Κείμενο – Φωτογραφίες του Εκπαιδευτικού Μανώλη Αφραθιανάκη
Εξερεύνηση μέρους του ρωμαϊκού υπέργειου υδραγωγείου που ύδρευε την αρχαία πόλη της Λύττου ή Λύκτου (Μέρος 1ο).
Τμήματα υδραγωγείου:
Φώτο 1, 2 και 3: ”Τοίχος” ύψους 10 μέτρων, από σωζόμενο τμήμα μήκους περίπου 100 μέτρων (ο τοίχος είχε μέγιστο ύψος περίπου 30 μέτρα).
Φώτο 4, 5, 6, 7 και 8: Τμήματα λαξευτού και κτιστού σε βράχο αγωγού, πάνω στην πλαγιά του βουνού, σε υψόμετρο πάνω από 200 μέτρα από το κοντινότερο επίπεδο τμήμα γης.
Η λάξευση των βράχων στην πλαγιά του βουνού δημιουργεί ένα πανέμορφο τεχνητό μονοπάτι στις ανατολικές παρυφές της Δίκτης, που οδηγεί μέχρι την πηγή του υδραγωγείου.
Τα υπολείμματα του υδραγωγείου διατηρούνται σε όλο σχεδόν το μήκος της διαδρομής του. Αρχίζει από τις πηγές της Κουρνιάς, της αγροτικής περιφέρειας του χωριού Κράσι, μέχρι την υδατοδεξαμενή της πόλης. Το μεγάλο αυτό τεχνικό έργο, υπολογίζεται ότι είχε συνολικό μήκος 22 χιλιόμετρα.
Η αρχαία Λύκτος ή Λύττος βρίσκεται πάνω από τον οικισμό του Ξιδά, κοντά στο Καστέλλι Πεδιάδος. Η πόλη ήταν μια από τις ισχυρότερες της Ελληνιστικής Κρήτης και εχθρός της Κνωσού.
Η Χερσόνησος ίσως ήταν επίνειο της Λύττου. Το μαρτυρεί αυτό ο Στράβων όταν υπογραμμίζει: «Λύττου δε, ἧς καί πρότερον ἐμνήσθημεν, ἐπίνειον ἐστίν ἡ λεγομένη Χερρόνησος, ἐν ᾖ καί τό τῆς Βριτομάρεως ἱερόν». (Στράβων Γεωγραφικά Ι, 479).
Η λέξη Λύκτος απαντάται στις πινακίδες της Γραμμικής Β΄ από την Κνωσό (14ο αιώνα π. Χ.) με το γνωστό Ru – ki – to.
Η πρώτη φάση των ανασκαφών στην αρχαία Λύττο τελειώνουν αυτές τις μέρες.
