Έρευνα: Δρ Ζαχαρίας Καψαλάκης
Μια σημαντική ιστορία εξελίσσεται στα Χανιά κατά τη διάρκεια των εργασιών της Βουλής των Κρητών, με θέμα στην ημερήσια διάταξη «…το νομοσχέδιον περί κληροδοτήματος του Σπινθάκη ήτοι η πρότασις νόμου; Περί διαθέσεως του ποσού των 400 εικοσοφράγκων κατατεθημένων παρά τη εν Ηρακλείω Χριστιανική Ορφανική Τραπέζη, δια πράξεως του ποτέ Εμμανουήλ Σπινθάκη εις οικοδόμησιν και συντήρησιν ναού εν τω χωρίω Πιτσίδια».
Βρισκόμαστε στα 1907 και στην Κρητική Βουλή υπάρχουν εκλεγμένοι γνωστά ονόματα της Κρητικής πολιτικής σκηνής. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Εμμανουήλ Κονιωτάκης, Ο Ε. Λογιάδης, ο Ν. Κεφαλογιάννης, ο Μ. Μανασάκης, ο Γ. Φουμής, ο Χ. Πωλογιώργης, ο Γ. Ζερβάκης, ο Εμ. Μοδάτσος ο Εμ. Χατζηδάκης κ.α.
Ο στόχος του εισηγητή, που δεν είναι άλλος από τον Μεσσαρίτη βουλευτή Εμμανουήλ Κονιωτάκη (από το Τυμπάκι), είναι να καταφέρει να εξασφαλήσει το ποσό των 400 εικοσοφράγκων για την εκκλησία των Πιτσιδίων. Τα χρήματα αυτά βρισκόταν κατά τον εισηγητή στην Χριστιανική Ορφανική Τράπεζα του Ηρακλείου και από σχετική δωρεά του Εμμανουήλ Σπινθάκη. Η δωρεά αυτή είχε γίνει στα 1860 με στόχο και σκοπό τη δημιουργία Σχολείου στα Πιτσίδια.
Στη συγκεκριμένη συνεδρίαση ο εισηγητής Εμμανουήλ Κονιωτάκης αρχίζει την εισήγησή του:
ΕΜ. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Ο μακαρίτης Εμμανουήλ Σπινθάκης κατήγετο εκ του χωρίου Πιτσίδια της Πυργιωτίσσης, διέμενε επί πολύν χρόνον εις την Αλεξάνδρειαν, όπου εκέρδισε πολλά χρήματα. Κατά την εποχήν του 1858 ή 1860 εις δύο δόσεις είχε καταθέσει εις την Ορφανική Τράπεζαν Ηρακλείου 400 εικοσόφραγγγγκα, ίνα εκ των τόκων των χρημάτων αυτών συντηρήται δημοτικόν σχολείον εις το χωρίον του, το οποίον συνετηρείτο πράγματι μέχρι της αποκαταστάσεως των πραγμάτων του 1896, μέρος μεν των τόκων αυτών εδίδετο δια την συντήρησιν του σχολείου αυτού, μέρος δε κατέβαλεν η δημογεροντία όπως και δια τα άλλα σχολεία. Ήδη μετά την αποκατάσταση των πραγμάτων το δημόσιο πληρώνει τους δημοδιδασκάλους, τα δε χρήματα αυτά μένουσι παρά τη Τραπέζη, δεν ηξεύρω τι γίνονται.
ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ: Δεν υπάρχουσιν;
ΕΜ. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Δεν ηξεύρω εάν υπάρχουσι, διότι λέγουσι οι αρμόδιοι ότι έχουσι χαθεί μερικά.
Ε. ΛΟΓΙΑΔΗΣ: Πρέπει να ηξεύρωμεν τι ποσό χρημάτων υπάρχει, διότι εάν ήτο προορισμένον να ανήκη εις το σχολείον, σήμερον ότε η Πολιτεία ανέλαβε την δαπάνην των σχολείων και πληρώνει τους δημοδιδασκάλους, ταύτα ανήκουσι εις την Πολιτείαν.
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Όχι. Δεν ανήκουσιν εις την Πολιτείαν.
Ε. ΛΟΓΙΑΔΗΣ: Τις ήτο ο σκοπός αυτών;
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Να διατηρήται το σχολείον του χωριού, ήδη όμως αφού την δαπάνην των σχολείων ανέλαβεν η Πολιτείαν, η κοινότης του χωριού τούτου έχει ανάγκη να κάμη μιαν εκκλησίαν, της οποίας στερείται και θέλει να μεταχειρισθή το χρήμα αυτό.
Ν. ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ: Γνωρίζετε πόσον χρήμα υπάρχει κατατεθειμένον;
Ο Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Γνωρίζομεν το ποσόν το οποίον κατέθεσε ο μακαρίτης Σπινθάκης, πόσον όμως υπάρχει σήμερον δεν γνωρίζομεν. Ημείς θέλομεν να μεταβάλη σκοπόν η περιουσία αύτη και ο Αστικός νόμος ορίζει ότι δια να μεταβληθή ο σκοπός του δωρητού ή του διαθέτου, πρέπει να γείνη νόμος υπό της νομοθετικής εξουσίας, και αυτόν το σκοπόν έχει το παρόν νομοσχέδιον, ίνα επιτραπή η διάθεσις της περιουσίας αυτής της προωρισθείσης υπό του μακαρίτου Σπινθάκη προς συντήρησιν του σχολείου του χωρίου Πιτσίδια Πυργιωτίσσης, εις οικοδόμησιν και συντήρησιν Ναού, εν τω αυτώ χωρίω.
Γ. ΦΟΥΜΗΣ: Ο Αστικός Νόμος δεν έχει σχετικήν διάταξιν.
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Έχει. Και λέγει ότι δια να τροποποιηθή ο σκοπός του διαθέτου πρέπει να γείνη νόμος υπό της Βουλής, διότι ουδείς άλλος είναι αρμόδιος να μεταβάλη τον σκοπόν. Ορίζει ο Αστικός νόμος ότι το νομοθετικόν Σώμα μεταβάλλει την θέλησιν του διαθέτου.
Γ. ΦΟΥΜΗΣ: Εις α΄ ανάγνωσιν είναι;
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Μάλιστα. Προτείνω να γείνη δεκτόν εις α΄ ανάγνωσιν το νομοσχέδιον.
ΠΟΛΛΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΑΙ: (εκ δεξιών). Αναγνώσατέ το.
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: «’Αρθρον μοναδικόν. Η δια πράξεως του ποτέ Εμμανουήλ Σπινθάκη, καταγωμένου εκ Πιτσιδίων Πυργιωτίσσης, διατεθείσα και παρά τη εν Ηρακλείω Χριστιανική Ορφανική Τραπέζη κατατεθειμένη εκ κεφαλαίου 400 εικοσαφράγκων περιουσία προς συντήρησιν σχολείου εν τω χωρίω τούτω Πιτσίδια Πυργιωτίσσης, προορίζεται και διατίθεται εις οικοδόμησιν και συντήρησιν Ναού, εν τω αυτώ χωρίω Πιτσίδια Πυργιωτίσσης. Ορίζεται δε η ενοριακή επιτροπεία του αυτού χωρίου, ως διαχειριστής προς εκπλήρωσιν του σκοπού τούτου.»
Γ. ΦΟΥΜΗΣ: Και οι τόκοι τι θα γίνωσιν;
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Λέγομεν του κεφαλαίου, δια να έχομεν το δικαίωμα εάν υπάρχωσι τόκοι να τους πάρωμεν.
Αυτό ορίζει ο Αστικός νόμος ότι πρέπει δια να μεταβληθεί η βούλησις του διαθέτου ή δωρητού, όταν συνέστη η πράξις εν ζωή να γείνη νόμος.
ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ: Ποίον άρθρο του Αστικού νόμου λέγει αυτό;
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Εις τα περί Σωματείων.
ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ: Ποίον άρθρον;
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Δεν ενθυμούμαι ωρισμένως. Αυτά όμως ορίζει.
Ε. ΛΟΓΙΑΔΗΣ: Παρακαλώ προ της β΄ αναγνώσεως ο κ. σύμβουλος επί της Παιδείας να ζητήσει πληροφορίας από την Μοναστηριακήν Επιτροπήν του Ηρακλείου περί του ποσού του οποίου υπάρχει εισέτι παρά τη Χριστιανική Ορφανική Τραπέζη Ηρακλείου και των όρων, ίνα μάθωμεν τους όρους υπό τους οποίους έχει κατατεθή το ποσόν αυτό εν γνώσει αποφανθώμεν.
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: κ. Λογιάδη, ημείς ζητούμεν να μας δοθεί ότι ποσόν υπάρχει…
Ε. ΛΟΓΙΑΔΗΣ: Πάλιν τα ίδια;
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Να είπω την γνώμην μου. Εδώ δεν ζητούμεν αποκλειστικώς να μας δώσητε τα 400 ναπολεόνια, ζητούμεν να μας δώσητε ότι υπάρχει εκ της περιουσίας αυτής, την οποία πάντως θα λάβωμεν, διότι και αν δεν θελήσουν να την δώσουν, θα κάμωμεν αγωγήν. Πρέπει λοιπόν να γείνη δεκτόν το νομοσχέδιον αυτό.
Ε. ΛΟΓΙΑΔΗΣ: Δεν θέλετε να μάθωμεν προηγουμένως επισήμως τι ποσόν υπάρχει σήμερον;
Ε. ΚΟΝΙΩΤΑΚΗΣ: Νομίζω ότι είναι περιττόν.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Μανασάκης.
Ο Μ. ΜΑΝΑΣΑΚΗΣ
Μ. ΜΑΝΑΣΑΚΗΣ: Θα είπω δύο λέξεις. Η θέλησις του δωρητού, κύριοι συνάδελφοι, ήτο ταύτη, ώστε να προξενήση ωφέλειαν τινά εις το χωρίον της καταγωγής αυτού. Πρώτη τότε παρουσιαζόμενη ανάγκη ωφελείας ήτο η ίδρυσις σχολείου. Η ίδυσις σχολείου εγένετο δια των χρημάτων αυτών, όπως και δια την απαιτούμενην συντήρησιν αυτού καταβάλλετο ήδη το ποσόν, το οποίον εξέθηκεν ο κ. συνάδελφος. Σήμερον τίθεται το εξής ζήτημα: Δύναται η νομοθετική εξουσία να καθορίση όπως το ποσόν, το δια την συντήρησιν σχολείου διατεθή δια την ίδρυσιν εκκλησίας;
Νομίζω ότι δεν υπάρχει καμία δυσκολία, διότι η νομοθετική εξουσία εν τη παντοδυναμία αυτής είναι ελευθέρα. Ούτε η θέλησις του δωρητού παρερμηνεύεται, διότι νομίζω ότι τελείως ο σκοπός αυτού εκπληρούται αν δι’ ελαφράς τυχόν μεθερμηνεύσεως της βουλήσεως αυτού, το ποσόν το οποίον διατήθεσαι υπέρ της διατηρήσεως σχολείου, διατεθεί υπέρ της ανεγέρσεως εκκλησίας.
Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ: Εγώ, νομίζω κύριοι, ούτε εις την πρώτην ανάγνωσιν δυνάμεθα να ψηφίσωμεν το υποβαλλόμενον νομοσχέδιον πριν ή τουλάχιστον προσκομισθώσιν αι επίσημοι εκείναι πληροφορίαι, τας οποίας εζήτησεν ο εξ Ηρακλείου αξιότιμος βουλευτής.
