Του Γιώργου Κουντούρη*
75 χρόνια έχουν περάσει από την ημέρα του μαρτυρίου της Σπηλιάρας, της εθνικής θυσίας του Σοκαρά και ο διαβάτης εξακολουθεί να στέκεται προσοχή και μ΄ άξιο νου να μελετά τα 27 παλικάρια του Σοκαρά, σύμφωνα με το ποίημα του Βασίλη Ρώτα, μεταφέροντας στη συνέχεια το μήνυμα στους Λακεδαιμονίους, ότι εδώ βρίσκονται θαμμένοι τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι, κατά το Σιμωνίδιο επίγραμμα.
Ήταν 17 Αυγούστου το 44, όταν η ιστορία αποφάσισε να θέσει βαριά τη σφραγίδα της πάνω στο χωριό Σοκαράς.
Ήταν αυτός ο περιβόητος Αύγουστος του 1944, που το τέρας του ναζισμού, νιώθοντας στα ρουθούνια του την οσμή της ήττας, ορμά με μανία να σφαγιάσει όσους περισσότερους γίνεται, μη μπορώντας να αποδεχτεί και να κατανοήσει, μετά από σχεδόν 4 χρόνια κατοχής, το αδούλωτο πνεύμα του ελληνικού λαού και τη σχέση του με τη λευτεριά.
Τι περιλαμβάνει όμως αυτός ο αιματοβαμμένος Αύγουστος για την Κρήτη; Στις 13 Αυγούστου την καταστροφή των Ανωγείων και τους 35 εκτελεσθέντες στο Σάρχο, στις 14 Αυγούστου 24 εκτελεσθέντες στα Σκούρβουλα και 25 στη Γέργερη , στις 21 Αυγούστου στο δικό μου χωριό τη Δαμάστα έχουμε 30 εκτελεσθέντες και την ανατίναξη του χωριού καθώς επίσης και 15 εκτελέσεις στο Μάραθος.
Στις 22 Αυγούστου έχουμε την καταστροφή και τις εκτελέσεις στα 8 χωριά του Κέδρους , Γερακάρι, κρύα Βρύση , Άνω Μέρος, Καρδάκι κλπ. Στις 29 Αυγούστου την καταστροφή της Κοξαρέ στο Ρέθυμνο το κάψιμο της Λίμνης και του Κούνενι από τα 9 χωριά των Χανίων και την εκτέλεση 25 πατριωτών στις φυλακές Αγιάς.
Δεν ήταν λοιπόν μόνο ο Σοκαράς βουτηγμένος στο αίμα, στη θλίψη και στην καταστροφή τον Αύγουστο του 1944, αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος παρηγοριάς. Είναι βέβαιο όμως ότι στις 17 Αυγούστου 44 και ο Σοκαράς εγγράφεται στη χορεία των μαρτυρικών χωριών της πατρίδας μας και αποτελεί ένα από τα 1170 καταστραφέντα χωριά από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις.
Και αυτό το έγκλημα οι Γερμανοί το έκαναν με το γνωστό ωμό γερμανικό επαγγελματικό τρόπο. Και το λέμε αυτό, γιατί αν κάνουμε μια ανασκόπηση της γερμανικής ιστορίας περισσότερο θα μοιάζει με ποινικό μητρώο, αρχίζοντας από τις πρώτες γενοκτονίες της ανθρώπινης ιστορίας των φυλών της Ναμίμπια από τους Γερμανούς αποικιοκράτες της Αφρικής και πηγαίνοντας εν συνεχεία στους 2 παγκόσμιους πολέμους τους οποίους η ίδια χώρα πυροδότησε.
Η χρήση των προδοτών και για το έγκλημα του Σοκαρά κρίθηκε απαραίτητη. Αυτοί έχουν συντάξει τον κατάλογο των 60 Σοκαριανών που είναι επικίνδυνοι για τους Γερμανούς. Αυτοί ξέρουν πρόσωπα και πράγματα. Έχουν συντάξει τόσους και τόσους καταλόγους, πολλές φορές φορώντας κουκούλες δείχνουν και με το δάχτυλο. Είναι αυτοί που όταν χρειαστεί οδηγούν τον εχθρό στοχευμένα. Εν τέλει κάποιοι απ αυτούς μετακατοχικά τιμωρήθηκαν, οι περισσότεροι όχι. Εμείς όμως δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε, ότι όπου υπάρχουν Θερμοπύλες καραδοκούν και οι Εφιάλτες.
Κατά τα άλλα οι Γερμανοί ακολούθησαν το σίγουρο τρόπο επιτυχίας του εγκλήματος, που τόσες και τόσες φορές είχαν εφαρμόσει σε όλη την Ελλάδα και που εξακολούθησαν να εφαρμόζουν και μετά το Σοκαρά. Αποβραδίς ισχυρές, πάνοπλες στρατιωτικές δυνάμεις κινήθηκαν προς το Σοκαρά και κατά τη διάρκεια της νύχτας περικύκλωσαν το χωριό. Τα υπόλοιπα ήταν γι αυτούς θέμα διαδικαστικό, για τους Σοκαριανούς όμως θέμα φρικτό, τραγικό και για όλη την ανθρωπότητα θέμα εγκληματικό.
Από τους 60 επικίνδυνους καταγεγραμμένους Σοκαριανούς για το Γ΄ Ράιχ, βρέθηκαν και συνελήφθησαν οι 27 και από το σχολείο όπου ήταν ο τόπος συγκέντρωσης και επιλογής, οδηγήθηκαν στον τόπο του μαρτυρίου, στη Σπηλιάρα, όπου και εκτελέστηκαν αυθημερόν. Αυτός είναι ο τρόπος που το Γ΄ Ράιχ κάνει τις δουλειές του, λίγο καιρό πριν εγκαταλείψει ηττημένο την Ελλάδα. Ποταμοί αίματος από τις εκτελέσεις, μπλόκα και ολοκαυτώματα, με βασικό κριτήριο ποιες περιοχές τροφοδότησαν ή τροφοδοτούσαν μαζικά την αντίσταση με κάθε τρόπο, από την παροχή μελών, μέχρι την πάσης φύσεως βοήθεια που μπορούσαν να δώσουν, όπως τρόφιμα, καταφύγιο, πληροφορίες, μεταφορά όπλων και πυρομαχικών .
Σε όλα αυτά είναι αναμεμιγμένοι οι Σοκαριανοί. Αρκετοί οπλοφορούν, εμφανίζουν δράση κατά των δοσιλόγων, μεταφέρουν όπλα και έγγραφα, εξ ου και ο θάνατος του 19χρονου παλικαριού Σταύρου Ανδρεαδάκη με φρικτά βασανιστήρια, λίγες μέρες πριν τη μαζική εκτέλεση. Ήδη όμως έχει εκτελεστεί 5 μήνες πριν στην Αγυιά, στις 4 Φεβρουαρίου, ο υπολοχαγός Δημήτριος Βαλαβάνης για την αντιστασιακή του δράση.
Αυτός ήταν με δύο λόγια ο Σοκαράς της αντίστασης και έπρεπε να πληρώσει το τίμημα. Τα 27 παλληκάρια του στάθηκαν με τιμή και αξιοπρέπεια απέναντι στα πολυβόλα των δολοφόνων, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι αυτή η πατρίδα μένει αδούλωτη ακόμα και σε συνθήκες κατοχής.
Τα ονόματα τους κοσμούν πλέον μια ξεχωριστή σελίδα ηρωισμού της νεότερης ιστορίας μας. Τι να πεις όμως για αυτούς που έμειναν πίσω και εννοώ τις μάνες, τις αδελφές, τα συγγενικά πρόσωπα των εκτελεσθέντων. Το μέγεθος του δράματος τους, τη θλίψη, την απόγνωσή τους αδυνατεί να τη συλλάβει ανθρώπου νους.
Προσωπικά συγκλονίστηκα από την τραγικότητα ενός προσώπου. Της μάνας και συζύγου Χαλκιαδάκη που έχασε 5 γιούς και σύζυγο. Εάν ήταν αρχαία τραγωδία σίγουρα θα ήταν η κορυφαία του χορού. Την ίδια στιγμή όμως εξακολουθεί να αποτελεί ασύλληπτη φρικαλεότητα η εκτέλεση των 4 αδελφών Ορφανού, των 3 αδελφών Γιανουλάκη, των 2 αδελφών και πατέρα Γυπαράκη, των 2 αδελφών Κωστάκη και των 2 επίσης αδελφών Κυριακάκη.
Είναι τέτοια η σύνθεση της ομάδας των εκτελεσθέντων Σοκαριανών, που σε οδηγεί στο παράλογο συμπέρασμα, ότι είναι τυχερή η οικογένεια που έχει μόνο ένα εκτελεσθέντα.
Όμως 75 χρόνια μετά, αυτός ο πόνος, αυτή η θυσία, αυτή η καταστροφή, όπως και χιλιάδες άλλες σε όλο τον ελληνικό χώρο, μένουν αδικαίωτες. Και είναι αδικαίωτες, από τη στιγμή που η Γερμανία, στην ουσία δεν έχει πληρώσει τίποτα γι αυτά. Αναγνωρίζει μεν το ηθικό κομμάτι της ευθύνης, αλλά θεωρεί ότι οι λογαριασμοί έχουν κλείσει, δεν μας οφείλει τίποτα, κοροϊδεύοντάς μας, με τη δύναμη που της δίνει η ισχυρή της θέση, μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στον κόσμο.
Η αλήθεια είναι, ότι και εμείς σαν χώρα, για δεκαετίες ουσιαστικά δεν διεκδικήσαμε με σθένος τα οφειλόμενα. Στην αρχή, οι κυβερνήσεις δεν τολμούσαν να απαιτήσουν οποιαδήποτε αποζημίωση. Στη συνέχεια άρχισαν να ψελλίζουν κάτι και μόνο όταν τη δεκαετία του 90 εμφανίστηκαν οι πρώτες πραγματικά διεκδικητικές φωνές, του Σταμούλη, Νομάρχη Βοιωτίας για το Δίστομο και του Γλέζου το 96 με την ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης Γερμανικών Οφειλών, αρχίζουν οι κυβερνήσεις να βλέπουν πιο σοβαρά το ζήτημα και οι ίδιοι οι Έλληνες να πιστεύουν σιγά σιγά ότι είναι εφικτή η δικαίωση.
Το 1995 με ρηματική διακοίνωση προς τη Γερμανία, ξεκαθαρίζει η Ελληνική κυβέρνηση, ότι είναι υπαρκτές οι διεκδικήσεις , πράγμα που δεν είχε γίνει απολύτως σαφές από ελληνικής πλευράς μέχρι τότε.
Έκτοτε το θέμα απέκτησε μια κάποια δυναμική, με πολλά επεισόδια εντός και εκτός ελλαδικού χώρου, μέχρι το σημαντικό γεγονός της 4ης Ιουνίου2019. Την ημέρα αυτή, η ελληνική κυβέρνηση επέδωσε στο γερμανικό υπουργείο εξωτερικών ρηματική διακοίνωση, με την οποία καλεί τη γερμανική πλευρά να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις, για την επίλυση του εκκρεμούς ζητήματος των αξιώσεων της Ελλάδας, για την καταβολή πολεμικών επανορθώσεων και για αποζημιώσεις από τον Α΄και Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το σημαντικότερο όμως είναι, ότι αυτή η διπλωματική ενέργεια, έγινε σε συνέχεια της συζήτησης των πολιτικών αρχηγών στην ολομέλεια της Βουλής στις 17 Απριλίου και σε εκτέλεση της απόφασης της Βουλής, λαμβάνοντας υπόψη το πόρισμα – έκθεση της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών. Με απλά λόγια τους στείλαμε το λογαριασμό που είναι πάνω από 300 δις ευρώ και τους καλούμε σε διαπραγματεύσεις.
Οι ελληνικές αξιώσεις αφορούν αποζημιώσεις και επανορθώσεις για ζημίες που υπέστη η Ελλάδα και οι πολίτες της κατά τον Πρώτο και Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, για πολεμικές αποζημιώσεις για τα θύματα και τους απογόνους των θυμάτων της γερμανικής Κατοχής, την αποπληρωμή του Κατοχικού Δανείου και την επιστροφή των λεηλατηθέντων αρχαιολογικών και άλλων πολιτιστικών αγαθών.
Φυσικά το γερμανικό υπουργείο αρνείται να συζητήσει, αλλά το απολύτως ενθαρρυντικό της υπόθεσης είναι ότι στις 17 Ιουλίου, η επιτροπή εμπειρογνωμόνων της γερμανικής βουλής αμφισβητεί το όχι του Βερολίνου και επισημαίνει ότι τόσο στο Διεθνές όσο και στο Γερμανικό Δίκαιο, υφίσταται η νομική βάση για τις αξιώσεις αποζημιώσεων θυμάτων για εγκλήματα πολέμου. Ως προς την παραγραφή, η γνωμοδότηση υπογραμμίζει ότι τα εγκλήματα πολέμου δεν παραγράφονται και ως προς την ελληνική παραίτηση, δέχεται ότι η χώρα μας ουδέποτε παραιτήθηκε ούτε ρητά ούτε σιωπηρά των αξιώσεων της.
Το βέβαιο είναι ότι η Γερμανία θα πληρώσει το τίμημα για τα εγκλήματά της . Το πότε εξαρτάται κυρίως από εμάς. Για να μην περιμένουμε όμως άλλα 75 χρόνια για να το δούμε, ας δουλέψουμε όλοι, προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση διεκδίκησης και αγώνα, για την οριστική δικαίωση και αυτών των 27 ηρωικών νεκρών που τιμούμε σήμερα.
Ας είναι αιωνία τους η μνήμη.
* Ο κ. Γιώργος Κουντούρης είναι Δάσκαλος και Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Αγίων Παρασκιών και το κείμενο που δημοσιεύουμε είναι η ομιλία του σήμερα στο Σοκαρά στην εκδήλωση μνήμης και τιμής για τους εκτελεσθέντες Εθνομάρτυρες
Φωτογραφία: Νίκος Μπιμπάκης, Αντιπρόεδρος Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Σοκαρά
