Του Μιχάλη Παπαηλιάκη
Την Κυριακή 15 Αυγούστου 1943, στην ορεινή θέση Τραχήλι, βορειανατολικά του οικισμού των Βοριζίων Δήμου Φαιστού, εικοσιδύο παλικάρια της Αντιστασιακής Οργάνωσης «Ψηλορείτης» του Καπετάν Πετρακογιώργη, έδωσαν μια από τις ενδοξότερες μάχες της Κρητικής Αντίστασης εναντίον 400 Γερμανών στρατιωτών.
Κατά τη διάρκεια της πολύωρης μάχης, εφτά παλικάρια της Αντιστασιακής Οργάνωσης πότιζαν με το αίμα τους το δέντρο της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας.
Η μακρόχρονη αγωνιστική παράδοση της Κρήτης διέπλασσε ψυχολογία χαΐνη στους κατοίκους της, η οποία μεταφέρεται από γενιά σε γενιά Οι αγωνιστές της Τουρκοκρατίας: Λόγιος, Κουρμούληδες, Κόρακας, Ξωπατέρας, Μαστραχάς, Τσικριτζής, Κατσαντώνης, Δράκος Βυζαριανός, Λεράτος, Φραγκιάς, Μαλικούτης, Λέκας, Αστρινός Χατζηδάκης, Γ. Ρωμάνος, αποτελούν παραδείγματα και επηρεάζουν τις συνειδήσεις και τις συμπεριφορές των νεότερων.
Αυτό φάνηκε στη Μάχη της Κρήτης, τον Μάιο του 1941, όταν υπέργηροι επαναστάτες της τουρκοκρατίας παρακινούσαν τους νεότερους να πολεμήσουν εναντίον των Γερμανών εισβολέων
Από τα Βορίζα τουλάχιστον 12 κάτοικοι πολέμησαν εθελοντικά στον Σταυρωμένο Ηρακλείου.
Από το Αμάρι, πολίτες και στρατιώτες πολέμησαν στο Ρέθυμνο.
Η συμμετοχή κατοίκων στη Μάχη της Κρήτης, η απογοήτευση για την κατάκτηση του νησιού, όπως και η ανάγκη να βοηθηθούν οι υποχωρούντες στρατιώτες των συμμάχων, ευνόησαν συνεννοήσεις μεταξύ των κατοίκων των χωριών Μαγαρικάρι, Βορίζα, Καμάρες Λοχριά, και ωρίμασαν σκέψεις για τη δημιουργία αντιστασιακής οργάνωσης.
Κάτοικοι των χωριών αυτών συγκεντρώθηκαν γύρω από μια σπουδαία προσωπικότητα της περιοχής, τον Γεώργιο Πετράκη – Πετρακογιώργη από το Μαγαρικάρι. Άνδρα συνετό, γενναίο, βαθιά θρησκευόμενο, ακραιφνή βενιζελικό, πατριώτη.
Κατά την εισβολή των Γερμανών, 20 Μαΐου 1941, ο Πετρακογιώργης βρίσκονταν στα Χανιά, όπου ο πρωθυπουργός Εμμ. Τσουδερός είχε προσκαλέσει βενιζελικούς παράγοντες για να αποφασίσουν τη δημιουργία αντιστασιακών οργανώσεων.
Στα μέσα Ιουνίου 1941, ο Πετρακογιώργης, πατριώτες από τα Βορίζα και τα κοντινά χωριά προχώρησαν στη δημιουργία της Αντιστασιακής Οργάνωσης «Ψηλορείτης».
Οι οικογένειες και τα χωριά καταγωγής των μελών της θα υποστούν μεγάλες ταλαιπωρίες στα χρόνια της Κατοχής.
Αρχικά, τα μέλη της Αντιστασιακής Οργάνωσης συνέχισαν να περιθάλπουν τους υποχωρούντες συμμάχους προς τις νότιες ακτές του Ηρακλείου. Λίγο μετά, ξεκίνησε η συνεργασία με τους Βρετανούς πράκτορες και το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής , το οποίο ενημέρωναν λεπτομερώς, μέσω ασυρμάτου, σχετικώς με τη μεταφορά πολεμικού υλικού και νερού από το αεροδρόμιο του Τυμπακίου προς τη Γερμανική στρατιά που πολεμούσε στην Αφρική.
Στα μέσα του 1943 η Γερμανία είχε αρχίσει να υποχωρεί σε όλα τα μέτωπα. Η Κρήτη αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη σπουδαιότητα για τη Γερμανία.
Τον Ιούλιο, η Γερμανική στρατιωτική διοίκηση αποφάσισε να προβεί σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των αντιστασιακών οργανώσεων και των Βρετανών πρακτόρων που είχαν τα λημέρια τους στον Ψηλορείτη.
Χιλιάδες Γερμανοί στρατιώτες περικύκλωσαν το βουνό.
Η πρώτη σύγκρουση, μεταξύ 17 ανταρτών της Οργάνωσης και 200 περίπου Γερμανών, έγινε στις 17 Ιουλίου 1943 στη θέση Κουροπητό. Οι Γερμανοί, μετά από σκληρή μάχη υποχώρησαν .
Δεύτερη συμπλοκή στις 10 Αυγούστου στον Πόρο του Σταυρού, προς το Οροπέδιο της Νίδας
Λίγες ημέρες μετά, τα ξημερώματα της Κυριακής 15 Αυγούστου, τα Βορίζα και το λημέρι της Οργάνωσης στη θέση Πρυγιός, στο βοριζανό αόρι, βρέθηκαν κυκλωμένα.
Δυστυχώς, χωρίς τη βοήθεια κρυφών συνεργατών, ο γερμανικός στρατός δεν θα ήταν σε θέση, χωρίς να γίνει αντιληπτός, να κυκλώσει το χωριό και το λημέρι των ανταρτών.
Από το βιβλίο « ΤΡΑΧΗΛΙ» του Κώστα Καργάκη:
«Στις 6.30 το πρωί της Κυριακής, ο στρατός μπήκε στο χωριό. Oι Γερμανοί χτυπούσαν τις πόρτες με τα όπλα. Ριπές και άγριες φωνές σήκωσαν τον πανικό. Σε όλο το χωριό απλώθηκε μια απίστευτη βαρβαρότητα. Οι σκύλοι φοβήθηκαν και δεν γαύγιζαν πια. Τα ζωντανά έκοψαν τα σκοινιά τους, οι γέροι σέρνονταν ξυπόλυτοι, οι γριές έκλαιγαν, τα παιδιά δεν ήξεραν που να σωθούν. Στις 8 η ώρα τούς είχαν μαζέψει όλους. Ευτυχώς, οι περισσότεροι νέοι άντρες έλειπαν».
Εν τω μεταξύ, κοντά στο λημέρι της Οργάνωσης, λίγο πριν το ξημέρωμα οι έμπειροι σκοποί είχαν εντοπίζει αδέσποτο σκυλί να περιφέρεται.
Όταν ξημέρωσε διαπίστωσαν ότι το λημέρι είχε περικυκλωθεί από πολλές μικρές ομάδες των 20-30 Γερμανών στρατιωτών η κάθε μιά. Συνολικά 400 στρατιώτες. Τις ομάδες αυτές οδηγούσαν ντόπιοι συνεργάτες των Γερμανών -προδότες.
Με πρόταση των Βοριζανών μελών της Οργάνωσης, αποφασίστηκε οι εικοσιδύο αντάρτες να χωριστούν σε μικρότερες ομάδες και να κινηθούν νοτιαανατολικά, ώστε να διαφύγουν προς το δάσος του Ρούβα.
Περί τις 9 το πρωί η εμπροσθοφυλακή των ανταρτών βρίσκονταν στη θέση Τραχήλι .
Οι Γερμανοί παρακολουθούν τους αντάρτες να μετακινούνται και είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν επίθεση, την οποία συντoνίζει λοχαγός.
Να πως περιγράφει την έναρξη της επίθεσης ο Καργάκης στο βιβλίο του. «Ώρα εννέα. Δύο δυνατές τουφεκιές ράισαν τον αέρα. Οι τουφεκιές δεν ήταν από γερμανικό όπλο αλλά από τουφέκι ελληνικό. Ήταν οι 2 βολές του τριαντάχρονου Μπαλάσκα, Γεωργίου Χαραλαμπάκη, που σκότωσε τον Γερμανό λοχαγό».
Η μάχη μεταξύ των 400 Γερμανών στρατιωτών και των 22 ανταρτών διήρκεσε μέχρι τις 5 το απόγευμα..
Σήμερα είναι λεπτομερώς γνωστό πως εξελίχτηκε η μάχη μεταξύ των ανταρτών με τον φτωχό οπλισμό και των Γερμανών οι οποίοι έφεραν σύγχρονο ατομικό οπλισμό, είχαν όλον τον χρόνο να επιλέξουν τις καταλληλότερες θέσεις για τους στρατιώτες και τα πολυβόλα τους, όπως επίσης να κλείσουν τους δρόμους διαφυγής.
Τα εικοσιδύο παλικάρια πολέμησαν με αυτοθυσία, αξιοθαύμαστη πολεμική τέχνη, υψηλό αίσθημα ευθύνης και αλληλεγγύης και ψυχική δύναμη που χαρακτηρίζει τους γενναίους άνδρες
Οι απώλειες των Γερμανών ήταν 33 νεκροί και δεκάδες τραυματίες.
Οι απώλειες των ανταρτών ήταν επτά νεκροί.
Οι δεκαπέντε επιζήσαντες, οι περισσότεροι τραυματίες, κατάφεραν να διασπάσουν τον κλοιό και να διαφύγουν.
Σύμφωνα με τους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής, «λόγω της θέσης όπου έγινε η μάχη και της νηνεμίας που επικρατούσε εκείνη την ημέρα, ο θόρυβος από τα όπλα ακούγονταν χιλιόμετρα μακριά. Τα γερμανικά όπλα, αυτόματα και πολυβόλα, πυροβολούσαν συνεχώς, κατά ριπάς, ενώ τα ελληνικά τουφέκια απαντούσαν με αραιούς πυροβολισμούς».
Τα ονόματα των 22 παλικαριών της Αντιστασιακής Οργάνωσης «Ψηλορείτης»
,.Πεσόντες.
1. Διονύσιος Φραγκιαδάκης (Τσελεκοδιονύσης), ετών 45, από Βορίζα
2. Χαράλαμπος Κατσούγκρης, ετών 30, Λοχριά
3. Νικόλαος Σαρτζετάκης, ετών 20, Κρύα Βρύση Αγ. Βασιλείου
4. Κωνσταντίνος Αποστολάκης, ετών 25, Μιαμού
5. Αλέξης Ανυφαντάκης, ετών 47 ,Πλάτανο Αμαρίου
6. Πολύδωρος Λιανουδάκης, ετών 40,Σκούρβουλα
7. Γεώργιος Κρυοβρυσανάκης, ετών 32, Λοχριά
Επιζήσαντες
1. Γεώργιος Πετρακογιώργης, Αρχηγός, Μαγαρικάρι
2. Γεώργιος Καργάκης (Ψαρογιώργης),Βορίζα
3. Εμμανουήλ Βεισάκης (Μανουσομανώλης), Βορίζα
4. Γεώργιος Χατζάκης (Χατζογιώργης), Καμάρες
5. Εμμανουήλ Χατζάκης (Χατζομανώλης), Μιαμού
6. Γεώργιος Χαραλαμπάκης (Μπαλάσκας), Βορίζα,
7. Εμμανουήλ Τσικριτζής (Σκουρομανώλης), Ζαρό
8. Γεώργιος Τζίτζικας (Μπαχρής), Άνω Μέρος Αμαρίου
9. Γεώργιος Καζάκης (Μπίλιος), Πιτσίδια
10.Εμμανουήλ Πετρακάκης (Πετρακομανώλης), Νεφς Αμάρι
11.Κυριάκος Κατσαντώνης Μπελιβάνης),Γουργούθους Αμαρίου
12.Κων/νος Καργάκης ( Ψαρόκωστας), Βορίζα
13.Γεώργιος Αναγνωστάκης (Κυριανίτης), Κυριάνα Ρεθύμνης
14. Ιωάννης Κυριακάκης ( Χεκογιάννης), Σκούρβουλα
15.Αντώνιος Χουστουλάκης, Κισσούς.
Εν τω μεταξύ, όσο διαρκούσε η μάχη, οι κάτοικοι των Βοριζίων κρατήθηκαν όμηροι κάτω από τον καυτό ήλιο.
Με τη βοήθεια κουκουλωμένου προδότη, οι Γερμανοί επέλεξαν πέντε κατοίκους Βοριζίων και ενός Μορονίου τους οποίους πήραν μαζί τους ως όμηρους. Και οι 6 χάθηκαν, πιθανώς, στο ναυάγιο του πλοίου Ταναΐς.
Η μάχη στο Τραχήλι θεωρήθηκε προσβολή από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Γι’ αυτό, 11 μέρες μετά, στις 26 Αυγούστου έκαψαν και βομβάρδισαν τα Βορίζα.
Ευτυχώς, η μνήμη της μάχης στο Τραχήλι παραμένει ζωντανή, χάριν στις εκδηλώσεις που διοργανώνει κάθε χρόνο η Τοπική Κοινότητα Βοριζίων και ο Δήμος Φαιστού ,την πρώτη Κυριακή μετά την 15η Αυγούστου,
