Σύνταξη κειμένου: Φανούριος Ζαχαριουδάκης
Η Ιερά Μονή Βροντησίου παλαιότερα υπαγόταν στο Δήμο Ζαρού, τώρα υπάγεται στο Δήμο Φαιστού.
Στα παλαιότερα χρόνια είχε φρουριακή αρχιτεκτονική, αλλά το τοίχος που την περιλάμβανε έχει κατεδαφιστεί.
Η γεωγραφική της θέση, της χαρίζει απεριόριστη θέα προς της Μεσαρά και τα Αστερούσια όρη, ενώ σχετικά κοντά προς αυτήν φαίνεται η Κουρτοκεφάλα.
Η εκκλησία του μοναστηριού είναι δίκλιτη, αφιερωμένη στον Άγιο Αντώνιο και στην » Ψηλάφηση του Αποστόλου Θωμά».
Αν παρατηρήσει κάποιος με προσοχή, θα βγάλει το συμπέρασμα ότι, η εκκλησία κτίστηκε σε δύο διαφορετικές περιόδους.
Στη πρώτη περίοδο κτίστηκε ο Άγιος Αντώνιος, ο οποίος είναι και αγιογραφημένος, και στη δεύτερη περίοδο έγινε η επέκταση του κλίτους του Αγίου Αντωνίου, το κτίσιμο του κλίτους της » Ψηλάφησης του Θωμά » και η ανέγερση του κωδονοστασίου.
Το κλίτος της » Ψηλάφησης του Θωμά » δεν είναι αγιογραφημένο, αλλά είναι σοβατισμένο με αστρακάσβεστο.
Όπως μας διηγήθηκε ο μοναχός, πάτερ Χριστοφόρος, μετά από έρευνα που είχε κάνει ο πρώην εφόρος της 13ης Βυζαντινής εφορείας Ηρακλείου, Εμμανουήλ Μπουρμπουδάκης, είχε βρει έγγραφο σε Αμερικανική βιβλιοθήκη, που έγραφε ότι, το Βροντήσι προϋπήρχε του 1204 μ.Χ., αλλά ωστόσο δεν του είχαν επιτρέψει να πάρει κάποιο αντίγραφο.
Η Μονή, φαίνεται να ακμάζει από το 1500 μ.Χ., ταυτόχρονα με τη μονή Βαρσαμονέρου – Αγίου Φανουρίου, στα Βορίζια.
Οι τοιχογραφίες του ναού χρονολογούνται από το 14ο αιώνα, ενώ στο μοναστήρι σώζονται αγιογραφίες του 16ου αιώνα του Μεγάλου Κρητικού ζωγράφου Μιχαήλ Δαμασκηνού και Θεοφάνη, των οποίων υπήρξε μαθητής ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος.
Το καμπαναριό της μονής είναι Ιταλικού ρυθμού και συγκαταλέγεται στα αρχαιότερα καμπαναριά της Κρήτης.
Εντυπωσιακό στοιχείο της Μονής είναι η γραφική μαρμάρινη βρύση, που τώρα ευρίσκεται έξω από τη Μονή, ενώ παλαιότερα ευρισκόταν στον εσωτερικό χώρο και δυτικά της εκκλησίας, σε μορφή συντριβανιού, και ένεκα τούτου οι Τούρκοι, βάσει της μαρτυρίας του Πάτερ Χριστοφόρου, την αποκαλούσαν » συντριβανί Μοναστήρι».
Αργότερα μετά την επέκταση του Ναού, μεταφέρθηκε η βρύση εκτός του μοναστηριού, στη θέση που βρίσκεται σήμερα δίπλα στα πλατάνια.
Στη μαρμάρινη βρύση παριστάνονται σε ανάγλυφο μορφή, κατά μια εκδοχή, οι Πρωτόπλαστοι στον επίγειο Παράδεισο, και τέσσερις μορφές που συμβολίζουν τους ποταμούς της Εδέμ, που είναι: ο Φισών, ο Γεών, ο Τίγρης και ο Ευράτης, ενώ κατά μία δεύτερη εκδοχή παριστάνονται, οι πρωτόπλαστοι στον επίγειο Παράδεισο, ενώ οι τέσσερις μορφές παριστάνουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές, καθ’ όσον όπως έτρεχαν τα καλά λόγια από το στόμα των, τρέχει και το γάργαρο νερό.
Μετά τη συνένωση των μοναστηριών, το μοναστήρι του Βροντησίου γνωρίζει μια μεγάλη ακμή και όπως μας αφηγούνταν ο αείμνηστος μοναχός Πάτερ Χριστοφόρος, στην εξουσία του είχε δεκατέσσερα μετόχια με εβδομήντα Μοναχούς.
Τα μετόχια ήταν:
1) Η Γεωργική Σχολή Μεσαράς.
2) Ο Βελούδης στη Γαλιά.
3) Ο Άγιος Αντώνιος στου Βρέλι.
4) Το φωτεινόπουλο στο Τυμπάκι.
5) Η Καρδιώτισσα, έξω από τους Βόρρους.
6) Ο Άγιος Νικόλαος, στα Ροβάλωνα, πάνω από τα Σκούρβουλα.
7) Ο Άγιος Φανούριος του Βαλσαμονέρου.
8) Ο Άγιος Νικόλαος στο φαράγγι του Ζαρού, που τώρα ευρίσκονται οι Παλαιοημερολογίτες.
9) Η Καρδιώτισσα, κάτω από τον Άγιο Θωμά.
10) Η ευρύτερη περιοχή Βροντησίου.
Όσο για τα υπόλοιπα μας είπε ότι δεν γνωρίζει.
Απ’ ότι όμως ξέρω εγώ, είναι και τα εξής δύο, χωρίς να γνωρίζω τα άλλα δύο.
1) Ο Άγιος Ιωάννης ο Φαραγκίτης, στον Αλμυρό ποταμό Ηρακλείου.
2) Οι Μουρνιές.
Να σημειώσουμε ότι, στη Γεωργική Σχολή Μεσαράς, βρισκόταν το μετόχι, της Αγίας Παρασκευής του Μερίτη, ενώ αργότερα μετονομάστηκε, Γεωργική Σχολή Μεσαράς.
Εδώ στο Βροντήσι έχουν μεταφερθεί οι εικόνες του μοναστηριού, του Αγίου Φανουρίου του Βαλσαμονέρου, μεταξύ των άλλων είναι οι εξής.
1) Η Άμπελος, ζωγραφισμένη δια χειρός του » Αγγέλου του Κρητός».
2) Η Αμφιπρόσωπη εικόνα, που από την μία μεριά είναι ζωγραφισμένη η μορφή του Χριστού και του Αγίου Φανουρίου και από την άλλη είναι ζωγραφισμένη η μορφή του Αγίου Φανουρίου, δια χειρός του Αγγέλου του Κρητός.
3) Η εικόνα του Αγίου Φανουρίου, δια χειρός του Αγγέλου του Κρητός.
Σε αυτή την εικόνα του Αγίου Φανουρίου, πηγαίνουν ακόμα και σήμερα οι ύποπτοι κλοπής ζώων και ξεμαρτηρούνται, δηλαδή φανερώνουν την αλήθεια και ορκίζονται για την αθωότητα τους.
Η πίστη ότι ο Άγιος Φανούριος θα φανερώσει το κλέφτη είναι βαθιά ριζωμένη ακόμα και σήμερα στη ψυχή του λαού μας, γι’ αυτό δε τολμά να ορκιστεί ψέματα από το φόβο της τιμωρίας.
Ο Μακαριστός Πάτερ Χριστοφόρος συμπλήρωσε ακόμα, ότι, έξι φορητές εικόνες με αρχαιολογική αξία έχουν μεταφερθεί στο Ηράκλειο στο μουσείο της Αγίας Αικατερίνης, δίπλα στον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά.
Εδώ στο Βροντήσι υπάρχει και παρεκκλήσιο, νότια του Ναού του Αγίου Αντωνίου, αυτό, της Αγίας Παρασκευής και κάτω από τα θεμέλια της εκκλησίας βρίσκεται το κοιμητήριο των γερόντων της Μονής.
Εντυπωσιάζουν επίσης τα δυο τεράστια πλατάνια, που θεριεύουν αιώνες τώρα στην αυλή και χρονολογούνται στα 700 χρόνια.
Εξ αιτίας της θέσης του, το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε ως επαναστατικό κέντρο στις Κρητικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα.
Το 1866 εγκαταστάθηκε στο Βροντήσι το στρατηγείο του Καπετάν Κόρακα και από το σημείο αυτό κηρύχτηκε η επανάσταση στην κεντρική και στην ανατολική Κρήτη.
Αργότερα οι Μοναχοί, σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους, κάηκαν περί τα τριακόσια ελαιόδεντρα και όλα τα σιτηρά που υπήρχαν, και το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε, ενώ ο Σαδιά Αγάς από τις Κούρτες μετέτρεψε την μονή σε μάντρα για τα αιγοπρόβατα του.
Στο Βροντήσι όπως προείπαμε, το ένα κλίτος της εκκλησίας είναι αφιερωμένο στη «Ψηλάφηση του Θωμά» και εορτάζει μια ακριβώς εβδομάδα μετά την Κυριακή του Πάσχα, δηλαδή την επόμενη Κυριακή του Πάσχα.
Αυτή η Κυριακή, που λέγεται »Κυριακή του Θωμά» ή »Ψηλάφηση του Θωμά», εδώ οι ντόπιοι αλλά και της ευρύτερης περιοχής την ονομάζουν «του Βροντησού».
Πλήθος προσκυνητών συρρέουν απ’ όλα τα κοντινά και μακρινά χωριά αλλά και ολόκληρη τη Κρήτη.
Τα παλαιότερα χρόνια, παρ’ όλο που δεν υπήρχαν τα σημερινά μεταφορικά μέσα, ο κόσμος ερχόταν με το μέσον της εποχής του, που ήταν τα γαϊδούρια, τα μουλάρια και τα άλογα, πάντοτε στολισμένα τα σαμάρια τους με πολύχρωμα κεντητά καλύμματα .
Πολύς κόσμος όμως ερχόταν και με τα πόδια, από πολύ μακρινές αποστάσεις, καθ’ όσον ήταν ριζωμένη βαθιά στη καρδιά του η πίστη για το Χριστό.
Στο μοναστήρι την ημέρα της γιορτής, τα πάντα ήταν σημαιοστολισμένα, οι αρτοκλασίες σε πολλές δεκάδες, οι καλόγεροι και οι παπάδες της μητρόπολης να βρίσκονται όλοι εδώ παρόντες, ενώ ο Δεσπότης της περιοχής, να ακούγεται να βγάζει το πανηγυρικό της ημέρας, προσδίδων στη γιορτή της » Ψηλάφησης του Θωμά » ιδιαίτερη θρησκευτική λαμπρότητα.
Πάντοτε μετά τη λειτουργιά ο κόσμος όπως συνηθίζει και σήμερα, σκόρπιζε κάτω από τα δέντρα ή και στα βράχια και απολάμβανε τους εξαιρετικούς μεζέδες που με περίσσια τέχνη και μεράκι η κάθε νοικοκυρά είχε ετοιμάσει από το προηγούμενο βράδυ.
Παράλληλα με το φαγητό έπιναν ατέλειωτα κρασιά και όλοι μαζί ευχόντουσαν να ξαναβρεθούν και του χρόνου στον ίδιο τόπο με υγεία και χαρά.
Τα παλαιότερα χρόνια τουλάχιστον, δεν έλειπαν τα Κρητικά συγκροτήματα λύρας και λαούτου, που σταματημό δεν είχαν μέχρι τη δύση του ηλίου, ενώ οι μπαλοτιές των πολεμικών όπλων αντιλαλούσαν στα γύρω βουνά.
