Ο Αφραθιάς βρίσκεται στο δήμο Φαιστού, περίπου 1,4 χιλιόμετρα βόρεια – βορειοανατολικά από τον οικισμό Καλαμάκι.
Πρόκειται για ένα παράκτιο υγρότοπο που αποτελείται από εποχικά λιμνία, υγρολίβαδα και αμμοθίνες.
Στα δυτικά χωρίζει από την θάλασσα με μεγάλες σταθεροποιημένες αμμοθίνες, μοναδικές για την Κρήτη, που φτάνουν και τα 40 μέτρα.
Η παρουσία του νερού είναι εποχική και προέρχεται από τα νερά της λεκάνης απορροής, τους δε θερμούς μήνες υπάρχουν μικρά σκάματα που διατηρούν λίγο νερό. Στο παρελθόν, το έλος αποτελούσε τμήμα του δέλτα του Γεροποτάμου (KRI135), ωστόσο η αλλαγή των χρήσεων γης και η μείωση του νερού του ποταμού προφανώς συρρίκνωσαν την εκβολή και μόνο υπολλειματικά υπάρχουν σήμερα κάποια τμήματα όπως η Αφραθιά και η Καταλυκή (KRI146).
Οι πιέσεις που ασκούνται στον υγρότοπο είναι αρκετές με σημαντικότερες την εξόρυξη άμμου για οικοδομική δραστηριότητα,την απόθεση μπαζών και την εκχέρσωση για καλλιέργειες, τη δημιουργία οδικού δικτύου μέσα στα όρια με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό των ενδιαιτημέτων και την κίνηση off-road οχημάτων στους αμμόλοφους για αναψυχή.
Παρά τις παρεμβάσεις όμως, ο υγρότοπος διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την φυσικότητα του. Απαντάται ο οικότοπος 72Α0 – Καλαμώνες.
Η βλάστηση είναι κυρίως υπερυδατική και αποτελείται κυρίως από καλάμια του είδους Phragmites australis, ενώ επιπλέον σε μικρούς πληθυσμούς υπάρχουν αρμυρίκια (Tamarix sp.), βούρλα (Juncus spp.) και άλλα κυπεροειδή. Ε
πιπλέον απαντώνται και επιγενή είδη αν και η παρουσία τους είναι περιορισμένη. Όλη η περιοχή είναι σημαντική για τα μεταναστευτικά υδρόβια και παρυδάτια πουλιά (Πορτόλου και συν. 2009). Επίσης στον υγρότοπο αναφέρεται η παρουσία της νεροχελώνας Mauremis rivulata και του κρητικού ενδημικού βατράχου Pelophylax cretensis.
Τμήμα του υγρότοπου βρίσκεται εντός των ορίων Ειδικής Ζώνης Διατήρησης (GR4310004) και το σύνολό του βρίσκεται εντός Ζώνης Ειδικής Προστασίας (GR4310012) ενώ επίσης η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (GR186).
Επιπλέον ο υγρότοπος προστατεύεται στα πλαίσια του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου πρώην Δήμου Τυμπακίου (ΦΕΚ 175/ΑΑΠ/2010). [Επίσκεψη για την απογραφή: Θ. Γιαννακάκης & Κ. Παραγκαμιάν 30.09.2008 & 05/05/2009]
Πηγή: oikoskopio.gr – Φωτογραφίες: Άννα Μαυράκη
