Το γαλήνιο τοπίο, με τα διάσπαρτα ερείπια, δε μαρτυρά το παρελθόν αυτού του χωριού. Κι όμως επί Τουρκοκρατίας το Αξέντι ήταν ο φόβος και ο τρόμος στα τρίγυρα, με την Αγία Βαρβάρα, τον Άγιο Θωμά και τη Μεγάλη Βρύση να υποφέρουν πραγματικά από τους κατοίκους του.
Το περίεργο όμως, πέραν της αγριότητας που διέκρινε τους ανθρώπους στο Αξέντι, ήταν πως κανείς τους δεν ήλθε στην Κρήτη από την Τουρκία αλλά ήταν χριστιανοί που τούρκεψαν, κάπου στο 1740, άλλοι λένε γιατί φοβήθηκαν για τις ζωές τους κι άλλοι γιατί δεν ήθελαν να πληρώνουν τα βαριά χαράτσια που βάρυναν τους Χριστιανούς.
Είναι πάντως γεγονός πως στις απογραφές, μετά το 1821, εμφανίζεται να κατοικείται από μουσουλμανικές οικογένειες και μάλιστα λέγεται πως τούρκεψε μέχρι και ο παπάς του χωριού.
Λίγο πριν ξεσπάσει η ελληνική επανάσταση, το 1821, ο Χουρμούζης αναφέρει πως στην απογραφή το Αξέντι κατοικούνταν από 55 μουσουλμανικές οικογένειες και 2 μόλις χριστιανικές ενώ λίγα χρόνια πριν φύγουν οι Τούρκοι από το νησί μας, στην απογραφή του 1881, το χωριό κατοικείται από 83 αμιγώς, μουσουλμανικές οικογένειες και καμία χριστιανική.
Το όνομα του το Αξέντι λέγεται πως το πήρε από τον πρώτο οικιστή του, τον Αυξέντιο, με την πρώτη αναφορά στο χωριό με αυτό το όνομα να τη βλέπουμε το 1367, ως Axendi και Asenda.
Οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών ωστόσο πιστεύουν πως το όνομα προέρχεται από τον Άγιο Αυξέντιο, του οποίου ναός υπάρχει στο ερειπωμένο χωριό, και τη λατρεία του διέδωσαν εκεί οι οικογένειες που έφερε ο Νικηφόρος Φωκάς όταν κατέλαβε την Κρήτη.
Ο Άγιος Αυξέντιος έζησε και έδρασε στην Κωνσταντινούπολη όπου οι κάτοικοι στη συνέχεια τον λάτρεψαν και όσοι μετακινήθηκαν σε άλλους τόπους μετέφεραν εκεί και την λατρεία του.
Βέβαια από το ναό του σήμερα, λίγα ερείπια μαρτυρούν πως κάποτε εκεί υπήρχε εκκλησία ενώ σε καλή κατάσταση σώζεται, λίγα μέτρα αριστερά του χωριού, το Άγιο Πνεύμα, το οποίο μετατράπηκε σε τζαμί επί Τουρκοκρατίας.
Μάλιστα πλέον, στη γιορτή του Αγίου Πνεύματος πανηγυρίζουν το συγκεκριμένο ναό οι κάτοικοι όλων των γύρω περιοχών που είχαν υποφέρει από τους τουρκεμένους κρητικούς του Αξεντίου.
Μέχρι και σήμερα οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών έχουν να λένε για την αγριότητα των μουσουλμάνων του Αξεντίου ενώ έμεινε η φράση στους παλότερους «μη σε στείλω στο Αξέντι», την οποία έλεγαν προσβλητικά σε χριστιανούς όταν έκαναν κάτι που δεν έπρεπε.
Η Χρυσούλα Λαγουδάκη, μια ηλικιωμένη κάτοικος του κοντινού οικισμού των Πιρουνιανών, θυμήθηκε μια ιστορία και μας είπε για τη μεγάλη αποστροφή που ένιωθαν τότε και οι συγχωριανοί της για τους μουσουλμάνους του Αξεντίου: Στα Πιρουνιανά ζούσε μια πολύ όμορφη κοπέλα, την οποία ήθελε να πάρει γυναίκα του ένας Τούρκος από το Αξέντι. Ο αδελφός της μόλις το έμαθε επαναστάτησε και δεν ήθελε ούτε ν ακούσει για μια τέτοια προοπτική. Έτσι μαζί με δικούς του ανθρώπους αποφάσισαν να σκοτώσουν τον υποψήφιο γαμπρό.
Ένα βράδυ του την έστησαν και «καθάρισαν» κι εκείνον και το σκύλο, που είχε μαζί του. Στη συνέχεια τον έθαψαν λίγο πιο κάτω από τα Πιρουνιανά και για να μην πάρει χαμπάρι κανείς το λάκκο, όπου τον έχωσαν, έζεψαν τα ζώα και όλο το βράδυ οργάνωναν το χωράφι όπου ήταν θαμμένος κι έτσι το πρωί τίποτα δεν μπορούσε να προδώσει την πράξη τους.
Όταν η Κρήτη απελευθερώθηκε από τους Τούρκους οι μουσουλμάνοι του Αξεντίου αναγκάστηκαν να φύγουν επίσης.
Η κ Λαγουδάκη θυμάται ακόμα τις διηγήσεις του θείου του άντρα της, που τότε ήταν 17 ετών, και βοήθησε με το γαιδουράκι του στη μεταφορά των υπαρχόντων των κατοίκων του Αξεντίου.
Τα φόρτωνε και τα πήγαινε σε άλλα τουρκοχώρια, όπου συγκεντρώνονταν οι χριστιανοί που είχαν τουρκέψει ώστε από εκεί να αναχωρήσουν όλοι μαζί.
Ο ίδιος έλεγε πως ήταν τόσο κακοί άνθρωποι που πολλά από τα πράγματα που δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους τα έσπαγαν ή τα έριχναν σε πηγάδια, κι από πάνω τα σκέπαζαν με πέτρες, ώστε να μην μπορέσει να τα χρησιμοποιήσει κανείς χριστιανός.
Έκτοτε το Αξέντι ερήμωσε και σήμερα τμήματα τοίχων, μαρτυρούν πως εκεί υπήρχε ένα χωριό, με την εκκλησία του, τη φάμπρικα του και γύρω από αυτό γόνιμη γη ,τίποτα άλλο παρά μόνο οι διηγήσεις των ηλικιωμένων φανερώνει ότι σε αυτόν τον όμορφο τόπο ζούσαν οι πιο σκληροί και βίαιοι εξισλαμισμένοι Κρητικοί της ευρύτερης περιοχής.
Πηγή: e-storieskritis.gr
