Έρευνα: Δρ Ζαχαρίας Καψαλάκης
Ένας από τους μεγαλύτερους Δήμους του Νομού Ηρακλείου, τόσο σε κατοίκους, αφού υπερέβαινε τις 5.000, όσο και σε οικισμούς, στην διοικητική του περιφέρεια ανήκαν 22 και δύο Ιερές Μονές, ήταν ο Δήμος Επισκοπής.
Έδρα του Δήμου ήταν η Επισκοπή (Πισκοπή, όπως αναφέρεται στην απογραφή του 1881) με 695 κατοίκους στην πλειοψηφία τους χριστιανούς. Συγκεκριμένα οι 608 ήταν χριστιανοί και οι 87 μωαμεθανοί..
Χωριά με χριστιανικό μόνο πληθυσμό υπήρξαν ο Άγιος Γεώργιος, η Κόξαρη, το Καλό Χωριό, οι Γούρνες, η Ανώπολη, το Βορρού, η Γαλύφα, το Χαρασό, το Σγουροκεφάλι και οι Σταμνοί.
Χωριά με μουσουλμάνους και μόνο κατοίκους δεν υπήρχαν. Σχεδόν μουσουλμανικά χωριά καταγράφονται τα Σκόπελα (κατοικούσε μόνο 1 χριστιανός ) και η Απάνω Βάθεια (ζούσαν 3 χριστιανοί), όπου ήταν και το μεγαλύτερο σε πληθυσμό μουσουλμανικό χωριό του Δήμου (225 μουσουλμάνοι κάτοικοι). Μουσουλμάνοι υπήρχαν επίσης πολλοί στο Σκαλάνι (159), στα Σκόπελα (139), στην Ελιά (128) και στον Καρτερό (128).
ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Οι δυο Ιερές Μονές που υπήρχαν στο Δήμο Επισκοπής (Ιερά Μονή Ανοπόλεως και Αγκαράθου), προσέφεραν πολλά στην εκπαίδευση της περιοχής. Λειτούργησαν από τα πρώτα δημοτικά σχολεία, ενώ στην Ιερά Μονή Αγκαράθου υπήρξε και το πρώτο Σχολαρχείο της περιοχής (1883).
Σχολεία είχαν ακόμη:
- Ανόπωλη (1862)
- Επισκοπή (1863)
- Καλό Χωριό(1873)
- Κόξαρη (1877)
- Σκαλάνι (1881)
- Ελιάς (1884)
Στο χώρο της εκπαίδευσης σημαντική ήταν η παρουσία του δασκάλου Ευάγγελου Φουρναράκη, ο οποίος δίδαξε στα σχολεία της περιοχής τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης του, ενώ αργότερα διετέλεσε για πολλά χρόνια γραμματέας του Δήμου Επισκοπής, υπογράφοντας μάλιστα αρκετά έγγραφα, αντί των κατά καιρό Δημάρχων.
Σχολεία όμως θα πρέπει να διέθεταν και οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της περιοχής, καθώς υπάρχει αρκετά μεγάλος αριθμός εγγραμμάτων (σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής).
Αναλυτικά ο αριθμός των εγγραμμάτων και αγράμματων κατοίκων του Δήμου Επισκοπής έχει ως εξής: (Πίνακας 1)
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
| ΔΗΜΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗ | ||||
| ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΟΙ | ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΙ | |||
| ΧΡΙΣΤ. | ΟΘΩΜ. | ΧΡΙΣΤ. | ΟΘΩΜ. | |
| ΑΝΔΡΕΣ | 268 | 72 | 1969 | 428 |
| ΓΥΝΑΙΚΕΣ | 19 | 75 | 2333 | 433 |
| ΣΥΝΟΛΟ | 287 | 144 | 4302 | 861 |
Τα παραπάνω στοιχεία, καθώς και αυτά που δημοσιεύουμε παρακάτω, και που αφορούν την πληθυσμιακοί σύνθεση των χωριών του Δήμου Επισκοπής, προέρχονται από το βιβλίο του Νικολάου Σταυράκη «Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης»:(Πίνακας 2):
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
ΟΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ
Ο Δήμαρχος του παραπάνω Δήμου ήταν χριστιανός το θρήσκευμα, ενώ ο Πάρεδρος μουσουλμάνος, όπως όριζε η σχετική νομοθεσία.
Πολλοί ήταν οι Δήμαρχοι που θήτευσαν στο Δήμο Επισκοπής το χρονικό διάστημα 1880 –1899. Πρώτος Δήμαρχος ήταν ο Φώτης Καστρινάκης, ενώ χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου Δήμου, είναι ότι σε κάθε εκλογή εκλεγόταν και διαφορετικός Δήμαρχος. Από τους υποδημάρχους του Δήμου Επισκοπής γνωρίζουμε μόνο τον Μουλά Χουσεϊν Φαφουλάκης που εκλέχτηκε στις εκλογές του 1882.
* Έγγραφο του 1880 το υπογράφει ο Φώτης Καστρινάκης, ως Δήμαρχος Επισκοπής
- Στις εκλογές του 1881 Δήμαρχος εκλέγεται ο Γεώργιος Τιμιωτεράκης και Πάρεδρος ο Χαρούμ Μπεκιράκης (εφ. «ΜΙΝΩΣ», αρ. φ. 31/25-4-1881)
- Στις εκλογές του 1882 Δήμαρχος Επισκοπής εκλέγεται ο Γεώργιος Φανουράκης και Υποδήμαρχος Μουλά Χουσεϊν Φαφουλάκης
- Στις εκλογές του 1885 εκλέγεται Δήμαρχος Επισκοπής ο Εμμανουήλ Μανιουδάκης
- Έγγραφο του 1899 υπογράφει ο Δήμαρχος Επισκοπής Δ. Γ. Καπετανάκης.
- Εικόνα κορυφής: Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ
