Κείμενο – φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης
Η αθηνοκαλιά είναι ένας καταπράσινος θάμνος της κρητικής υπαίθρου, σε ότι απαλό διαθέτει η φύση, αλλά συνάμα και το πιο σκληρό και ανθεκτικό φυτό!
Και λέμε απαλό, γιατί τα κλαριά του θάμνου είναι στη κυριολεξία για χάδια!
Όταν ο αγρότης πήγαινε για τα ξύλα, έπρεπε να βγάλει και μερικές αθινοκαλιές για να τοποθετήσει μια στο κέντρο του δερματικού, άλλες δυο δεξιά και αριστερά. Μετά να βάλει τα αγκαθωτά κλαριά, και πάνω πάνω πάλι άλλες τρεις αθηνοκαλιές, και μετά να δέσει τον λιγοδέτη, που κι αυτός ήταν από αθινοκαλιά! Ο λιγοδέτης βέβαια ήθελε κάποια τέχνη, γιατί έπρεπε να σχηματιστεί ειδικός κόμπος, να περάσει μέσα η άλλη άκρη, και να γίνει πραγματικός κόμπος που να μην μπορεί να λύσει!
Για αυτό λέμε πως οι βλαστοί του φυτού, αν τους σχίσεις στη μέση, είναι δυνατότεροι κι από σπάγκο! Ο εσωτερικός ιστός, μέσα από τον φλοιό είναι πολύ σκληρός, και ο ίδιος ο φλοιός του θάμνου πολύ ανθεκτικός κι αυτός!
Το ίδιο το φυτό είναι δύσκολο να κοπεί από τον μοναδικό κορμό στη βάση, αν το τσεκούρι μας δεν είναι αρκετά κοφτερό! Εν τω μεταξύ, όλα τα θυμάριααν τα τραβήξεις, ξεπατώνονται εύκολα! Η αθηνοκαλιά όμως τον θέλει “καλά γερό” που θα τη τραβήξει και θα τη ξεπατώσει!
Η αθηνικαλιά έβγαινε σε χωράφια που έμεναν πάνω από πέντε χρόνια ακαλλιέργητα, έπεφτε ο σπόρος από το φυτό, και γέμιζε το χωράφι!
Οι παλιοί είχαν αγαπήσει πολύ τον θάμνο αυτόν, γιατί τους έδινε λύσεις για πολλά θέματα! Εκτός αυτά που αναφέραμε, ότι έφτιαχναν τους λιγοδέτες για τα ξύλα, και έβαζαν και πάνω κάτω στα δεμάτια, είχαν τις αθινοκαλιές και για άλλες χρήσεις.
Σε αυτές έδεναν με το σχοινί τα ζώα τους, μικρά ή μεγάλα, και ήταν σχεδόν σίγουρο, πως κανένα ζώο ήταν σε θέση να τραβήξει το σχοινί, να ξεπατώσει τον θάμνο και να δραπετεύσει!
Όταν επίσης ήθελαν να κοιμηθούν στην εξοχή, μεσημέρι ή βράδυ, έκοβαν κάμποσες αθινοκαλιές και έκαναν ένα υπέροχο στρώμα!
Ακόμα και όταν ήθελαν να φτιάξουν μια πρόχειρη καλύβα στο βουνό, έκοβαν αθιμοκαλιές και χαρουπιές!
Η αθινοκαλιά δεν βγαίνει στον κάμπο, θέλει τουλάχιστον 100 με 150 μέτρα υψόμετρο, να από το Φράγμα Φανερωμένης ας πούμε και πάνω αρχίζουν και εμφανίζονται. Εξ άλλου και οι φώτο από το Φράγμα είναι παρμένες!
Μπορεί να είναι πολλές οι χρήσεις της αθηνοκαλιάς, αλλά προσωπικά θυμάμαι τον πατέρα μου, όταν ήθελε ένα σπάγκο να τυλίξει το φάρδο (σακί) στον αγρούλιδα που φύτευε να μην τον κάψει ο ήλιος, αν δεν είχε, έγδερνε τα κλαριά μιας αθηνοκαλιάς, έβγαζε σε λουρίδες τον φλοιό τους, τον οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιούσε αντί για σπάγκο!
Πρέπει να πω δε πως σε όσα μέρη της Ελλάδας κι αν επήγα, πουθενά δεν συνάντησα αθινοκαλιά, που αυτό σημαίνει πως το φυτό αυτό είναι ενδημικό, και το βρίσκουμε μονάχα στα ημιορεινά της Κρήτης!
