Ένα νέο μοντέλο που θα προβλέπει και τη δημιουργία ενός ειδικού φορέα διαχείρισης της δακοκτονίας προτείνει στον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη και κοινοποιεί στον αρμόδιο Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Μ. Βορίδη , ο αντιπρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Γιώργος Ματαλλιωτάκης.
Σύμφωνα με την πρόταση του περιφερειακού συμβούλου Ηρακλείου το «νέο μοντέλο θα περιλαμβάνει εκείνες τις παραμέτρους και δράσεις που θα το καθιστούν άμεσα εφαρμόσιμο, ευέλικτο και λειτουργικό, ενώ η υλοποίηση του προγράμματος δακοκτονίας πρέπει να αποφασίζεται από έναν ειδικό φορέα διαχείρισης ο οποίος θα απαρτίζεται από ειδικούς επιστήμονες και γεωπόνους οι οποίοι θα λειτουργούν με βάσει τα δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής».
Και επειδή οι ψεκασμοί (πόσοι σε αριθμό και πότε όσον αφορά τον χρόνο) εξαρτώνται από τον πληθυσμό του εντόμου και επομένως από τις ενδείξεις των δειγματοληψιών ελαιοκάρπου και των δακοσυλλήψεων των παγίδων.
Ο κ. Ματαλλιωτάκης προτείνει πέρα από τον διαθέσιμο προϋπολογισμό για τη διακοκτονία, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα πρέπει να έχει προβλέψει και ένα ποσό που να λειτουργεί συμπληρωματικά και να ενισχύει την εκάστοτε Περιφέρεια για να έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει επιπλέον ψεκασμούς έπειτα από εισήγηση βέβαια τον αρμόδιου φορέα και του τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας.
Στην πρόταση του ο κ. Ματαλλιωτάκης ζητά επίσης να εξετασθεί «η δυνατότητα χρήσης αβλαβούς χρωστικής ουσίας στο ψεκαστικό υγρό ώστε να έχουν εικόνα οι τομεάρχες και οι παραγωγοί για την σωστή εκτέλεση του ψεκασμού και ταυτόχρονα τα ψεκαστικά μηχανήματα να είναι εφοδιασμένα με όργανα GPS καθώς και δοσομετρητές έτσι ώστε να ελέγχεται και η πορεία του μηχανήματος και η δόση του ψεκαστικού υγρού ανά δένδρο».
Επίσης ο αντιπρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης, αφού ζητά την αύξηση των κονδυλίων για την δακοκτονία στην Κρήτη, προτείνει την ενεργοποίηση ποινικών ευθυνών και την αποβολή των εργολάβων για δυο χρόνια από τις εργολαβίες ψεκασμού σε περίπτωση μη αποτελεσματικής εκτέλεσης του έργου της δακοκτονίας ανά περιοχή από τον ανάδοχο του έργου.
Ολόκληρη η πρόταση του κ. Γιώργου Ματαλλιωτάκη προς τον Σταύρο Αρναουτάκη
Για πάνω από 6.000 χρόνια η ελαιοκομία αποτελούσε τη βασικότερη ασχολία των κατοίκων της Κρήτης.
Σήμερα οι ελαιώνες αποτελούν το στοιχείο που κυριαρχεί στο φυσικό περιβάλλον του νησιού καλύπτοντας το 65% περίπου της γεωργικής γης και η ελαιοκομία μαζί με τον τουρισμό αποτελούν τους δύο πιο βασικούς μοχλούς ανάπτυξης στην Κρήτη.
Η καλλιέργεια της ελιάς στη Κρήτη καλύπτει πάνω από 2.300.000 στρέμματα από τα οποία τα μισά βρίσκονται στο Νομό Ηρακλείου και τα άλλα μισά στους νομούς Χανίων – Ρεθύμνου και Λασιθίου. Μάλιστα τα ελαιόδεντρα στο νησί μας ξεπερνούν τα 40.000.000.
Η ελαιοκομία στην Κρήτη είναι συνδεδεμένη με την οικονομία, τον πολιτισμό και την ιστορία του νησιού.
Το κλίμα της Κρήτης μπορεί να είναι ευνοϊκό για τον τουρισμό, ωστόσο κάποιες φορές αποδεικνύεται εχθρικό στην ελαιοπαραγωγή καθώς ευνοεί την ανάπτυξη των εντομολογικών εχθρών της ελιάς και ιδιαίτερα του δάκου. Ο δάκος που δυστυχώς παρουσιάζει δραστηριότητα όλο το χρόνο και φυσικά στις μέρες μας ευνοείται από την κλιματική αλλαγή.
Σήμερα, σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια, οι ζημιές από τον δάκο στην ελαιοπαραγωγή μπορεί να καθορίσουν σοβαρά την ποιότητα και την εμπορία του λαδιού μας.
Παλαιότερα υπολογίζαμε μόνο τις άμεσες επιπτώσεις, δηλαδή την απώλεια από την πρώιμη πτώση του ελαιοκάρπου, την απώλεια λαδιού από την κατανάλωση ελαιοκάρπου από το σκουλήκι του εντόμου καθώς και τη μείωση της ποιότητας από τις οπές και τις ακαθαρσίες του εντόμου στον ελαιόκαρπο.
Στις μέρες μας, η αξιολόγηση της ποιότητας διαφοροποιείται ανά δέκατο του βαθμού και όχι ανά βαθμό όπως παλαιότερα. Σήμερα, επίσης στις ζημιές υπολογίζουμε και αυτές που προέρχονται από ρύπανση του λαδιού εξαιτίας της κακής χρησιμοποίησης εντομοκτόνων καθώς και από ενδεχόμενη ανάπτυξη ανθεκτικότητας του εντόμου στα εντομοκτόνα.
Φέτος σύμφωνα με τα στοιχεία της Περιφέρειας Κρήτης, που κατατέθηκαν στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, αναδεικνύουν τη σοβαρότητα του προβλήματος καθώς η μείωση της ελαιοπαραγωγής έφτασε στο 40% και σε απόλυτους αριθμούς χάσαμε περίπου 40.000 τόνους παραγωγής ελαιολάδου.
Υποχρηματοδότηση
Όμως, παρά τις πολλαπλές και πολύ σοβαρές ζημιές, που προκαλεί ο δάκος τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται δυστυχώς έντονη υποχρηματοδότηση της διαδικασίας της δακοκτονίας. Ενέργεια τελείως αντικοινωνική, αλλά και αντιοικονομική, αν ληφθεί υπόψη η απώλεια σε ποιότητα και ποσότητα λαδιού αλλά και η απώλεια εισοδημάτων τόσο από τους παραγωγούς μας όσο και από την οικονομία της Κρήτης.
Παράδειγμα
Παράδειγμα, για την εφαρμογή της δακοκτονίας στην Κρήτη το 2019 δαπανήθηκε το ποσό των 7.947.300 €. Δηλαδή για 3.000.000 € παραπάνω που θα κόστιζε η σωστή εφαρμογή της δακοκτονίας σύμφωνα με τους ειδικούς, χάσαμε το ποσό που δαπανήθηκε μαζί με τα τουλάχιστον 120.000.000 €, λόγω μείωσης της ποσότητας (πτώση καρπού) και υποβάθμισης της ποιότητας του ελαιολάδου (υψηλή οξύτητα και όχι μόνο).
Αξιοσημείωτο είναι οτι για τις ανάγκες της δακοκτονίας γίνεται παρακράτηση στην πηγή ποσοστού 2% επί του παραγομένου λαδιού. Το ποσό αυτό με δεδομένο ότι η Κρήτη κατά μέσο όρο βγάζει 100.000 τόνους λάδι, καλύπτει από μόνο του τις ανάγκες δακοκτονίας.
Μοντέλο αντιμετώπισης και προϋποθέσεις
Έτσι, για να καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το δάκο θα πρέπει να σχεδιάσουμε ένα κατάλληλο μοντέλο, που θα περιλαμβάνει εκείνες τις παραμέτρους και δράσεις που να το καθιστούν άμεσα εφαρμόσιμο, ευέλικτο και λειτουργικό από τους αρμόδιους και το προσωπικό.
Α) Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχει σωστός και επιστημονικός σχεδιασμός του τρόπου εφαρμογής της δακοκτονίας από την αρχή.
Η υλοποίηση του προγράμματος δακοκτονίας πρέπει να αποφασίζεται από ειδικούς επιστήμονες και γεωπόνους οι οποίοι θα λειτουργούν με βάσει τα δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Αυτό σημαίνει ότι στην Κρήτη πρέπει να υπάρχει ένας ειδικός φορέας διαχείρισης της δακοκτονίας ο οποίος θα αποτελείται κυρίως από γεωπόνους μόνιμους κρατικούς και κατά περίσταση εποχικούς υπαλλήλους.
Σε αυτό τον ειδικό φορέα διαχείρισης της δακοκτονίας θα καταλήγουν τα στοιχεία που θα αφορούν τις κλιματολογικές συνθήκες στους ελαιώνες και τις δακοπαγίδες που θα καταγράφουν την εξέλιξη του πληθυσμού του δάκου. Υπό την καθοδήγηση του φορέα αυτού και τις κατά τόπους διευθύνσεις αγροτικής ανάπτυξης πρέπει να εφαρμόζονται τα κατάλληλα, κάθε φορά και ανά περίσταση μέτρα για την αντιμετώπιση του δάκου.
Απαιτείται δηλαδή η απεμπλοκή όλων των υφιστάμενων υπηρεσιών και η δημιουργία του ειδικού φορέα διαχείρισης της δακοκτονίας ο οποίος θα ασχολείται από την προμήθεια των φαρμάκων έως την υλοποίηση του έργου.
Είναι προφανές επομένως ότι η καλή και έγκαιρη οργάνωση της όλης διαδικασίας, αλλά και η σωστή εκτέλεση των εργασιών από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες και προσωπικό θα δώσουν το επιθυμητό και ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Β) Αύξηση των κονδυλίων στα αναγκαία επίπεδα για την έγκαιρη και ομαλή διεκπεραίωση των απαραίτητων εργασιών.
Η έλλειψη πιστώσεων είχε ως αποτέλεσμα φέτος τη μείωση των επεμβάσεων παρά την ραγδαία αύξηση των πληθυσμών.
Φέτος η αδυναμία ελέγχου του πληθυσμού του δάκου και οι κλιματικές συνθήκες που παρέτειναν τη δραστηριότητα του μέχρι και τα μέσα του φθινοπώρου, δημιούργησαν την ανάγκη μεγαλύτερου αριθμού επεμβάσεων που περιορίστηκαν στις τέσσερις επεμβάσεις, από τις επτά που οι συνθήκες απαίτησαν.
Σύμφωνα όμως με τους ειδικούς, κύρια προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του δάκου, είναι η έγκαιρη έναρξη του πρώτου ψεκασμού, ο οποίος εάν οι κλιματικές συνθήκες ευνοήσουν την παράταση της εξόδου του δάκου από τη διαχείμαση, ίσως απαιτήσει ένα δεύτερο σύντομα, επαναληπτικό. Και εδώ εκδηλώνεται μία σημαντική αδυναμία. Σχεδόν κάθε χρόνο καθυστερεί για γραφειοκρατικούς και διαδικαστικούς λόγους η έναρξη του πρώτου ψεκασμού.
Οι επόμενοι ψεκασμοί (πόσοι σε αριθμό και πότε όσον αφορά τον χρόνο) εξαρτώνται από τον πληθυσμό του εντόμου και επομένως από τις ενδείξεις των δειγματοληψιών ελαιοκάρπου και των δακοσυλλήψεων των παγίδων.
Για το λόγο αυτό το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης πέρα από τον διαθέσιμο προυπολογισμό για τη διακοκτονία θα πρέπει να έχει προβλέψει και ένα ποσό που να λειτουργεί συμπληρωματικά και να ενισχύει την εκάστοτε Περιφέρεια για να έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει επιπλέον ψεκασμούς έπειτα από εισήγηση βέβαια του αρμόδιου φορέα και του τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας.
Γ) Δυνατότητα πρόσληψης από τον ειδικό φορέα διαχείρισης της δακοκτονίας επαρκούς αριθμού παγιδοθετών και τομεαρχών, ώστε να μπορεί να εκτελεστεί συστηματικά και ανά γεωγραφική ενότητα το πρόγραμμα της δακοκτονίας.
Συνεργεία ψεκασμού
Ο ιπτάμενος πληθυσμός των εντόμων παρακολουθείται από δακοπαγίδες με υδατικό διάλυμα αμμωνίας ή πρωτεΐνης 2%. Κάθε παγιδοθέτης παρακολουθεί και ανανεώνει το υλικό των παγίδων κάθε πενθήμερο σε 40 παγίδες. Σε κάθε 1.000 ελαιόδενδρα αναλογεί μία παγίδα, καλύπτει επομένως έκταση 40.000 ελαιοδένδρων και αποτελεί την έκταση ενός συνεργείου.
Κάθε τομεάρχης–γεωπόνος λοιπόν πρέπει να παρακολουθεί και να ελέγχει όχι περισσότερα από δέκα συνεργεία. Αυτός εξετάζει και τη σύνθεση και τη γονιμότητα των θηλυκών του δάκου και αποφασίζει για γενικό ή τοπικό ψεκασμό.
Ο τομεάρχης παρακολουθεί και τυχόν δακοπροσβολή του ελαιοκάρπου, η οποία δεν πρέπει να υπερβεί το όριο του 5%, διαφορετικά θα χρειαστεί ψεκασμός κάλυψης των ελαιοδένδρων (όπου αυτό επιτρέπεται). Σημαντική λοιπόν καθίσταται η ανάρτηση και παρακολούθηση των δακοπαγίδων από νωρίς την άνοιξη έως αργά το φθινόπωρο.
Δ) Δακοπαγίδες και συνεργεία ψεκασμού.
Οι παγιδοθέτες με τη σειρά τους να είναι υποχρεωμένοι να αναρτούν σε κατάλληλο μέρος κάθε τοπικής κοινότητας, αναλυτικό σχεδιάγραμμα χωροθέτησης των δακοπαγιδων και πίνακα με τους καταγραμμένους δακοπληθυσμούς κάθε αλλαγής. Με αυτό τον τρόπο οι τομεάρχες και οι αγρότες-παραγωγοί θα μπορούν να κάνουν διασταύρωση στοιχείων.
Σημαντικό είναι τα συνεργεία ψεκασμού να πλαισιώνονται από ντόπιους εργάτες, και ιδιοκτήτες των ελαιώνων της περιοχής, οι οποίοι γνωρίζουν τις περιοχές και μπορούν να εκτελέσουν τους ψεκασμούς με καλύτερη απόδοση και αποτελεσματικότητα. Επίσης θα φροντίζουν ώστε να μην μένουν αψέκαστοι ελαιώνες μέσα στην ψεκαζόμενη ζώνη και να προστατεύονται οι ελαιώνες βιολογικής καλλιέργειας της περιοχής.
Επιπροσθέτως, για τη βέλτιστη εκτέλεση και παρακολούθηση των εργασιών, θα πρέπει να ενημερώνονται κατά τόπους οι παραγωγοί και τα τοπικά αυτοδιοικητικά συμβούλια για τον επικείμενο ψεκασμό, ώστε να παρακολουθούν τη διαδικασία του ψεκασμού και να διευκολύνουν τους ψεκαστές.
Επίσης θα πρέπει να εξετάσουμε τη δυνατότητα χρήσης αβλαβούς χρωστικής ουσίας στο ψεκαστικό υγρό ώστε να έχουν εικόνα οι τομεάρχες και οι παραγωγοί για την εκτέλεση του ψεκασμού, ενώ ταυτόχρονα τα ψεκαστικά μηχανήματα να είναι εφοδιασμένα με όργανα GPS καθώς και δοσομετρητές έτσι ώστε να ελέγχεται και η πορεία του μηχανήματος και η δόση του ψεκαστικού υγρού ανά δένδρο.
Τέλος σε περίπτωση μη αποτελεσματικής εκτέλεσης του έργου της δακοκτονίας από τον ανάδοχο του έργου των ψεκασμών θα πρέπει να ισχύουν αυστηρές όπως η ενεργοποίηση ποινικών ευθυνών και η αποβολή του για δυο χρόνια από τις εργολαβίες ψεκασμού .
Κύριε Περιφερειάρχη,
Έχοντας δεδομένη τη συνεργασία όλων μας σε ένα τόσο σοβαρό, για την οικονομία της Κρήτης, πρόβλημα, σας καλώ να επισπεύσουμε τις διαδικασίες και να σχεδιάσουμε ως Περιφέρεια Κρήτης με την συνεργασία των ειδικών επιστημόνων, των αρμοδίων φορέων και υπηρεσιών ένα κατάλληλο μοντέλο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου που φέτος στοίχισε πολλά στο νησί μας.
Να εξετάσουμε όλες εκείνες τις παραμέτρους, τις δράσεις και τις πιθανές περιπτώσεις ώστε το μοντέλο αυτό να είναι εφαρμόσιμο και λειτουργικό από τους αρμόδιους και το προσωπικό.
Να αποφύγουμε τα εμπόδια της γραφειοκρατίας και τις αστοχίες του παρελθόντος.
Να οδηγηθούμε από την Περιφέρεια Κρήτης στη νέα ελαιοκομική χρονιά έχοντας καταλήξει σε ένα πλήρες σχέδιο που θα έχουμε εξετάσει κάθε παράμετρο του, ώστε να μην έχουμε απώλειες ούτε στην ποιότητα ούτε στην ποσότητα του ελαιολάδου μας.
