του Πέτρου Μηλιαράκη*
Όταν θα διαβάζονται τούτες οι γραμμές, επιδιώκεται να εστιάσει ο αναγνώστης το ενδιαφέρον του στις διαδικασίες των ευρωπαϊκών εκλογών , με επαναφορά της πολιτικής στο προσκήνιο.
Ο γράφων εστιάζει ιδιαιτέρως με βάση κυρίως τις «διακηρύξεις» των πολιτικών θέσεων της γαλλικής και γερμανικής πολιτικής σκηνής σε δύο (2) θέσεις –αντιλήψεις που φαίνεται να διαμορφώνονται στα «ευρωπαϊκά πράγματα»:
α) σ’ εκείνη τη θέση ότι: «θα παλέψουμε από τα μέσα για να αλλάξουμε την Ευρώπη» και
β) σ’ εκείνη τη θέση ότι: «οι διάφορες ταχύτητες συμβαδίζουν με μια ενωμένη Ευρώπη». Πριν όμως αναφερθούμε επιγραμματικώς στις δύο (2) αυτές θέσεις, ας ανακαλέσουμε στη μνήμη μας την εγκύκλιά μας παιδεία.
ο μύθος
- η Ευρώπη είναι υπόθεση ελληνική.
Η Ευρώπη ήταν μια γυναίκα πολύ όμορφη με χαρακτηριστικά μεγάλα μάτια και σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ήταν η κόρη του Αγήνορα και της Τηλεφάσας. Ωστόσο, ήταν τέτοια η ομορφιά της, που την ερωτεύτηκε με τρόπο παράφορο ο Δίας. Την άρπαξε όμως με τη μορφή ταύρου. Ο Δίας, προκειμένου να υφαρπάσει την Ευρώπη μεταμορφώθηκε σε ένα λευκό εύσωμο και δυνατό ταύρο. Την πλησίασε δε με τη μορφή αυτή και ενώ ερωτοτροπούσε μαζί της εκείνη γοητεύθηκε, οπότε αποφάσισε ακόμη και να ιππεύσει επί του ταύρου. Τότε όμως ο ταύρος αυτός βρήκε την ευκαιρία, ανέπτυξε αστραπιαία ταχύτητα και διασχίζοντας τις θάλασσες συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νειριήδες έφθασε στην Κρήτη. Με τον ερχομό του όμως στην Κρήτη, ο Δίας επανήλθε στην κανονική του μορφή. Έτσι πήρε την Ευρώπη από το χέρι και την ανέβασε στο Δικταίο Άνδρο. Ωστόσο, το Δικταίο Άνδρο που έχει βάθος 1025 μέτρα και βρίσκεται στο όρος Δίχτη, είναι ο τόπος, όπου (σύμφωνα και πάλι με τη μυθολογία), γεννήθηκε ο Δίας, ο Θεός των Θεών, καθόσον εκεί κατέφυγε η Ρέα για να τον γεννήσει. Έτσι, η Ευρώπη επανήλθε στο μέρος όπου γεννήθηκε ο Δίας. Η σχέση του Δία με την Ευρώπη και ο έρωτάς τους, ήταν καρποφόρος. Από τη σχέση τους αυτή προέκυψε ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας. Ωστόσο, παρά το σφοδρό έρωτά του, ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη και κατέφυγε στον Όλυμπο. Ο χωρισμός αυτός ανάγκασε την Ευρώπη να κάνει δεύτερο γάμο. Έτσι η Ευρώπη συνήψε δεύτερο γάμο με το Βασιλιά της Κρήτης Αστέριο. Ο Αστέριος δε, υιοθέτησε τα παιδιά της Ευρώπης, δηλαδή το Μίνωα, το Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδόνα. Όταν όμως απεβίωσε ο Αστέριος, τότε ο υιός της Ευρώπης ο Μίνωας, παρά που ήταν θετός υιός του Αστέριου, αναδείχθηκε Βασιλιάς της Κρήτης.Αυτός είναι ο μύθος!
- η ιστορική πραγματικότητα
Ας προσγειωθούμε όμως στην πραγματικότητα και στην ιστορία. Η Ευρώπη τους τελευταίους αιώνες γνώρισε αμέτρητους και μακροχρόνιους πολέμους (π.χ. βλ. τον «εκατονταετή»), καταστροφές, εσωτερικές έριδες, ακόμη και διαμάχες μεταξύ των ίδιων θρησκευμάτων. Δηλαδή, ακόμη και Χριστιανοί ήρθαν σε αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ τους στο όνομα του Καθολικισμού και του Προτεσταντισμού. Η Ευρώπη γνώρισε σκοταδισμό και Αναγέννηση και ήταν η αιτία για την έκρηξη δύο (2) Παγκοσμίων Πολέμων.
Η πρόσφατη ενοποίηση της Ευρώπης μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφετηρία της έχει την 25η Μαρτίου 1957.
Ωστόσο, σημαντικές δυνάμεις της Δύσης είχαν ήδη ουσιαστικές προετοιμασίες για μια ενοποιητική διαδικασία. Αναφέρομαι στην ίδρυση του «Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας» (1948), ο οποίος μετεξελίχθηκε στον «Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης» (ο γνωστός ευρύτερα ως ΟΟΣΑ), ενώ αμέσως μετά (1949) σε συνεργασία με τις ΗΠΑ διαμορφώθηκε ο «Οργανισμός της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού», (αναφέρομαι στο ευρύτερα γνωστό ως ΝΑΤΟ). Επίσης την ίδια χρονιά (1949) διαμορφώθηκε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός του «Συμβουλίου της Ευρώπης» στον οποίο υπάγεται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (του Στρασβούργου). Πρέπει δε να επισημειώσουμε ότι το 1973 με πρωτοβουλία της τότε Σοβιετικής Ένωσης, του Καναδά και των ΗΠΑ προέκυψε και ένας ενδιαφέρον Οργανισμός, ήτοι ο «Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη» (ο γνωστός ευρύτερα ως ΟΑΣΕ).
Οι προαναφερόμενοι διεθνείς περιφερειακοί Οργανισμοί, ειδικότερα πριν την ίδρυση της ΕΟΚ, είχαν και έχουν επίκεντρο την Ευρώπη. Συνιστούν δε «διακυβερνητική συνεργασία». Η διακυβερνητική συνεργασία αφορά συνεργασία μεταξύ κυρίαρχων κρατών τα οποία δεν απεμπολούν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα και για τη μεταξύ τους συνεργασία κατά βάση (κατ’ αρχήν) ισχύει η ομοφωνία.
Την αντίληψη αυτή ανέτρεψε η γαλλική πρόταση που απευθύνθηκε στους Γερμανούς και που αφορούσε στην πολιτική ενοποίηση πλέον της Ευρώπης. Ο R.Schuman επεξεργάστηκε σχέδιο του Jean Monnet που πρότεινε τη γαλλογερμανική συμφιλίωση και συγχώνευση των γερμανικών και γαλλικών βιομηχανικών βασικών υλών. Ωστόσο, η πρόταση του Schuman δεν απευθύνθηκε μόνο προς τη γερμανική πλευρά, αλλά και στα Ευρωπαϊκά Κράτη και αφορούσε τη συνένωση των βιομηχανιών άνθρακα και χάλυβα. Αυτή η συνένωση θα καταργούσε το προνόμιο παραγωγής πολεμικού υλικού μονομερώς από ένα κράτος-μέλος. Ήδη όμως ενέκυψε ο «Ψυχρός Πόλεμος». Στη διαδικασία αυτή Γαλλία και Γερμανία (αξιοσημείωτη η πολιτική του Καγκελάριου Adenauer) πήραν την πρωτοβουλία της ενοποίησης με τη συμμετοχή της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου, του Βελγίου και της Ολλανδίας (Κάτω Χώρες). Τα κράτη αυτά συγκρότησαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) που επικυρώθηκε διεθνώς στο Παρίσι το 1951 και κυρώθηκε από τις εσωτερικές έννομες τάξεις το 1952.
Η διαδικασία αυτή ήταν ο προάγγελος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ) και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) των οποίων οι Συνθήκες υπογράφηκαν στη Ρώμη την 25η Μαρτίου 1957. Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες είχαν ήδη δρομολογηθεί…
Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες πράγματι άρχισαν να επικυριαρχούν στον ευρωπαϊκό αλλά και στο διεθνή χώρο. Έτσι, αναγκάστηκε το Ηνωμένο Βασίλειο να διεκδικήσει και εκείνο την παρουσία του στο χώρο. Η προσπάθεια δε δημιουργίας της «Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών» (ΕΖΕΣ) στην οποία συμμετείχαν η Νορβηγία, η Σουηδία, η Δανία, η Αυστρία, η Πορτογαλία και η Ελβετία δεν απέφερε τα αναμενόμενα. Έτσι το Ηνωμένο Βασίλειο, παρά τις εναντιώσεις του Στρατηγού de Gaulle επέμενε και επί Προεδρίας πλέον του George Pompidou, κατέστη μέλος των τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Οι έξι (6) αρχικώς ιδρυτικές χώρες δέχθηκαν αιτήσεις συμμετοχής πέραν του Ηνωμένου Βασιλείου και εκείνες της Δανίας, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας. Ωστόσο, η Συνθήκη προσχώρησης που υπογράφηκε το 1972 και τέθηκε σε ισχύ το 1973, δημιούργησε την Ευρώπη των εννέα (9) και όχι των δέκα (10), καθόσον λόγω εσωτερικού δημοψηφίσματος, η Νορβηγία τελικώς δεν απετέλεσε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας.
- η ένταξη της Ελλάδας
Η Ευρώπη όμως των εννέα (9) έγινε η Ευρώπη των δέκα (10) μετά την ένταξη της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και αφορά επίπονη διαδικασία που έλαβε χώρα μετά την πτώση της δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Υπ’ όψιν δε ότι η από το έτος 1961, η ήδη υφιστάμενη συμφωνία σύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και ΕΟΚ είχε παγώσει λόγω του δικτατορικού καθεστώτος. Έτσι, η συμφωνία προσχώρησης της Ελληνικής Δημοκρατίας ως μέλους των Κοινοτήτων υπογράφηκε στην Αθήνα επί Κωνσταντίνου Καραμανλή και τέθηκε σε ισχύ από 01 Ιανουαρίου 1981.
Στη συνέχεια, επακολούθησαν και νέες αιτήσεις συμμετοχής στο εγχείρημα. Αναφέρομαι στις αιτήσεις της Αυστρίας (1989), της Σουηδίας (1991), της Φινλανδίας (1992), της Ελβετίας (1992) και της Νορβηγίας (1992). Έτσι η Νορβηγία (για δεύτερη φορά) επιχειρεί και πάλι σε επίπεδο πολιτικής πρωτοβουλίας να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Όμως και πάλι το δημοψήφισμα στη Νορβηγία και εκείνο στην Ελβετία, απέτρεψαν την ένταξη των χωρών αυτών στην Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία.
Ωστόσο, η Ευρώπη διευρύνθηκε, κυρίως από το 2003 με τις Συνθήκες προσχώρησης που υπογράφηκαν στην Αθήνα, με τη συμμετοχή της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Σλοβακίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβενίας, της Κύπρου και της Μάλτας, ενώ, δύο χρόνια αργότερα η Βουλγαρία και η Ρουμανία ολοκλήρωσαν τελικώς την ένταξή τους από 01 Ιανουαρίου 2007. Ωστόσο από την Ευρώπη των «28», η Ευρώπη απομειώθηκε στην Ευρώπη των «27» λόγω του άστοχου δημοψηφίσματος του Ηνωμένου Βασιλείου!
• η ιδιαιτερότητα της ιστορίας
Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, έθεσε το ζήτημα ενοποίησης των δύο Γερμανιών. Το ζήτημα αυτό θεωρητικώς αφορούσε διεύρυνση. Τυπικώς όμως αφορούσε ένταξη της πρώην Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας στον Κοινοτικό Χωρο με τη συνένωση των δύο Γερμανιών. Οι Αρχηγοί των κρατών-μελών της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας στις 24 Απριλίου 1990 στο Δουβλίνο προέβησαν σε Δήλωση ότι:
η διαδικασία αυτή δεν προϋπέθετε ιδιαίτερες διαπραγματεύσεις. Αντιθέτως το 1973 προέκυψε μια αποχώρηση: εκείνη της Γροιλανδίας η οποία αποτέλεσε κράτος-μέλος, συνδεδεμένο όμως οργανικώς με τη Δανία, αλλά με καθεστώς αυτονομίας. Η αποχώρηση της Γροιλανδίας ήταν επίσης συνέπεια δημοψηφίσματος. Εξακολουθεί δε να αποτελεί ιδιαιτερότητα η περίπτωση της Κύπρου, όπου λόγω των τουρκικών στρατευμάτων, ακριβέστερα λόγω των στρατευμάτων εισβολής και κατοχής, δεν εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο και το ενωσιακό κεκτημένο στο κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας!..
- μια διεύρυνση σε βάρος της εμβάθυνσης
Η προαναφερόμενη απίστευτη για τη δεκαετία ακόμη του 1980 διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει διαμορφώσει παράκεντρα εξουσιών, «συγκεκριμένη ελίτ» που καθορίζει την πολιτική κρατών του λεγόμενου τέως Ανατολικού Μπλοκ, όπου προς όφελος της γερμανικής κυρίως οικονομίας, η διεύρυνση αντικειμενικώς έχει εκδηλωθεί ως αναστολή της εμβάθυνσης του ενοποιητικού εγχειρήματος.
Περαιτέρω η εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος που κατ’ ουσίαν αφορά συμφωνίες αμετάκλητων ισοτιμιών, η ανισόμερη ανάπτυξη του καπιταλισμού, ο εντός της ευρωζώνης διαχωρισμός βορείων και νοτίων ή άλλως δανειστών και δανειζόμενων, αλλά και η ύπαρξη σημαντικού αριθμού κρατών-μελών με απόκλιση οικονομιών αλλά και με «παρέκκλιση» λόγω μη εισαγωγής του ευρώ ως νομίσματος, δημιουργούν και συνιστούν σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών πολλαπλά επίπεδα επιρροών, πολύκεντρα, επιμέρους σφαίρες επιρροής και μια ασαφή κατεύθυνση προς τα «πού» βαδίζει η Ευρώπη η οποία οραματίζεται δια του Προέδρου της Επιτροπής Jean-Claude Juncker διάφορες (τουλάχιστον πέντε) «ταχύτητες»… Έτσι όμως ο βηματισμός διαφόρων διασκελισμών δεν μπορεί να οδηγεί στην αυτή κατεύθυνση και στα αυτά αποτελέσματα. Συνεπώς παραμένει κύριο ερώτημα «πώς», και μάλιστα «από τα μέσα» θα υπάρξει ανατροπή των πολιτικών που θα διαμορφώσουν μια άλλη Ευρώπη, την Ευρώπη της κοινωνικής συνοχής, του κοινωνικού κράτους δικαίου και της αλληλεγγύης. Και τούτο γιατί, οι διαφορετικοί βηματισμοί εξ αντικειμένου αποκλίνουν κοινωνίες και οικονομίες, και λόγω διαμόρφωσης πλέον «εθνικών συμφερόντων», συνεπάγονται άμβλυνση κάθε έννοιας αλληλεγγύης.
Επιγραμματικώς: οι «θέσεις» αυτές εξ αντικειμένου δεν μπορούν να συναντηθούν…εκτός και αν παρά που αφορούν «αντιτιθέμενες θέσεις», οι ηγεσίες που τις εκπροσωπούν, μπορούν σε πρώτο στάδιο, να συγκλίνουν σε «ιστορικό συμβιβασμό».
Αναφέρομαι δε σε «πρώτο στάδιο», γιατί η «Γηραία Ήπειρος» από τη μυθολογία πέρασε στην ιστορία. Έτσι για το αμέσως επόμενο στάδιοεναπόκειται στους λαούς η απόφαση, ώστε οι ευρωπαϊκές κοινωνίες να διαμορφώσουν την «άλλη ποιότητα» που προσιδιάζει στην Ευρώπη των λαών για το κοινωνικό κράτος δικαίου και τη διασφάλιση της δημοκρατικής αρχής. Η ιστορία θα δείξει…ΚΑΙ Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΟΥΣΑ!
Αφορά στις ευρωεκλογές του Μαίου 2019. Ας καταργήσουμε την απλούστευση του δήθεν πολιτικού λόγου, ας αρνηθούμε το λαϊκισμό, ας εναντιωθούμε στα άρτι εμφανισθέντα ακροδεξιά κορφώματα όπου υπάρχουν και ας κατανοήσουμε το πόσο κρίσιμες είναι οι προσεχείς ευρωεκλογές!…Γιατί ο «μύθος» αφορά στο παρελθόν και το παρόν της «αλήθειας» μας αφορά ολους, γιατί δεσμεύουμε (και) το μέλλον. Ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας! Ο Ισπανικός Λαός προσφάτως πήρε κρίσιμες και χρήσιμες αποφάσεις !..
—————-
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
