη Ζερβό σε μια ξύλινη προθήκη με γυάλινο τζάμι, που δώρισε ο Σύλλογος Κρητών Σύρου στον τότε «φύλακα» της σημαίας Ανδρέα Κριαρά για τον σκοπό. Ομως η σημαία δεν βγήκε ούτε στιγμή από το κουτί και κανείς δεν μπορούσε να εικάσει τι απεικονίζει.
Οποιος αντίκρισε τη διπλωμένη σημαία κάτω από το τζάμι, κατανόησε γιατί παρέμεινε τόσο καιρό στο σκοτάδι: φτιαγμένη με πολύ λεπτό ύφασμα, είχε εκτεταμένες φθορές και μεγάλες τρύπες. Κάπου στις αρχές του 2019 ο Ανδρέας Κριαράς έφυγε από τη ζωή και η σημαία πέρασε στα χέρια του γιου του.
Ο σημερινός «φύλακας» της σημαίας Γιώργος Κριαράς έλαβε τη γενναία απόφαση να την επιστρέψει στη Μεγαλόνησο, δωρίζοντάς την στην Αρχιεπισκοπή Κρήτης. Παράλληλα, ανταποκρίθηκε στο αίτημα της εφημερίδας μας για φωτογράφιση και ανάδειξή της. Αποτελεί μέγιστη τιμή για τη «δημοκρατία» και για όλους εμάς το γεγονός ότι αντικρίσαμε πρώτοι το ιερό λάβαρο και μας δόθηκε το προνόμιο να το ανασύρουμε από τη λήθη…
Ο Γιώργος Κριαράς μετέφερε στα γραφεία μας την πολεμική σημαία της Κρήτης μέσα στην ειδική θήκη όπου φυλάσσεται από το 2018. Γνωρίζοντας πόσο εύθραυστη είναι και προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι δεν θα προκληθεί περαιτέρω φθορά, καλέσαμε τη συντηρήτρια υφάσματος Μαρία Ρέτσα να ξεδιπλώσει τη σημαία, εφόσον το επιτρέπει η κατάστασή της, λαμβάνοντας όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα προφύλαξης.
Οι στιγμές που ακολούθησαν ήταν φορτισμένες συγκινησιακά και γεμάτες αγωνία. Συγκλονιστικές! Με αργές λεπτεπίλεπτες κινήσεις η κυρία Ρέτσα αποκάλυψε σε ανθρώπινα μάτια το πολεμικό λάβαρο της Κρήτης για πρώτη φορά έπειτα από (ποιος ξέρει πόσες) δεκαετίες!
Η σημαία που αντικρίσαμε έχει διαστάσεις 1 επί 1 μέτρο και εμφανίζει μεγάλες ομοιότητες με πολλά προεπαναστατικά λάβαρα στην Ελλάδα, ενώ έχει εξαιρετική ομοιότητα με την πολεμική σημαία της Μάνης. Είναι ξεκάθαρο ότι οι επαναστάτες της Κρήτης ήταν σε στενή επαφή με την κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο: είχαν συντονίσει τις ενέργειές τους και είχαν συμφωνήσει σε κοινά λάβαρα.
Η σημαία είναι κατασκευασμένη από λευκό βαμβακερό πανί που έχει ραμμένο και στις δύο όψεις του γαλάζιους σταυρούς. Φαίνεται ότι κατασκευάστηκε εσπευσμένα, καθώς τα υλικά της είναι καθημερινής χρήσης και οι κεντιές ανομοιόμορφες και βιαστικές. Από τη στιγμή που δόθηκε η εντολή, απαιτήθηκε ελάχιστος χρόνος για να ολοκληρωθεί. Προφανώς οι επαναστάτες φρόντισαν να κατασκευάσουν πολλά τέτοια λάβαρα για να εφοδιάσουν όλα τα πολεμικά τους τμήματα. Τελικά, όμως, διασώθηκε μόνον αυτή.
Αναλύοντας τα πρώτα της συμπεράσματα από τη μελέτη της σημαίας η Μαρία Ρέτσα, συντηρήτρια υφάσματος, μας είπε:
«Η εν λόγω σημαία ανήκει στον τύπο της λευκής με τον κυανό σταυρό στο κέντρο της, που εμφανίζεται και στη Μάνη, την περίοδο της Επανάστασης. Αποτελείται από τεμάχια βαμβακερού υφάσματος ραμμένα μεταξύ τους. Το μεγαλύτερο εξ αυτών φέρει επίρραπτο τον σταυρό που απαρτίζεται από λωρίδες βαμβακερού υφάσματος σε γαλάζιο χρώμα. Είναι αμφιπρόσωπη με την ίδια ακριβώς σύνθεση και στην πίσω όψη της. Από τον τρόπο που είναι ραμμένα τα κομμάτια μεταξύ τους, αλλά και από το γεγονός ότι αυτά έχουν διαφορετικό σχήμα και μέγεθος εξάγεται το συμπέρασμα ότι κατά πάσα πιθανότητα επρόκειτο για «αυτοσχέδια» κατασκευή από υφάσματα καθημερινής χρήσης. Είναι γνωστό ότι, όταν στερούνταν προκατασκευασμένης σημαίας, οι αγωνιστές προέβαιναν στη χρήση μιας πρόχειρης αυτοσχέδιας».
Λόγω της χρήσης της στα πεδία των μαχών αλλά και της μετέπειτα φύλαξής της σε μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες (θερμοκρασία και υγρασία), διατηρείται όπως άλλωστε και φαίνεται σε πολύ άσχημη κατάσταση. Μερικές από τις φθορές που παρατηρήθηκαν με μια γρήγορη ματιά είναι οι εξής: σχισίματα και οπές που καταλαμβάνουν όλη την έκταση, απώλεια υλικού σε εκτεταμένο βαθμό, έντονος αποχρωματισμός και ξεθώριασμα του κυανού χρώματος, λεκέδες και απώλεια ελαστικότητας των ινών των υφασμάτων. Μια μελλοντική και ενδελεχής παρατήρηση και μελέτη της σημαίας θα οδηγήσει σίγουρα σε πιο ασφαλή συμπεράσματα».
Η δημοσιοποίηση της σημαίας, 200 χρόνια από την Επανάσταση, είναι ένα ιστορικό γεγονός τεράστιας εθνικής σημασίας, που όμως επετεύχθη ερήμην της επίσημης Πολιτείας και της Επιτροπής 1821-2021, που δεν γνώριζαν καν την ύπαρξή της, λόγω αμέλειας και αδιαφορίας.
Η σημαία της Κρητικής Επανάστασης του 1821 θα κυματίσει ξανά στη μνήμη των χιλιάδων ηρωικών επαναστατών που πολέμησαν με τρομερό σθένος, για δέκα ολόκληρα χρόνια, αλλά δεν κατάφεραν να απελευθερώσουν την Κρήτη ούτε να ενωθούν με τη μητέρα Ελλάδα, που ήταν ο διακαής τους πόθος!
