Του Δημήτρη Χρ. Σάββα*
Ο δυνατός, ο κραταιός, ο αλύγιστος, ο μέχρι της χθες λογιζόμενος χαλύβδινος και ακατάβλητος δεν υπάρχει πια! Ο βράχος της ηθικής, ο βράχος της στρατιωτικής αρετής, έπεσε, συνετρίβη!
Με τα παραπάνω λόγια προσπαθεί να αποχαιρετήσει τον σεβαστό του φίλο, το στρατηγό Γεώργιο Κατεχάκη, ο διευθυντής της τότε καθημερινής πολιτικής και ειδησεογραφικής εφημερίδας του Ηρακλείου “Ανόρθρωσις” Ανδρέας Ζωγράφος, την 24 Απριλίου 1939. Αποσπάσματα αυτού του υποδειγματικού του λόγου σας μεταφέρω.
Ο δι όλους Στρατηγός, και δια τους ζώντας και δια τους επιγιγνομένους ενσαρκώσας το πνεύμα το αξιωματικόν και ολοκληρώσας την υπεροχότητα του στρατηγικου εγώ, ο κατ’εξαίρεσιν αναγνωριζόμενος υφ’ όλων των στρωμάτων και όλων των τάξεων ως Στρατηγός και εις κάθε Ελληνικήν γωνίαν εννοουμενος με μόνον τον τίτλο του Στρατηγού Γεώργιος Κατεχάκης, υπέκυψε εις το μοιραίον. Το αέτειον βλέμμα με τας αστραπάς και τας εκτυφλωτικάς λάμψεις της αντρειωμένης ψυχής, που εις τόσους ενέπνευσε την εθνικήν υπερηφάνειαν και εις τόσους μετέδωκε την λαμπρότητα της Ελληνικής πειθαρχίας και της πίστεως, το βλέμμα το επιβάλλον, το κυρίαρχον, το συγκλονίζον και εμπνέον, έσβυσεν. Ο παλμός της ψυχής με τα γρανιτώδη τειχώματα ακινητεί.
Βάσκανος μοίρα, φθονήσασα τον τόπον αυτόν που τόσον ετίμα, που τόσον ηγάπα, που τόσον επαξίως εξεπροσώπει εις κάθε βήμα Ελληνικόν, ενήδρευσε με άτεγκτον υπουλότητα και του εθέρισε την ζωήν.
Ο θλιβερός χρησμός της Πυθίας των εγκοσμίων του έφερε από πολύ μακράν μίαν αποφράδα ημέραν, το μήνυμα του θανάτου.
Και έκτοτε αι ώραι μας διέρρεον εν αγωνία.
Διότι δεν επανείδαμεν το επιβλητικόν του παράστημα, δεν ηύτυχησαμεν να αντικρύσωμεν καθ’οδόν τον γόητα εκπρόσωπον της Κρητικής λεβεντιάς, τον κοινόν μας Πατέρα. Απλούστατα διότι, επάλαιε σκληρόν αγώνα προς τον θάνατον.
Και κλαίομεν σήμερον γοερώς και θρηνούμεν όλοι άνευ ουδεμίας εξαιρέσεως την απώλειαν του επιλέκτου Ελληνος του συνετού αλλά και αγερώχου Κρητός, του εκ γενετής άρχοντος.
Ο Στρατηγός Κατεχάκης από του ύψους των κορυφογραμμών ενός ολοκάθαρου, πάλλευκου, αστραποβολούντος Ελληνικου αγώνος, του ιδικού του αγώνος, κατέρχεται εις τον τάφον.
Ο Στρατηγός Κατεχάκης, το φωτεινόν έρεισμα του Ηρακλείου, ο ισχυρός εθνικός βραχίων, παύει να υφίσταται και να δρα όπως άλλοτε, εν τω μέσω ημών των κοινών θνητών.
Ο Στρατηγός Κατεχάκης με την εξέχουσαν εθνικήν φυσιογνωμίαν, με την μεγάλην, την πολύπλευρον, την ακτινοβολούσαν εθνικήν δράσιν, εισήλθε από του χθεσινού μεσονυκτίου εις το πάνθεον των αθάνατων.
Οι νέοι που έρχωνται εφεξής, πολύκλαυσε Στρατηγέ μας, οι νέοι που συζούν με ημάς αυτήν την αποφράδα ημέραν τον σπαραγμόν της πικρίας του αδοκήτου θανάτου σου, θα αποκαλύπτονται μαζύ με τους ενιαυτούς όλων των Ελληνικών αιώνων και θα κλίνουν γόνυ ευλαβές εμπρός εις τους παιάνας των θρύλων Σου.
Κι εμείς οι φίλοι Σου, οι προσφιλείς γνώριμοι, οι απειροπληθείς στρατιώται, όσοι μετά τα χρόνια του υπερόχου Σου ξεκινήματος, όταν ετίναζες τα φτερά Σου Αετέ και έφερες το φως των πρώτων ελπίδων της ελευθερίας εις τους μαυρισμένους κάμπους, και τους δρυμούς και τις απρόσιτες φαραγγιές της Μακεδονίας, εμείς οι άλλοι, οι πολλοί που εζήσαμεν τα ρίγη των πτερυγίσεων αυτπών, και Σε ακολουθήσαμεν μετέπειτα εις τον δρόμον των ωραιοτήτων που ήνοιξες με έναν Παύλο Μελά, θρηνούμεν και κλαίμε γιατί δεν ήσουν μόνον πρωτοπόρος της μεγάλης του κατόπιν εθνικής εξορμήσεως αλλά και ο εκλεκτός στους εκλεκτούς αλλά και ο κορυφαιος στους κορυφαίους των αγώνων που χρειάσθηκαν ύστερα από χρόνια για να βαδίση η Ελλάς, όλη η Ελλάς, προς την λεωφόρον των πεπρωμένων της.
Συ ο Ρούβας, το χιλιοτραγουδημένο “ξακουστό κι ώμορφο παλληκάρι” της λαϊκής μούσης, Συ το έμβλημα και ο θρύλος μιας εποχής αγωνιών και ελπίδων από επιτελάρχης ανεπέτασες εις την Βασιλίδα των πόλεων ως Ύπατος Αρμοστής την γαλανόλευκη επάνω από τους τρούλλους της Αγιάς Σοφιάς κι ύστερα- στην κατάρρευσι του μεγάλου ονείρου-πρόσφερες τον εαυτόν Σου θυσίαν, την θυσίαν να παρστής για την διάδωσιν εις αδελφών πληθυσμών, στο μεγάλο δράμα του χωρισμού μας από την Ανατολικήν Θράκην και την Αδριανούπολιν.
Κι ύστερα πάντα απλώνοντας την στοργήν Σου προς το χειμαζόμενο τόπο, δεν ωρρώδησες να προσφέρης τα φώτα και τα έτη της πείρας Σου και το κύρος των ατρύτων Σου υπέρ του έθνους αγώνων εις την πολιτικήν, γενόμενος πλειστάκις υπουργός, κατόπιν Γενικός Διοικητής Κρήτης και πάλιν υπουργός σε κάθε κρίσιμο στιγμή υπηρετών δια τα κοινά συνεχώς μοχθών και συνεχώς αναλισκόμενος υπέρ του Ελληνικού συνόλου.
Ετσι μ’αυτόν τον τρόπο ο Ανδρέας Ζωγράφος προσπάθησε να δώσει το στίγμα και να περιγράψει την μοναδική αυτή προσωπικότητα ή για να κυριολεκτήσω μια από τις μοναδικές και σπάνιες μορφές του τόπου μας.
Γεννήθηκε το 1881 στον Πλάτανο της Μεσαράς και ανατράφηκε μέσα σε μια οικογένεια που στην κυριολεξία είχε αφιερωθεί σε αγώνες προκειμένου να απελευθερωθεί η Κρήτη.
Πατέρας του ο Απόστολος Κατεχάκης.
Ο Κατεχάκης Απόστολος γεννήθηκε το 1837 στον Πλάνατο της επαρχίας Καινουρίου της Μεσσαράς στην Κρήτη. Ήταν γιος του χατζή Μιχαήλ Κατεχάκη, οπλαρχηγού του 1821. Έλαβε τα όπλα με την έναρξη της Επανάστασης στην Κρήτη 1866-1839, ανακηρύχθηκε αρχηγός της επαρχίας Καινουρίου και συμμετείχε υπό τη γενική αρχηγία του Μιχαήλ Κόρακα.
Τραυματίστηκε στην Πόμπια (19 Αυγούστου 1868), θεραπεύτηκε και συνέχισε τον αγώνα μέχρι τέλους, μη καταθέτοντας τα όπλα.
Μετά από εντολή της Αθήνας, συνθηκολόγησε με τους Τούρκους.
Κατά την επανάσταση του 1878, διατήρησε την αρχηγία της επαρχίας Καινουρίου και ανακηρύχτηκε γενικός αρχηγός του ιππικού του Νομού Ηρακλείου. Επίσης, συμμετείχε στις επαναστάσεις του 1889 και του 1896. Επανειλημμένως εξελέγη βουλευτής της Κρητικής Βουλής και διετέλεσε διοικητής της Χωροφυλακής Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου, κατά την περίοδο της συνθήκης της Χαλέπας (1882-1889).
Κατά το 1896 και το 1897, συμμετείχε ως αρχηγός των τότε γενομένων πολεμικών ενεργειών. Μετά την κάθοδο στην Κρήτη του πρίγκιπα Γεωργίου, έγινε βουλευτής της Κρητικής Βουλής αριστίνδην (δηλαδή χωρίς να εκλεγεί από το λαό), αξίωμα που έφερε μέχρι το θάνατό του, το 1904.
Πεθερός του ήταν ο Ζαχαρίας Θειακάκης που εσφάγη στην Επανάσταση του 1898.
Παππούς του ήταν ο περίφημος οπλαρχηγός του 1821 Χατζη Μιχάλης Κατεχάκης.
Γενικά η οικογένεια Κατεχάκη από τους προγόνους μέχρι και τον ίδιο αλλά και μέχρι σήμερα ακόμα έχει προσφέρει πάρα πολλά στην Ελληνική Πολιτεία.
Ο Ανδρέας Καλοκαιρινός δήμαρχος Ηρακλείου από το 1964-1967 ήταν γιος του Γεωργίου Κατεχάκη.
Ο Γεώργιος Κατεχάκης επρόκειτο σύντομα να αναδειχθεί σε μια από τις πιο σημαντικές ελληνικές στρατιωτικές προσωπικότητες του καιρού του. Μια καθολική προσωπικότητα με πλούσια και συνεχή συμμετοχή σε καθοριστικά σημαντικά ιστορικά γεγονότα τα οποία θα καθόριζαν την τύχη και την εθνική μας πορεία. Ο ιστορικός, μας αποκαλύπτει συγκεκριμένα:
“… Η σταδιοδρομία του Στραγητού Κατεχάκη, υπήρξεν πολυμερής και πολυσύνθετος. Δεν διακρίνεται μόνον δια τον στρατιωτικόν χαρακτήρα της. Ο στρατιωτικός του βίος περικοσμείται, πλαισιούμενος και με λαμπράν και καρποφόραιν δράσιν εις το στάδιον το πολιτικόν και εις το στάδιον το κοινωνικόν, υπό την ευρυτέραν έννοιαν. Δεν ελάμπρυνε δε μόνον τον στρατιωτικόν του βίον, αλλά και τον πολιτικόν, τον οποίον εν τη συνειδήσει του εθεώρει και εξετίμα, ως ισότιμον και συμπληρωμα εκείνου. Δεν κατήρχετο εις την πολιτική κονίστραν “επί τω διακονηθήναι δια του βουλευτικού ή Γερουσιαστικού αξιώματος, αλλά επί τω διακονήσαι τα κοινά”. Και οσάκις ανελάμβανε το βαρύ καθήκον της ασκήσεως Υπουργικών καθηκόντων, είτε εις το Υπουργείον των Στρατιωτικών, είτε εις τας Γενικάς Διοικήσεως Θράκης και Κρήτης ως αποκλειστικόν και κύριον γνώμονα των διοικητικώνκατευθύνσεων είχε την ανωτέραν αντίληψην του προς την πατρίδα καθήκοντος. Με το κύρος του ηθικού του όγκου, και με το ακαμπτον χαρακτήρος σφυρηλατηθέντος εις τας δοκιμασίας των πολεμικών αγώνων, επεβάλλετο παντού και πάντοτε εμπνέων προς όλα τα σημεία σεβασμόν και εμπιστοσύνην.
Η ανωτερότης του χαρακτήρος του και η εγνωσμένη αμεροληψία του, προσόντα τα οποία τον ανύψουν υπεράνω της τρικυμιώδους επιφανείας του κομματικού σάλου παρωχημενης εποχής, υπήρξαν δια τον Στραγηγόν Κατεχάκην εφόδια πολύτιμα ώστε ν’αναδεικνύεται εν τη ασκήσει της εξουσίας, υπέροχος και αληθής Άρχων.
Η συμμετοχή του σφραγίζει τον Μακεδονικό αγώνα, την απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας και Θράκης.
Επίσης διετέλεσε και αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη, δυστυχώς όμως για μικρό χρονικό διάστημα (1919-1920).
Το πολεμικό του θάρρος ήταν μεγάλο και η γνώση περί της τέχνης του πολέμου μοναδική. Εξάλλου δεν ήταν τυχαία η κάθε έκβαση στις πολεμικές επιχειρήσεις που ο ίδιος συμμετείχε και κατηύθυνε.
Προσηλωμένος στην νομιμότητα και στους θεσμούς. Εδωσε όπως δίνουν όλοι οι στρατιωτικοί τον καθιερωμένο όρκο με μία όμως διαφορά. Εκείνος τον τήρησε και τον διαφύλαξε.
Υπήρξαν κι άλλοι ικανοί και Βενιζελικοί στρατιωτικοί π.χ. Κονδύλης, Πλαστήρας, Πάγκαλος και άλλοι οι οποίοι είχαν μια κλίση και μιά συνεχή ροπή στο πως θα διεκδικήσουν με πραξικοπηματικό τρόπο την εξουσία. Ο Γεώργιος Κατεχάκης είχε εντελώς διαφορετική άποψη για όλα αυτά, είχε άλλη αντίληψη, διαφορετική αφοσίωση και κάποιες άλλες σπάνιες αρχές!
Αρνήθηκε να συμμετάσχει στο μοιραίο κίνημα του ‘35, η αποτυχία του οποίου σήμανε την αποστράτευση των δημοκρατικών αξιωματικών και την ενίσχυση της συντηρητικής παράταξης με την επαναφορά του έκπτωτου βασιλιά Γεωργίου Β’ και στη συνέχεια με την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936.
Στην στρατιωτική ιεραρχία ανήλθε πολύ γρήγορα αφού πολέμησε για την απελευθέρωση της βόρειας Ελλάδας και με αίτησή του αποστρατεύτηκε νεώτατος, μόλις 39 χρονών με το βαθμό του υποστράτηγου. Πιο αναλυτικά οι σταθμοί της λαμπρής του καριέρας.
•Τον Ιούλιο του 1902 κατεγάγη στο στράτευμα με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Στη συνέχεια ηγήθηκε ανταρτικών σωμάτων στα Γρεβενά, στην Καστοριά, στο Μοναστήριο.
• Το 1908 επανήλθε από τη Μακεδονία στην Κρήτη με σκοπό την διοργάνωση πολιτοφυλακής στο νησί μας.
• Το 1912 τον βρίσκει λοχαγό και με το βαθμό αυτό διορίζεται αρχηγός των Μακεδονικών εθελοντικών σωμάτων που έδρασαν στη Μακεδονία αφενός και αφετέρου στην Ήπειρο.
• Στα 1914 ταγματάρχης, τοποθετείται επιτελάρχης στη Θεσσαλονίκη με τον αείμνηστο Ζυμβρακάκη.
• Το 1916 υπηρετεί προσωπάρχης του υπουργείου Στρατιωτικών της προσωρινής κυβερνήσεως Θεσσαλονίκης.
• Το 1917 ως επιτελάρχης του καταρτισθέντος σώματος Στρατών Εθνικής Αμύνης μετέχει του αγώνα του μακεδονικού μετώπου μέχρι της συνθηκολόγησης των Βουλγάρων.
• 1919 Ο Ελευθέριος Βενιζέλος του αναθέτει υψίστη υπηρεσία και τον διορίζει αρχηγό της ελληνικής στρατιωτικής αποστολής στην Κωνσταντινούπολη θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι την 1η Νοεμβρίου 1920.
• Νοέμβριο του 1920 αποστρατεύθηκε και κατά την περίοδο της Μικρασιατικής καταστροφής ανακλήσθηκε η αποστρατεία του και διορίστηκε Γενικός Διοικητής Θράκης με ειδική αποστολή στην Πόλη.
Κάπου εδώ τελειώνει η Στρατιωτική του πορεία-σταδιοδρομία.
Αρχίζει η πολιτική του δράση η οποία δεν υστερεί της στρατιωτικής.
Έτσι:
• Το 1923 εκλεγεται πρώτος πληρεξούσιος του Νομού Ηρακλείου. Είναι η στιγμή που οι συμπολίτες βρήκαν την ευκαιρία να αναγνωρίσουν τον μεγάλο αυτό άνδρα.
• Στα 1924 διετέλεσε υπουργός των Στρατιωτικών για λίγο χρονικό διάστημα.
• Το 1928 του ανατέθηκε η θέση του Γενικού Διοικητή Κρήτης.
• Το 1929 εκλέγεται Γερουσιαστής στο Νομό μας και αργότερα γίνεται υπουργός των στρατιωτικών ξανά στην κυβέρνηση του Βενιζέλου.
Θαυμαστή η πορεία του ως Στρατιωτικός. Εξίσου λαμπρή και παραδειγματική η πολιτική προσφορά του. Εδώ στην Κρήτη λένε: “απού φελά, παντού φελά”.
Και φυσικά έχουν δίκιο. Αυτή είναι η αλήθεια και η πραγματικότητα.
Ο στρατηγός Γεώργιος Κατεχάκης πέρα από την πολυμερή και βαρυσήμαντο πολιτικοστρατιωτική σταδιοδρομία του, ουδέποτε αρνήθηκε την κοινωνική του προσφορά.
Υπήρξε κι αυτή μεγάλη! Η φιλαλληλία εξεδηλούτο παντού και οσάκις παρίστατο ανάγκη. Ενα απτό παράδειγμα είναι η διάθεση ολόκληρης της περιουσίας του στην Μεσαρά (της ακίνητης πατρικής του περιουσίας) υπέρ των εκπαιδευτηρίων του χωριού της Πόμπιας.
Πράγματι το 1932 ανηγέρθηκε η ανατολική πτέρυγα με δικές του ενέργειες. Σήμερα έξω από το σχολικό συγκρότημα της Πόμπιας ενός από τα πιο ιστορικά σχολεία του Νομού μας, υπάρχει ο αδριάντας του όπως και αναμνηστική πλακα η οποία αναφέρει:
“Ανηγέρθη το 1932, τη φιλομούσω και πατρική μερίμνη του υπουργού στρατηγού Γεωργίου Κατεχάκη”.
Επίσης διέθεσε οικόπεδο που ανήκε σ’αυτόν από την πατρική του περιουσία, προκειμένου να ανεγερθεί το νέο διδακτήριο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής εκείνης υπήρξε ευεργέτης στο δήμο και στο νομό Ρεθύμνου, και δωρητής σε διάφορους ιερούς ναούς όπως: του καθεδρικού ναού της Μεγάλης Παναγίας Νεαπόλεως και υπήρξε πρόεδρος των ιδρυμάτων Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινου, και σαν Γενικός Διοικητής Κρήτης ανήγειρε τον κρατικό συνοικισμό Ηρακλείου “Ο Χρυσόστομος”, σύμφωνα με το ψήφισμα του Διοικητικού Συλλόγου Αστών Προσφύγων.
Όμως ο Γεώργιος Κατεχάκης ο θρυλικός καπετάν Ρούβας έχει συνδέσει το όνομά του και με το Μακεδονικό αγώνα. Ταυτίστηκε μ’αυτόν, έγινε γνωστός στο πανελλήνιο και αυτός ο αγώνας του χάρισε το προσωνύμιο “ΡΟΥΒΑΣ” παρμένο από το βουνό με το μεγαλύτερο δάσος της Κρήτης.
“Οι Κρητικοί που σας στέλλομεν, τέλειοι τύποι πολεμιστών. Γενναίοι, ευφυείς, τολμηροί, αποφασιστικοί, φιλόδοξοι και έχοντες ανεπτυγμένον το εθνικόν αίσθημα. Είμαι βέβαιος ότι θα ενισχύσωσιν καταπληκτικώς τον αγώνα σας” είναι τα λόγια του Παύλου Μελά, εκείνου που τον διαδέχτηκε στην αρχηγία ο Γεώργιος Κατεχάκης, προς τον φωτισμένο ιεράρχη, κήρυκα και προστάτη του δοκιμαζόμενου ελληνισμού, μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη.
Η επιχείρηση της προσφοράς αυτής των Κρητών αρχίζει από τον περίφημο καφενέ του Μαραβελάκη. Στην ανατολική πλευρά της πλατείας της παλιάς Βουλής στη συμβολή περίπου των σημερινών δρόμων της πρωτεύουσας, Σταδίου και Κολοκοτρώνη, ήταν το καφενείο του Γεωργίου Μαραβελάκη. Υπήρξε στέκι των Κρητικών που έφταναν στην Αθήνα από την Κρήτη αλλά και εκείνων που κατοικούσαν στην Αθήνα και στον Πειραιά.
Εκείνο το καφενείο υπήρξε τόπος συνάντησης, συγκεντρωσης αλλά και στρατωνισμού των Κρητών Μακεδονομάχων. Εδώ άλλαζαν τα κρητικά τους ρούχα, ντύνονταν και εξοπλίζονταν κατάλληλα, λαμβάνοντας την ανάλογη κατήχηση στα μυστικά της επιχείρησης από τους αξιωματικούς του Μακεδονικού Κομιτάτου. Εκεί οι νεοσύλλεκτοι κρύβονταν από τα μάτια των ξένων πρακτόρων και αποστέλλονταν στη Μακεδονία ή επέστρεφαν απ’αυτή, για την Κρήτη.
Το πρώτο σώμα Κρητών φθάνει στις 21-6-1903 στη μονή Τσιριλόβου της Καστοριάς, υποδέχεται θερμά ο δεσπότης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης και τους φέρνει σε επαφή με την αντάρτικη ομάδα του ντόπιου καπετάνιου Βαγγέλη Στρεμπενιώτη. Ο Μακεδονικός αγώνας ήταν ένας αρκετά παράξενος αγώνας και υποχρεώθηκαν οι Έλληνες να τον διεξαγάγουν για να αποκτήσουν την ελευθερία τους!
Αντίπαλοι ορθόδοξοι Έλληνες και ορθόδοξοι Βούλγαροι σε μια γη που την κατείχαν οι Τούρκοι.
Οι Βούλγαροι γνωρίζουν, ότι σύντομα η ηγεμονία των Τούρκων στη Μακεδονική γη πρόκειται να πάψει να υπάρχει. Επίσης οι Ρώσοι τους υποκινούν να αναζητήσουν διέξοδο στη θάλασσα της Μεσογείου. Ανακύπτει λοιπόν γρήγορα απ’ότι φαίνεται κενό εξουσίας και μπαίνει το ερώτημα. Ποιος θα καλύψει αυτό το κενό; Οι Μακεδόνες όλοι τους ορθόδοξοι μπαίνουν σε δίλημμα. Ποιους θα ακολουθήσουν; Με ποιους θα συνταχθούν;
Οι Βούλγαροι ιδρύουν κομιτάτο (μια αγαθοεργός εταιρεία) και διεισδύουν στα χωριά.
Χρησιμοποιούν ιερείς, στρατιωτικούς και δασκάλους για να πείσουν τους μακεδόνες να προσχωρήσουν στη βουλγαρική “Εκκλησία της Εξαρχίας”, όπως αποκαλείται η πρώτη μετά την αποχώρησή της από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Συν τω χρόνω η βουλγαρική διείσδυση ενισχύεται και οργανώνεται. Η ηγεσία ανατίθεται στον Βόρις Σαράσωφ, που έχει τη συμπαράσταση της πολιτικής ηγεσίας της Σόφιας. Στόχος τους είναι η δημιουργία φανατικών πυρήνων σε κάθε χωριό των αποκαλούμενων “κομιτατζήδων”, οι οποίοι πληρώνονται αδρά από το βουλγαρικό κομιτάτο. Οι κομιτατζήδες δεν διστάζουν να απειλούν, να βιάζουν αλλά και να δολοφονούν τους Έλληνες. Ιδού ένας πίνακας, όπως τον παραθέτει ο έγκυρος Γεώργιος Ασπρέας στην Ιστορία του (σελ. 65):
– Το 1902 δολοφονήθηκαν 187 Έλληνες.
– Το 1903 δολοφονήθηκαν 282 Έλληνες.
– Το 1904 δολοφονήθηκαν 365 Έλληνες.
Την ίδια περίοδο μεταστράφηκαν 130 κοινότητες υπέρ των Βουλγάρων ενώ τα βιλαέτια Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης σχεδόν ολοκληρα είχαν προσχωρήσει στη βουλγαρική Εξαρχία. Προχωρούσε δε απειλητικά ο σταδιακός εκβουλγαρισμός και των περιοχών Βέροιας, Νάουσας και Καστοριάς.
Αντίδραση σ’όλα αυτά από ελληνικής πλευράς δεν υπάρχει. Η κυβέρνηση των Αθηνών που ακόμα νιώθει νωπό το πλήγμα του πολέμου του 1897, φοβάται να προβεί σε κάποια στρατιωτική επιχείρηση. Κάποια διαβήματα που κάνει στις ξένες δυνάμεις δεν έχουν κανένα νόημα. Το μόνο όπλο που έχει η χώρα μας είναι ο πατριωτισμός του κάθε Έλληνα. Ποιοι όμως έχουν αυτόν τον πατριωτισμό; Αυτό το πάθος και αυτή την θέληση;
Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι ο Μακεδονικός Αγώνας είναι υπόθεση κυρίως κρητικών, τόσο σε επίπεδο διεύθυνσης του, όσο και στελέχωσης των Σωμάτων που τον διεξήγαγαν.
Στην Αθήνα ιδρύεται μυστικό κομιτάτο για το συντονισμό του αγώνα με επικεφαλής τον Δημήτρη Καλαποθάκη. Το κομιτάτο οργανώνεται με τρόπο αντίστοιχο του αντιπάλου. Τυπώνει προπαγανδιστικά έντυπα με έμβλημα τον Άγρυπνο Οφθαλμό κάτω από τον οποίο υπάρχει το σύνθημα: “Εν ονόματι του Παντοδύναμου Θεού και της Μεγάλης Πατρίδας”.
Το ελληνικό κομιτάτο αποφασίζει να αποστείλει μυστικά στη Μακεδονία Σώματα ικανών ενόπλων ανδρών στελεχωμένων κατά πλειοψηφία από Κρητικούς.
Επικεφαλής των Σωμάτων αυτών τοποθετούνται νεαροί αξιωματικοί του ελληνικού στρατού. Το πρώτο Σώμα που απεστάλη (27-9-1904) είχε διοικητή του τον Παύλο Μελά, σύζυγο της κόρης ενός από τους πρωτεργάτες του κομιτάτου, του Στέφανου Δραγούμη. Δυστυχώς όμως για το νεαρό αυτό αξιωματικό, η θητεία του στον Μακεδονικό αγώνα δεν κράτησε πολύ. Στις 13 Οκτωβρίου 1904 σκοτώθηκε από τους Τούρκους στο χωριό Κονομπλάκι, προδομένος από τους Βουλγάρους. Οι συμπολεμιστές του χρειάστηκε να δώσουν σκληρή μάχη για να αποκόψουν την κεφαλή του πριν την πάρουν οι Τούρκοι και την διαπομπέψουν κατά το έθιμό τους. Μετά το θάνατο του Παύλου Μελά το ελληνικό κομιτάτο έκρινε ότι ο καταλληλότερος να τον διαδεχθεί στον Μακεδονικό αγώνα είναι ο Γεώργιος Κατεχάκης και επονομασθείς για την περίσταση “Καπετάν Ρούβας”.
Ένα ψευδώνυμο που ο ίδιος διάλεξε!
Έδωσε πολλές νικηφόρες μάχες και αναδείχθηκε μέσα απ’ αυτές η σπάνια πολεμική του αρετή. Eίχε την ικανότητα να εμπνέει εμπιστοσύνη και σιγουριά στους συνεργάτες του, να γνωρίζει τις προθέσεις του αντιπάλου ή να αντιλαμβάνεται τις διαθέσεις του. Για τον καπετάν Pούβα δεν υπήρχαν δυσκολίες. Aκόμα και σ’ ένα ανορθόδοξο πόλεμο, είχε μέσα του βαθιά την γνώση της πολεμικής τέχνης κι έκανε χρήση της πολεμικιής τακτικής του αιφνιδιασμού.
Aυτό μας το μαρτυρεί η περίλαμπρη και σπουδαία νίκη του επί των Kομιτατζήδων, στο χωριό Zέλενιτς, τον Σκλήθρο.
Eνα χωριό πλήρως εκβουλγαρισμένο, μόνο μια οικογένεια ήταν Eλληνες, οι Γραμμενόπουλοι, το οποίο έχει συνδέσει το όνομά του με το μεγάλο τιμώμενο συμπολίτη μας.
Γνώριζε ο στρατηγός Kατεχάκης, ότι η επιτυχία αυτή θα έπαιζε πρωτεύοντα προπαγανδιστικό ρόλο και θα ήταν ό,τι καλύτερο όπλο για την ελληνική πλευρά. Hταν μια νίκη κλειδί θα λέγαμε και το αποτέλεσμα άρχισε να γίνεται ορατό. Eνα κύμα αισιοδοξίας άρχισε να απλώνεται παντού, η ελληνική πλευρά ενθαρρύνεται, πατάει γερά, πολλοί Mακεδόνες που είχαν προσχωρήσει στην βουλγαρική εξαρχία άρχισαν να αλλάζουν πορεία. Tο όνομα του στρατηγού Kατεχάκη είχε γίνει πια γνωστό.
Aξίζει να δούμε πώς ο δάσκαλος και λαογράφος Σταμάτης Aποστολάκης παρουσιάζει τους Mακεδονομάχους μας στη Δημοτική ποίηση και φυσικά τον σημερινό μας τιμώμενο.
“O Π. Mελάς έχει φονευθεί πριν από 17 ημέρες στη Σιάτιστα…. Στην Mακεδονική γη, ο Kατεχάκης είναι ο “Kαπετάν Pούβας”, π’ αναλαμβάνει Aρχηγός ανταρτικού σώματος!
H συνάντησή του με τον Kαούδη (7.11.1904) στο Kωσταράζι της Kαστοριάς, είναι συγκινητική. Tην παρακολουθούν, με δάκρυα, ο Mητροπολίτης Kαστοριάς Γερμανός Kαραβαγγέλης, ο Kαραλίβανος κ.α. O νεοφερμένος (Kατεχάκης) παραδίδει στον Kαούδη, την περγαμηνή με την “άκρα ευαρέσκεια” της Eπιτροπής του Eλλ. Kομιτάτου, για την ως τώρα δράση του, κι ο τιμημένος Kαούδης, του εγχειρίζει με πολύ σέβας, την τελευταία πολύτιμη έκθεση “του πριν από λίγες μέρες θυσιασθέντος Π. Mελά”, για να την διαβιβάσει στο Kέντρο!…”.
Xωρίς καθυστερήσεις γίνονται σχέδια και ξαναρχίζει η δράση. Eδώ ο χρόνος είναι πολύτιμος.
O Kατεχάκης θα δράσει στις περιφέρειες Kαστοριάς, Mοναστηρίου, Nάουσας, και αλλού.
Aπό κοντά του, οι οπλαρχηγοί: Kατσίγαρης, Σκουντρής, Σημανίκας, κ.α. με τα Σώματά τους.
Oμόνοια, σύμπνοια κι αδερφοσύνη, βοηθούν να ξεπερνιούνται οι τρομερές δυσχέρειες του αγώνα!…
Kαι το συμπέρασμα, έρχεται μόνο του:
O Kατεχάκης, κι οι συμπολεμιστές του, καταξιωμένοι άντρες θα γράψουν σελίδες δόξας και μεγαλείου, με την γενναιότητα και το ήθος των, στη μαρτυρική Mακεδονία μας!
Aναφέρεται μια τέτοια ιστορική σελίδα:
“…Eνας Tούρκος φιλέλληνας, από το χωριό Σκλήθρο, φτάνει στο Λέχοβο, που είναι ο Kατεχάκης με τους άντρες του, και τον πληροφορεί πως την Kυριακή 12 Nοεμβρίου 1904 (σε λίγες μέρες), θα γίνει στο Σκλήθρο ένας γάμος όπου θα παρευρίσκονταν κι οι αρχικομιτατζής Kόλε, μ’ άλλους έντεκα, καθώς και δύο Bούλγαροι αξιωματικοί!
O Kατεχάκης αποφασίζει να χτυπήσει τους κομιτατζήδες, στη διάρκεια του γάμου. Tα Σώματα κινούνται νύχτα και με χιονόνερο αθόρυβα σχεδόν, ως το χωριό. Πλησιάζουν το σπίτι.
Πρώτος ο Kαούδης, τοποθετεί σ’ επίκαιρες θέσεις σκοπούς. Πίσω του ο Πούλακας, πιο ‘κει ο Nικολούδης, ο Σκαλίδης και δίπλα ο Kατεχάκης με τους άντρες του. Oλοι μαζί τριάντα πέντε!
Tο σπίτι του γάμου θεοσκότεινο, θόρυβος κανείς. Oι κομιτατζήδες είχαν πάρει τα μέτρα τους. O μανδρότοιχος ψηλός. H μεγάλη αυλόπορτα σφιχταμπαρωμένη.
Πρώτος πηδά στην αυλή ο Δούκας κι ανοίγει την αυλόπορτα. Oρμούν με προφυλάξεις: ο Kλειδής, ο Kαραβίτης, ο Kαλογεράκης μέσα στο σπίτι και προτείνουν τα όπλα στους διασκεδάζοντες κομιτατζήδες, ντόπιους και Tούρκους.
Tο τι επακαλούθησε δεν περιγράφεται. Oι κομιτατζήδες ξεφεύγοντας πέφτουν στα πυρά του Kατεχάκη και των άλλων. Πυροβολισμοί, μάχη που γενικεύεται, αναστατώνει το χωριό.
Kατορθώνει να διασωθεί ο Kόλε, που γι’ αντίποινα, κατακρεουργεί τους Kοζανίτες που συναντά καθώς γύριζαν με τα κάρα τους από το Mοναστήρι. Hταν αξέχαστα 19 Nοεμβρίου1904…”.
Kαι μόνον αυτό το γεγονός, δείχνει με πόσην διάθεση αυτοθυσίας, ανέβηκαν στην Mακεδονική γη, οι άντρες του νησιού μας.
Kάποτε κι οι Mακεδόνες είχαν συνδράμει την Kρήτη μας, στις δικές της Eπαναστάσεις κι εδεθήκαμεν αδελφικά φαίνεται.
Πώς αλλιώς να εξηγηθεί η τέτοια ανταπόκριση στο κάλεσμα της Mακεδονίας, παρά με την αγάπη για την ελευθερία όλης της ελληνικής γης και την αίσθηση του Kρητικού πως είναι δική του υπόθεση, η ελευθερία των υποδούλων αδελφών μας;
Aπλόχερα και αυθόρμητα η λαϊκή μούσα αφιερώνει τους παρακάτω στίχους στον μεγάλο αποψινό τιμώμενο άνδρα:
“Aχ: Oποιος έζησε σκληρά σ’ αγέρα σκλαβωμένο
κι έφαγε μ’ αίμα το ψωμί και δάκρυα ζυμωμένο
κι όποιος τση μαύρης τση σκλαβιάς, δοκίμασε τον πόνο,
σκλαβιά και πόνος τι θα πει, Eκείνος ξέρει μόνο!…”
“Γνωρίζω ‘γω τη δράση σου, θυμούμαι το Mουρίκι,
εκειά που δεν επρόφθανε να στεφανών’ η νίκη!
Στο Zελενίτσι άλλη μια, με το σπαθί στο χέρι,
και σπιθοβόλας κεραυνούς, κι έλαμπες σαν τ’ αστέρι.
Σε είδα και στο Zέλοβο και αστραποβολούσες,
εις τους Bουλγάρους κεραυνούς έριχνες και γελούσες.
Oι σφαίρες δε σε σκιάζανε, γιατί ‘σουν αντρειωμένος
ήσουν σεμνός κι’ αντρόπιαστος, απ’ όλους διαλεγμένος!…”.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του αντιμετωπίζει έντονα προβλήματα με την υγεία του. Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως προβλήματα καρδιαγγειακής φύσεως. Eτσι αυτός ο Eυπατρίδης, ο πατριώτης, ο αρχηγός του μακεδονικού αγώνα, ο αναμορφωτής του Eλληνικού Στρατού, ο αρμοστής της Kων/λης, βρέθηκε αντιμέτωπος με τη μοίρα!
Δύο δημοσιεύματα της Hρακλειώτικης εφημερίδας “Aνόρθωση” την Παρασκευή 21η Aπριλίου 1939 και Kυριακή 23η Aπριλίου 1939, έχουν τίτλο: H ασθένεια του στρατηγού κ. Kατεχάκη και μας ενημερώνουν σχετικά με την πορεία της υγείας του. Σας αναφέρω τα δύο αυτά κείμενα της εφημερίδας.
Tο πρώτο:
“Aπό της μεσημβρίας προχθές η κατάστασις του ασθενούντος συμπολίτου μας στρατηγού κ. Kατεχάκη εισήλθεν εις στάδιον επιδεινώσεως. H μεταβολή αύτη, επιβεβαιωθείσα υπό των θεραπόντων ιατρών κρατεί εις εύλογον συγκίνησιν την κοινωνίαν μας ολόκληρον.
Xθες αφίκετο αεροπορικώς η γυναικαδελφή του κ. Kατεχάκη ερίτιμος κυρία Tσουδερού. Eπίσης αφίχθη αεροπορικώς δια τον ασθενούντα πατέρα του ο κ. Aπόστολος Kατεχάκης έφεδρος ανθυπασπιστής”.
Kαι το δεύτερο κείμενο:
“H ασθένεια του συμπολίτου στρατηγού κ. Kατεχάκη κρατεί πάντοτε εις συνεχή συγκίνησιν ολόκληρον την κοινωνίαν μας, καθώς και τους αλλαχού φίλους του οίτινες δι’ αθρόων τηλεγραφημάτων δεν παύουν να ζητούν καθημερινώς πληροφορίας επί της πορείας της ασθενείας του.
Kαι η χθεσινή ημέρα του κ. Kατεχάκη διέρρευσε δυσμενεστέρα από άλλας προηγουμένας.
Λόγω της επιδεινώσεως δε της καταστάσεως του κ. Kατεχάκη, αφικνείται σήμερον δια της “Aκροπόλεως” ο γυναικάδελφός του Διοικητής της Tραπέζης της Eλλάδος κ. Tσουδερός.
Tο τελευταίο όμως αυτό δημοσίευμα έπεται του μοιραίου.
Mετά τα μεσάνυχτα, Σάββατο 22 Aπριλίου προς Kυριακή, στις 1.15’ υποκύπτει.
Aυτός ήταν ο Γεώργιος Kατεχάκης, αυτή ήταν η προσφορά του και η περίλαμπρη διαδρομή του. Eμείς απλά τον θυμόμαστε, τον σεβόμαστε και τον τιμούμε. Aντλούμε το φως του και τα ατέλειωτα παραδείγματά του σε όλους τους τομείς. Yποκλινόμαστε στην μορφή του! Θεωρούμε πως έχουμε αυτό το χρέος!
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την πρόεδρο και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Λ.E.H. για την τιμητική πρόσκληση να συμπεριληφθώ ως ομιλητής σ’ αυτόν τον κύκλο των διαλέξεων, όπως ευχαριστώ και όλους εσάς!
* Ο Δημήτρης Χρ. Σάββας είναι Προϊστάμενος της Βικελαίας Δημοτικής Αυτοδιοίκησης
