Σπάνια φωτογραφία (Μαρία Τζενάκη): Διακρίνεται στο προαύλιο της Αγίας Αικατερίνης το Πρότυπο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου, γνωστό και από τις αναφορές στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη
Γράφει ο Δρ Ζαχαρίας Μ. Καψαλάκης*
Το Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Ηρακλείου είναι το πρώτο Σχολείο που ιδρύεται επίσημα το 1831 στο Νομό Ηρακλείου.
Το αντίστοιχο των Θηλέων (γνωστό και ως Παρθεναγωγείο Ηρακλείου) ιδρύθηκε το 1844.
Το 1835 ιδρύθηκε η Ελληνική Σχολή Αρρένων Ηρακλείου και το 1844 η αντίστοιχη των Θηλέων.
Οι Δάσκαλοι
Πριν τη δεκαετία του 1860 δασκάλους των σχολείων γνωρίζουμε:
- Τον Κωνσταντίνο Ψαρουδάκη ο οποίος δίδαξε ως το 1841 και έφυγε λόγο της επανάστασης.
- Τον Ιωάννη Περίδη, ο οποίος εργάστηκε ως το 1853 και ο οποίος αναχώρησε από το νησί, με τη φυγή των Ελλήνων.
Στη δεκαετία του 1860 στα «Εκπαιδευτικά καταστήματα» της πόλεως του Ηρακλείου υπηρετούν οι παρακάτω εκπαιδευτικοί:
Δάσκαλοι
- Μιλτιάδης Ι. Βρατσάνος
- Ιωακείμ Μακράκης
- Ν. Π. Βυτσεράς
- Γεώργιος Καραγιαννάκης
- Εμμανουήλ Νιωτάκης
- Ευάγγελος Γ. Φουρναράκης
- Παύλος Γ. Βλαστός
- Ιωάννης Νικολαΐδης
Δασκάλες
- Άννα Μαραγκάκη
- Μαριγώ Ταμιτσάκη
- Ασπασία Συνατσάκη
Στη δεκαετία του 1870 στα Σχολεία Αρρένων διδάσκουν:
- Εμμανουήλ Νιωτάκης
- Βασίλειος Α. Καρυοφύλλης
- Κωνσταντίνος Δρακάκης
Στο αντίστοιχο Σχολείο των Θηλέων Δασκάλες είναι:
- Άννα Αργυράκη (Μαραγκάκη)
- Ανδριάνη Μαυρογιαννάκη
- Ειρήνη Παππαδάκη
- Ελένη Κωνσταντινίδου
- Ειρήνη Ταμιτσάκη
- Ασπασία Πολυχρονίδου
Στη δεκαετία του 1880 στο Σχολείο Αρρένων διδάσκουν:
- Ανδρέας Κοκκινάκης
- Εμμανουήλ Νιωτάκης
- Αθανάσιος Κρασάκης
- Μιχαήλ Πατερόπουλος
Σο Νηπιαγωγείο Διευθύντρια είναι η Αθηνά Μαλικούτη και στο Παρθεναγωγείο διδάσκουν:
- Άννα Αργυράκη
- Αναστασία Αρετάκη
- Ειρήνη Παπαδάκη
- Ελένη Κωνσταντινίδου
Στη δεκαετία του 1890 στο Σχολείο διδάσκουν:
- Ανδρέας Κοκκινάκης
- Στυλιανός Παπαδάκης
- Αθανάσιος Κρασάκης
- Ιωάννης Φιοράκης
- Ιωάννης Τσαγκαράκης
- Ευθύμιος Φουστανάκης
Την ίδια χρονική περίοδο στο Παρθεναγωγείο διδάσκουν:
- Άννα Αργυράκη
- Μαρία Ευσταθίου
- Αρτεμισία Φιλιππίδου
- Άννα Λυδάκη
- Ασπασία Γεωργιάδου
Τον Απρίλιο του 1899 στο Σχολείο αρρένων υπηρετούν:
- Ανδρέας Κοκκινάκης
- Στυλιανός Παπαδάκης
- Νικόλαος Πετρίδης
- Ιωάννης Πετράκης
Βιογραφικά στοιχεία δασκάλων
- Ο Εμμανουήλ Νιωτάκης ήταν από τους μακροβιότερους δασκάλους του Σχολείου Αρρένων. Ήταν απόφοιτος της Ελληνικής Σχολής Ηρακλείου, ενώ παρακολούθησε μαθήματα Γυμνασίου, όπως γράφει σε ιδιόχειρο σημείωμα, από το Σχολάρχη Νικόλαο Παρασυράκη και τον καθηγητή Μιλτιάδη Βρατσάνο. Δίδαξε για μια 5ετία στο Μεραμβέλλο και από το 1857 εργάστηκε στη Σχολή Αρρένων Ηρακλείου. Ολοκληρώνει τη δασκαλική του σταδιοδρομία το 1889 με σοβαρά προβλήματα υγείας και πολύ φτωχός.
- Ο Κωνσταντίνος Δρακάκης από τις Αρχάνες δίδαξε στο Σχολείο για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 1869, ενώ είχε διατελέσει δάσκαλος στις Αρχάνες για μια πενταετία. Ήταν απόφοιτος της Α΄ τάξης του Βαρβακείου Λυκείου Αθηνών.
- Ο Μιχαήλ Πατερόπουλος δίδαξε για πρώτη φορά και για μικρό χρονικό διάστημα στο Σχολείο το 1841. Δίδαξε επίσης το 1853, ενώ μόνιμα εργάστηκε από το 1864 στην Α΄ τάξη και μετά στο Νηπιακό Τμήμα.
- Η δασκάλα Μαριγώ Μ. Ευσταθίου διορίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές του Σχολικού Έτους 1881 – 1882 και ήταν απόφοιτος της Α Γυμνασιακής τάξης του Ελληνικού Παρθεναγωγείου Ερμουπόλεως. Επίσης σε εξετάσεις που υπέστη στο Αρσάκειο Παρθεναγωγείο Αθηνών πήρε πτυχίο Γης τάξεως.
- Ο Ανδρέας Κοκκινάκης ήταν ο Διευθυντής της Σχολής από το Σχολικό Έτος 1883 – 1884 και μετά και ήταν ο ισχυρός άνδρας της Δημοτικής Εκπαίδευσης για τις δεκαετίες 1880 και 1890. Είχε σπουδάσει στο Διδασκαλείο Αθηνών με χρήματα της Δημογεροντίας Ηρακλείου και ερχόμενος στο Ηράκλειο το 1883 ανέλαβε να εκπαιδεύσει στη Νέα Μέθοδο διδασκαλίας τους δασκάλους του Νομού.
- Η Άννα Αργυράκη ήταν σύζυγος του Χριστόφορου Αργυράκη και για πάρα πολλά χρόνια Διευθύντρια του Παρθεναγωγείου Ηρακλείου. Ήταν απόφοιτος της Αρσακείου Σχολής Αθηνών με βαθμό Β τάξεως Άριστα.
- Στο Σχολείο νερό κουβαλούσε τη δεκαετία του 1880 ο Αθανάσιος Κοκκινάκης και αργότερα η σύζυγος του Μαρία.
Οι μαθητές
Σε έγγραφο του Ιανουαρίου 1862 πληροφορούμαστε ότι στο Σχολείο φοιτούν μέχρι και 340 μαθητές. Όπως γράφει ο Εμμανουήλ Νιωτάκης, στο Συνδιδακτικό Τμήμα στο οποίο διδάσκει φοιτούν 60 μαθητές, ενώ στο Αλληλοδιδακτικό που είναι δάσκαλος ο Ευάγγελος Φουρναράκης υπάρχουν 190 μαθητές. Τέλος στο Νηπιακό Τμήμα που εργάζεται υπό την καθοδήγηση του Παύλου Βλαστού είναι γραμμένοι 90 μαθητές.
Το Μάιο του 1879 ο Εμμανουήλ Νιωτάκης σημειώνει ότι στο Συνδιδακτικό Τμήμα που διδάσκει ο ίδιος φοιτούν 50 μαθητές, στο Προκαταρτικό που δάσκαλος είναι ο Κωνσταντίνος Δρακάκης υπάρχουν 60 μαθητές και στο Νηπιακό με δάσκαλο το Μιχαήλ Πατερόπουλο υπάρχουν 150 μαθητές. Την ίδια χρονική περίοδο, η Διευθύντρια του Παρθεναγωγείου Άννα Αργυράκη σημειώνει ότι στο Συνδιδακτικό Τμήμα φοιτούν 35 μαθήτριες, στο Αλληλοδιδακτικό 90 και στο Νηπιακό 120 μαθήτριες.
Σε αναφορά του Διευθυντή του Σχολείου Εμμανουήλ Νιωτάκη το Γενάρη του 1882, πληροφορούμαστε ότι στο Συνδιδακτικό Τμήμα φοιτούν 50 μαθητές οι οποίοι 44 είναι Ηρακλειώτες, 3 από την επαρχία Πεδιάδας, 2 από την επαρχία Μυλοποτάμου και 1 από το Λασίθι. Στο Προκαταρτικό Τμήμα φοιτούν 86 μαθητές, από τους οποίους οι 61 είναι Ηρακλειώτες, 8 από την επαρχία Πεδιάδας, 4 από την επαρχία Μαλεβυζίου, 3 από την επαρχία Μυλοποτάμου, 1 από την επαρχία Τεμένους, 1 από την επαρχία Μεραμβέλου, 2 από τα προάστια του Ηρακλείου, 1 από τη Θεσσαλονίκη, 2 από την Ήπειρο, 2 από τη Μυτιλήνη και 1 από τη Σμύρνη. Το Νηπιακό χωρίζεται σε δυο Τμήματα. Στο πρώτο φοιτούν 100 Ηρακλειώτες μαθητές και στο δεύτερο 60 από τους οποίους οι 50 είναι Ηρακλειώτες, οι 7 από το Μαλεβύζι και οι 3 από τα προάστια του Ηρακλείου. Στο Παρθεναγωγείο Ηρακλείου φοιτούν 308 μαθήτριες : Στο Συνδιδακτικό Τμήμα 25, στο Προκαταρτικό 83 και στο Νηπιακό 200.
Το Σχολικό Έτος 1886 – 1887 στο Σχολείο Αρρένων φοιτούν 330 μαθητές σε 4 τάξεις:
- Στην Δ΄ τάξη 57
- Στη Γ΄ τάξη 68
- Στη Β΄ τάξη 84
- Στην Α΄ τάξη 121
- Και στο Νηπιαγωγείο 90
Στο Παρθεναγωγείο φοιτούν 273 μαθήτριες.
Το Σχολικό Έτος 1894 – 1895 στο Σχολείο φοιτούν 353 μαθητές σε 4 τάξεις:
- Στην Δ΄ τάξη 57
- Στη Γ΄ τάξη 75
- Στη Β΄ τάξη 75
- Στην Α΄ τάξη 146
- Ο Δρ Ζαχαρίας Καψαλάκης είναι Δάσκαλος και Διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
