Το συναίσθημα της όποιας δημιουργίας είναι όμορφο. Δημιουργία μίας / ενός απογόνου. Δημιουργία μίας δραστηριότητας. Δημιουργία ενός έργου τέχνης. Δημιουργία μιας ευχάριστης ανάμνησης. Ποιος θα μπορούσε να έχει ή να φέρει την όποια αντίρρηση σε αυτό; Οπότε, ρητορική ερώτηση προφανώς. Κάποιος άλλος θα μπορούσε να σκεφτεί κάπως διαφορετικά και να ρωτήσει για το ίδιο περίπου γεγονός κάπως αλλιώτικα. Μπορεί η όποια δημιουργία να προϋποθέτει και να απαιτεί την καταστροφή βιβλίων και περιοδικών, τη βίαιη αποκόλληση σελίδων από τη ράχη του βιβλίου και το περίτεχνο ψαλίδισμα εικόνων; Η απάντηση που δίνεται εδώ είναι, φυσικά και, ναι! Εφόσον, βέβαια ακολουθεί η εκ νέου σύνθεση των αποδομημένων στοιχείων. Μία τέτοια διαδικασία είναι αυτή του κολλάζ. Στην περίπτωση, τουλάχιστον, όμως, που το κολλάζ θεωρείται ένα αυτόνομο έργο τέχνης. Όχι φάρσα, σκευωρία, πλαστογραφία ή παραχάραξη και διαστρέβλωση μιας πραγματικότητας. Για αυτή την απάντηση συνέβαλλαν ο κ. Γιώργος Επταμηνιτάκης, ο κ. Τάσος Στρατουδάκης και η κ. Ελένη Γιαννιώτη.
Το Γυμνάσιο Μοιρών, χάρη στον υπεύθυνο καθηγητή τον Τάσο Στρατουδάκη (καθηγητή Εικαστικών) και τη σ1νεματ1κή Ομάδα του Γυμνασίου Μοιρών, αλλά και χάρη στον Διευθυντή του, κ. Γιώργο Επταμηνιτάκη, ο οποίος επιτρέπει και επιδοκιμάζει, πραγματικά θερμά, τέτοιες πολιτισμικές δραστηριότητες, διοργάνωσε ένα ακόμη επιτυχές σεμινάριο, «Εργαστήρι Κολλάζ». Εισηγήτρια ήταν η εικαστικός Ελένη Γιαννιώτη. Η επιτυχία του σεμιναρίου, με λίγα λόγια, στηρίχτηκε στην ελευθερία. Ελευθερία της έκφρασης, της κίνησης, του χορού. Όσοι παραβρέθηκαν γνωρίζουν πως συνδυάστηκε το κολλάζ με τον χορό. Δεν μπορώ να αποκαλύψω περισσότερα! Ελευθερία στην επιλογή των υλικών, των περιοδικών, των χρωμάτων. Ελευθερία στην επιλογή του θέματος. Ελευθερία! Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι το κολλάζ; Σύμφωνα, λοιπόν, με την τρέχουσα ορολογία της τέχνης, κολλάζ (collage) είναι «η τεχνική καθώς και το έργο που παράγεται από την εφαρμογή της, δηλαδή την επικόλληση σε μια επιφάνεια κομματιών χαρτιού, υφάσματος, έντυπου υλικού, φωτογραφιών, κ.α., γενικά υλικών μαζικής παραγωγής και χρήσης, χωρίς ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία» (βλ. Λεξικό Χαραλαμπίδη). Και αυτό ακριβώς κάναμε. Με (συν-)οδηγό την κ. Γιαννιώτη (Σχολή Καλών Τεχνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) δημιουργήσαμε τα δικά μας κολλάζ (προσωπικές εικαστικές πραγματικότητες με την τεχνική του κολλάζ) καταστρέφοντας ταχυδρομικές κάρτες, σελιδοδείκτες, περιοδικά, εφημερίδες και κορδέλες. Να σημειωθεί πως ο Τάσος και η Ελένη ήταν συμφοιτητές – γεγονός το οποίο πρόσφερε ακόμα περισσότερη θετική ενέργεια στην ήδη φιλική ατμόσφαιρα.
Δημιουργήσαμε όλοι εμείς εκεί μία «νέα» ατομική (εικαστική) πραγματικότητα διαρρηγνύοντας κάποιες άλλες. Πόση ώρα άραγε είχε πάρει στον φωτογράφο να φωτογραφίσει το ένα αντικείμενο ή το άλλο μοντέλο; Πόση ώρα είχε πάρει στον γραφίστα του περιοδικού ή της εφημερίδας να ταιριάξει σε πολύ περιορισμένο χώρο το συγκεκριμένο κείμενο και τη συγκεκριμένη εικόνα; Πόση ώρα σε έναν ζωγράφο να ζωγραφίσει έναν άγγελο; Τις απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις δεν θα τις μάθουμε ποτέ. Χρειάστηκαν, όμως, λίγα μόνο δευτερόλεπτα για να αποφασίσουμε να κόψουμε στα μέτρα μας μία εικόνα, μία σελίδα, να απομονώσουμε ένα αντικείμενο (ένα εικονογραφικό στοιχείο) βγάζοντάς το από το αρχικό περιβάλλον του για να το ενσωματώσουμε σε ένα καινούργιο εικαστικό σύνολο –πολλές φορές με το «έτσι θέλω». Κάπως έτσι δουλέψαμε οι περισσότεροι (ή τουλάχιστον εγώ). Αν και ο καθένας από εμάς είχε φέρει μαζί του / της κάποιο, λίγο ή πολύ, έντυπο υλικό, κανείς δεν είχε δει όλο το υλικό που είχε στη διάθεση του / της. Αυτό σημαίνει πως ακόμα και αν κάποιος είχε κάτι, μια ιδέα, στο μυαλό σου για το τι θα «φτιάξει», ή καλύτερα για το τι θα πει με το υλικό του, αυτό ανατρεπόταν έπειτα από την έκθεση του σε ένα καινούργιο περισσότερο «ενδιαφέρον» υλικό –το οποίο το μεταφράζουμε ως συμβολή στη γένεση νέων ιδεών. Και σε αυτό το σημείο ήταν καίριες οι επεμβάσεις της κ. Γιαννιώτη.
Είτε είχες μία ξεκάθαρη ιδέα για το τι ήθελες να δείξεις με το «έργο» σου (εγώ πάντως δεν είχα) όποτε έψαχνες πολύ συγκεκριμένο υλικό για να επικοινωνήσει μέσω της μορφής τις ιδέες, τα νοήματα, τις αφηγήσεις, είτε έκοβες και ξήλωνες για αρχή ό,τι σου τραβούσε το μάτι και την προσοχή. Και οι δύο μέθοδοι είναι σωστές –εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του καθενός μας ποια θα διαλέξει. Στη δεύτερη περίπτωση, συνδύαζες τις εικόνες με έναν περισσότερο βιωματικό τρόπο, και όχι εγκεφαλικό. Τι θέλω να πω; Μη έχοντας σκεφτεί από πριν το τελείωμα του έργου σου, επικρατούσε αρχικά μία ρευστή εικαστική κατάσταση συνεχώς μπροστά στα μάτια σου με τα τόσα αποκόμματα. Τουλάχιστον σε εμένα. Σιγά-σιγά, όμως, με έναν «μαγικό» τρόπο οι απομακρυσμένες από το αρχικό τους περιβάλλον και νόημα εικόνες, συνδιαλέγονταν με διπλανές και συνδέονταν με παραδιπλανές τους συντελώντας προς μια καινούργια αφήγηση δυνατή και γνήσια, όπως το ίδιο δυνατή και γνήσια ήταν και η αρχική. Όλα τα αποκόμματα, με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούν μία νέα αφήγηση, μία νέα εικαστική πραγματικότητα, ισάξια με, αλλά διαφορετική από την «προηγούμενη» στην οποία ανήκαν. Ούτε ανώτερη αφήγηση, ούτε κατώτερη. Ούτε μεγαλύτερης αξίας ούτε μικρότερης. Μόνο διαφορετικής. Χωρίς καμία ελπίδα επιστροφής στην πρότερη τους αφήγηση πια. Ευτύχημα να υπάρχουν κοινά δομικά αφηγηματικά στοιχεία τα οποία αναφέρονται σε νοήματα ίδια ή παραπλήσια με την αρχική αφήγηση. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, για παράδειγμα, σε μία τέτοια στάση σώματος κάποιου τον ερχομό θα αναγγέλλει.
Δεν γνωρίζω ακόμη αν έπιασαν τόπο τα διδάγματα του «Εργαστηρίου» και της κ. Γιαννιώτη. Οφείλω όμως να σημειώσω πως και για το κολλάζ, για ακόμα μία φορά… Χωρίς τεχνική, τέχνη δεν γίνεται!
Ελπίζουμε σε συνέχεια και αυτού του σεμιναρίου!
Ελένη και Τάσο, σας ευχαριστούμε πολύ.
Από το κοινό σας.
Τ.Ι.Κ.
