(Απόσπασμα από την ομιλία του Δρ Ζαχαρία Καψαλάκη, σε εκδήλωση που οργάνωσε ο Δήμος Φαιστού για τους Τρεις Ιεράρχες στις 30 Ιανουαρίου 2014. Θέμα της ομιλίας: «Ιδρύσεις σχολείων στο Δήμο Φαιστού στα χρόνια της Τουρκοκρατίας…)
Τον Απρίλιο του 1871 οι κάτοικοι των Βοριζίων, με επιστολή τους στο Μητροπολίτη Κρήτης Μελέτιο ζητούν την ίδρυση σχολείου που θα εξυπηρετεί και τα χωριά Καμάρες, Σκούρβουλα και Λοχριά.
Η Δημογεροντία αποδέχεται το αίτημα των κατοίκων των Βοριζίων, με την προϋπόθεση όμως να πληρώνουν 125 γρόσια για το μισθό του δασκάλου, που θα ανέρχεται στα 250 γρ. συνολικά. Τα υπόλοιπα χρήματα, θα δινόταν από τη Δημογεροντία.
Δε γνωρίζουμε τον ακριβή χρόνο του διορισμού δασκάλου, καθώς δεν βρέθηκαν σχετικά έγγραφα. Η πρώτη αναφορά που συναντούμε έχει ημερομηνία 28 Νοεμβρίου 1871 και προέρχεται από το δάσκαλο του Σχολείου που υπογράφει δυσανάγνωστα ως Γ. Νικονογιάννης (;), σύμφωνα με την οποία οι γονείς δεν αγοράζουν τα αναγκαία βιβλία.
Ο δάσκαλος όμως θα πρέπει να είχε προβλήματα με τους χωριανούς, σχετικά με την καταβολή του μισθού του, τα οποία καταλήγουν στο Δικαστήριο, ως αναφέρει ο νέος δάσκαλος των Βοριζίων Ιερομόναχος Κορνήλιος Μεταξάκης «… εἶχον διενέξεις τινάς μετά τοῦ πρώην Διδασκάλου των εἰς το Δικαστήριον Μοίραις…».
Η ιδιόρρυθμη προσωπικότητα του Ιερομόναχου Κορνήλιου Μεταξάκη, που κατάγεται από το Κανλί – Καστέλι, θα σημαδέψει το Δημοτικό Σχολείο Βοριζίων, στα πρώτα βήματα του. Όπως γράφει στην αίτηση διορισμού του θα προσπαθήσει να βοηθήσει την πατρίδα του, με τις λίγες γνώσεις που έλαβε στη σχολή του Αγίου Όρους που φοίτησε. Στις εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε, πήρε βαθμό 4 (καλώς) και εκρίθη ικανός να διοριστεί ως δάσκαλος.
Στις 12 Φεβρουαρίου 1872 διορίζεται στα Βορίζια με μισθό 250 γρ. Η Δημογεροντία με επιστολή της παρακινεί τους κατοίκους του χωριού να προχωρήσουν στην οικοδόμηση κτηρίου για τη στέγαση του Σχολείου, ενώ τους ζητά να εκλέξουν Σχολικούς Εφόρους .
Ο δάσκαλος ερχόμενος στο χωριό έχει μαζί του πίνακες Γεωγραφίας, Ανάγνωσης, Αριθμητικής και Καλλιγραφίας, τους οποίους η Δημογεροντία «… δωρεῖ εἰς τήν σχολήν ὑμῶν χάριν τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν φιλτάτων ὑμῶν τέκνων…», όπως αναφέρει σε σχετική επιστολή της, με αποδέκτες τους Δημογέροντες των χωριών Βορίζια, Σκούρβουλα και Καμάρες.
Οι πρώτες εντυπώσεις του νέου δάσκαλου είναι μάλλον αποκαρδιωτικές. Οι μαθητές «… εἶναι πάντων ἀρχάριοι καί εἰς αὐτά τά ἐκκλησιαστικά ὁπου ἐπαραδίδοντο, μή γνωρίζοντες οὐτε τό Κύριε ἐλέησον ἐπ’ ἐκκλησίας…», ενώ φαίνεται να έχει και προβλήματα προσαρμογής «… ἄν ἤμουν πρότερον ἐνταῦθα ἐρχόμενος, δέν ἤθελον ἔλθη παντελῶς, διότι εῑναι μέν οἱ ἄνθρωποι καλοί καί κοινωνικοί, ἀλλ’ ὁ τόπος μοί φαίνεται πληκτικός…».
Στις εξετάσεις του καλοκαιριού παραβρέθηκε ο Ελληνοδιδάσκαλος της Ελληνικής Σχολής Ηρακλείου Αρχιμανδρίτη Αμβρόσιος Κασάρας, ο οποίος και αναφέρει χαρακτηριστικά: «… Ὁ δέ πολυμαθής διδάσκαλος Βορριζῶν κύρ Κορνήλιος, καί τόν ἀποκαλῶ πολυμαθῆ καθότι, κατά θετικῶς παρά πολλήν ἐπληροφορήθην, περιέρχεται τάς ἐπαρχίας κατά τάς ἑορτᾶς κηρύττων καί εὐαγγελιζόμενος αὐτεπαγγέλτως τόν λόγον τοῦ Θεοῦ, καί ταῦτα ἐν ἀγνοία πάντως τοῦ Σεβαστοῦ ἡμῶν Κυριάρχου τοῦ Μητροπολίτου, τοῦ καί προέδρου τῆς Σεβαστῆς ταύτης Δημογεροντίας…» . Ο δάσκαλος αν και είχε ενημερωθεί εγκαίρως από τον Αρχιμανδρίτη, δεν παραβρέθηκε στις εξετάσεις τη ημέρα που είχε οριστεί και «… ἀπῆλθεν εἰς Κανλῆ -Καστέλλι, τό ἴδιον τῆς γεννέσεως αὐτοῦ χωρίον, διά νά ἀποκρεώση φαίνεται μετά τῶν συγγενῶν του…».
Από τα Βορίζια καταγόταν ο δάσκαλος Γεώργιος Βολικάκης που δίδαξε στα χωριά Μαγαρικάρι και Βορίζια.
