Του Δημήτρη Χ. Σάββα
Ίσως να περίμενα διαφορετικά τούτες τις μέρες εκείνη την περίοδο. Να περίμενα μια διαφορετική κίνηση στην αγορά, με τους ανθρώπους να πηγαινοέρχονται χαρούμενοι πάνω κάτω, κάνοντας ακόμα και τις πιο ασυνήθιστες μικροαγορές θέλοντας να αποχαιρετήσουν τον παλιό χρόνο και να υποδεχθούν τον καινούργιο. Ίσως να περίμενα μια μεγαλύτερη ηρεμία στα πρόσωπα των ανθρώπων της αγοράς, των ανθρώπων του μόχθου που αξημέρωτα σηκώνονταν προκειμένου να βγάλουν το ψωμί τους. Ακόμα τους πραματευτάδες να διαλαλούν την πραμάτεια τους με πιο βροντερή φωνή ή τους μαγαζάτορες ανεβασμένους σε ράφια και βιτρίνες να στολίζουν το χώρο του καθημερινού “πάρε – δώσε” με τους γνωστούς και φιλικούς πελάτες, δίνοντας την πρέπουσα όψη, αυτή την γιορταστική. Τις νοικοκυρές στα σπιτικά να καθαρίζουν, να σκουπίζουν, να στρώνουν, να μαγειρεύουν και να φτιάχνουν γλυκίσματα για το καλό, όπως έλεγαν. Τέλος περίμενα, από τα χαράματα κιόλας τις αδύνατες μικροκαμωμένες φιγούρες των καλαντιστών. Έτσι ήταν τότε τα παιδιά. Δεν είχαν την σημερινή όψη, ήταν αδύνατα και λεπτοκαμωμένα και από τα βαθιά χαράματα γύριζαν από σπίτι σε σπίτι να πουν τα κάλαντα, να χτυπήσουν την πόρτα και να τους ανοίξουν οι κυράδες των φαμιλιών διάπλατα, για το καλό του χρόνου μ’ ένα πλατύ χαμόγελο.
Τα φίλευαν χρήματα, κουραμπιέδες, σύκα και καρύδια, κάστανα πολλές φορές και διάφορα ζαχαρωτά, κι εκείνα, τόσα ευχαριστημένα και ικανοποιημένα, έφευγαν για την παρακάτω πόρτα της γειτονιάς. Βέβαια η χαρά τους δεν περιγραφόταν, ας κρύωναν, ας βρέχονταν μέχρι να τελειώσουν και το τελευταίο σπίτι για να κάνουν στο τέλος τη μοιρασιά! Και όταν χτυπούσε η καμπάνα έπρεπε να φορέσουν τα καινούργια τους ρούχα και παπούτσια για να πάνε στην εκκλησία! Ηράκλειο,
παραμονή του 1942.
Πρώτο έτος της κατοχής.
“Τίποτα από τα παραπάνω! Καμία κίνηση, καμία διάθεση, ανύπαρκτο το χαμόγελο και φυσικά η αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο, για μια διαφορετική χρονιά. Η αγορά πολύ πεσμένη και τα πρωτοχρονιάτικα είδη βρίσκονταν σε δύο καταστήματα στο Μεϊντάνι, αλλά και σε λίγα καροτσάκια που ίσως οι πλανόδιοι πωλητές να είχαν αυτά τα υπολείμματα από προηγούμενες χρονιές. Από τα μεσάνυχτα τα παντός είδους γερμανικά όπλα άρχισαν να ρίχνουν βολές. Όλοι ανησυχούσαν, νομίζοντας πως πρόκειται για αεροπορική επιδρομή. Το αντίθετο όμως, αφού ο στρατός της κατοχής χαιρετούσε την είσοδο στον καινούργιο χρόνο. Ύστερα βέβαια από λίγο εμφανίστηκαν αγγλικά αεροπλάνα στον καστρινό ουρανό τα οποία μοίραζαν παιχνίδια για τα παιδιά, λόγω των ημερών! Προτού φυσικά διαπιστωθούν όλες αυτές οι προθέσεις για το μοίρασμα παιχνιδιών, να και τα αντιαεροπορικά συστήματα άμυνας. Με το ξημέρωμα άρχισαν να μπαίνουν στον αγώνα και τα στοιχεία της φύσης. Άρχισε να πέφτει ένα πυκνό χιόνι και το κρύο ήταν ανυπόφορο. Δεν ήταν εξάλλου και η πρώτη φορά, που τέτοιες μέρες οι κάτοικοι της καστρινής πολιτείας αντιμετώπιζαν τέτοιο καιρό”. Όλα αυτά μας τα αφηγείται ο Θεολόγος Νίκος Ζευγαδάκης, του οποίου το αρχείο φυλάσσεται στο αντίστοιχο τμήμα της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης.
Και συνεχίζει ο Νικόλαος Ζευγαδάκης να μας περιγράφει το κλίμα αυτών των ημερών, αυτή την δύσκολη χρονική ιστορική περίοδο.
“Το δεύτερο έτος 1943, την παραμονή υπήρχαν στην αγορά αρκετά κουνουπίδια (δρχ. 1.600-2.000), μανδαρίνια (1.600-1.800) και πορτοκάλια (2.000). Επίσης εύρισκε κανείς φυλλάδες κ.λπ. λαχανικά της εποχής, αμύγδαλα, φιστίκια και καρύδια. Κάλαντα δεν ήκουσα πουθενά. Ο καιρός ήταν ωραιότατος και υπήρχε κάποια κίνησης στην αγορά, το κέφι όμως των πολλών τουλάχιστον ήταν μετριότατο.
Τα μεσάνυχτα οι Γερμανοί στρατιώται έρριξαν πολλούς πυροβολισμούς και κροτίδες δια χαιρετισμό του καινούργιου χρόνου. Την ίδια όμως νύκτα είχαμε αεροπορική επιδρομή στο αεροδρόμιο και άλλα σημεία και χωριά ανατολικά της πόλεως.
Η εκκλησία με την συνδρομήν ευσεβών κυριών παρεσκεύασε και έστειλε στις φυλακές και τα φιλανθρωπικά Ιδρύματα πίττα και λοιπά είδη.
Την νύκτα είχαμε δυο μεγάλες αεροπορικές επιδρομές με αρκετούς βομβαρδισμούς και ζημίες στο αεροδρόμιο και αλλαχού, προς τα ανατολικά της πόλεως προ παντός.
Το τρίτο και τελευταίο έτος 1944, την παραμονή η κίνησις στην αγορά ήταν εξαιρετική. Βγήκαν κάμποσοι καλαντάδες. Το κέφι δεν ήταν ζωηρό. Υπήρχαν πορτοκάλια, μανδαρίνια και λεμόνια προς 24 χιλ. και αρκετό κρέας προς 160 χιλ. το μεγάλο, τυρί, φρούτα κ.λπ.
Την νύκτα, που ο χαλασμός του κόσμου από τα γερμανικά όπλα για χαιρετισμό του καινούργιου χρόνου όπως τα προηγούμενα έτη!.. Ούτε υπήρχε μετά τα μεσάνυκτα και το πρωί που ξύπνησα ηλεκτρικόν φως. Φτώχεια δηλ. και πένθος εφέτος στον… απελευθερωτικό στρατό. Τα Χριστούγεννα ας σημειωθή ότι στον στρατό εδόθησαν γλυκίσματα πολυκαιρισμένα και χαλασμένα.
Τ’ απόγευμα έγινε εις τον Μητροπολιτικόν ναόν τελετή της βασιλόπηττας για τα άπορα παιδιά του ΕΟΧΑ κατά την οποίαν ωμίλησε ο πρόεδρος τούτου και αναπληρωτής του εξορίστου Μητροπολίτου μας Πρωτοσύγκελλος και νυν Επίσκοπος Αρκαδίας κ. Ευγένιος Ψαλιδάκης, μοιράστηκε δε πίττα σε όλα τα παιδιά.
Η Δοξολογία της Πρωτοχρονιάς δεν παρελείφθη κανένα έτος, εγίνετο όμως πάντοτε όχι βέβαια ως δοξολογία αλλά ως παράκλησις εις τον Θεόν της αγάπης και της ειρήνης για την απελευθέρωσι και την σωτηρία μας. Και πρέπει να είμεθα ευγνώμονες απέναντί Του γιατί εμείς εδώ πέρα ελάβαμε και απολαμβάνομε το εξαιρετικό και ανεκτίμητο αυτό δώρον Του”.
Έτσι γιόρταζαν οι Καστρινοί εκείνες τις μέρες της Πρωτοχρονιάς. Μ΄αυτόν τον τρόπο βίωναν εκείνη την τόσο σκληρή ιστορική περίοδο και πραγματικότητα κάτω από την σφοδρή και ανελέητη πίεση του κατακτητή. Δυστυχώς η χώρα μας ποτέ δεν μπόρεσε να τον αποφύγει, ακόμα και στις μέρες μας, με άλλο βέβαια πρόσωπο και με άλλη τακτική.
Από τη στήλη μας σας ευχόμαστε ολόψυχα χρόνια πολλά και ευτυχισμένα, γεμάτα υγεία και ευτυχία!
Η νέα χρονιά να φέρει κάθε τι το ποθούμενο!
Ένας διαφορετικός γιορτασμός της Πρωτοχρονιάς
