Η Ιερά Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας, η Ιερά Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου, η Ενορία Τιμίου Προδρόμου Σίβα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Θέμος Κορνάρος» και η Τοπική Κοινότητα Σίβα υπό την αιγίδα της ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ θέλοντας να τιμήσουν τη μνήμη του ΕΥΔΟΚΙΜΟΥ ΣΥΓΓΕΛΑΚΗ Επισκόπου Κισάμου και Σελίνου τα έτη 1938 – 1956 οοργάνωσαν στο γενέθλιο τόπο του τον Σίβα του Δήμου Φαιστού , ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ για την ζωή και το έργο του, χθες Σάββατο 2 Αυγούστου 2025.
Μια ημερίδα πολύ σημαντική, με πολυπληθές ακροατήριο και με την παρουσία του Αρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Ευγενίου και των Επισκόπων Κισσάμου και Σελίνου Αμφιλόχιου, Αρκαλοχωρίου, Καστελίου και Βιάννου κ.κ. Ανδρέα και φυσικά του Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας κ.κ. Μακαρίου, που ήταν και ο οικοδεσπότης και οι οποίοι απηύθυναν χαιρετισμούς..
Χαιρετισμούς επίσης απηύθηναν ο Γραμματέας της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης π. Νήφων Βασιλάκης, η Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού κ. Γωγώ Μηλάκη, ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Φαιστού κ. Αντώνης Κωνσταντουλάκης, ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Σίβα «Θέμος Κορνάρος» κ. Τίτος Ταγαράκης, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Σίβα κ. Νίκος Βολακάκης κ.α.
Στο τέλος της ημερίδας έγιναν τα αποκαλυπτήρια μνημείου, που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Ιωάννης Κοντός, αφιερωμένο στη μνήμη του Ευδόκιμου Συγγελάκη.
Στη συνέχεια δημοσιεύουμε τα συμπεράσματα του Συνεδρίου, όπως αυτά τα παρουσίασε ο Κώστας Γ. Τσικνάκης, που ήταν η ψυχή του Συνεδρίου.
ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΤΣΙΚΝΑΚΗΣ
ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΔΟΚΙΜΟ ΣΥΓΓΕΛΑΚΗ
Σεβασμιότατε Αρχιεπίσκοπε Κρήτης κ. Ευγένιε,
Σεβασμιότατε ποιμενάρχα μας κ. Μακάριε,
Σεβασμιότατε Μητροπολίτα Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέα,
Άγιοι Πρωτοσύγκελλοι,
Κυρίες και κύριοι
Το άκουσμα του ονόματος του Ευδόκιμου Συγγελάκη, ώς πριν από λίγα χρόνια, έφερε στον νου των περισσότερων τη γνωστή φωτογραφία που είχε τραβήξει το καλοκαίρι του 1945 ο φωτογράφος Κωνσταντίνος Κουτουλάκης στην Ιερά Μονή Κυρίας Γωνιάς της Κισάμου. Σε αυτήν, διακρινόταν ο επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου, ανάμεσα στον Νίκο Καζαντζάκη και τον Ιωάννη Κακριδή. Το πρόσωπο και το έργο του Ευδόκιμου Συγγελάκη, είχε απασχολήσει ελάχιστα την έρευνα. Λίγα άρθρα, κυρίως λήμματα σε εγκυκλοπαίδειες, ήταν γραμμένα.
Για την κάλυψη του κενού που υπήρχε αποφασίστηκε από την Ιερά Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας, την Ιερά Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου, την Ενορία Τιμίου Σταυρού Σίβα και τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Θέμος Κορνάρος» του Σίβα η διοργάνωση Επιστημονικής Ημερίδας.
Κύρια μέριμνα όσων πρωτοστάτησαν στη διεξαγωγή της ήταν, μέσω της προσέγγισης της περιόδου από τα τέλη του 19ου ώς το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, να αναδειχθεί η φυσιογνωμία του Ευδόκιμου Συγγελάκη. Προς αυτήν την κατεύθυνση, κλήθηκαν να συνεισφέρουν με τις επιστημονικές ανακοινώσεις τους δόκιμοι ερευνητές και ερευνήτριες της εποχής.
Τα φιλόδοξα σχέδια της σχετικής πρωτοβουλίας πέτυχαν σε ένα μεγάλο βαθμό τον στόχο τους. Το αποδεικνύουν, άλλωστε, οι ωραίες ομιλίες που πραγματοποιήθηκαν σήμερα.
Ειδικότερα:
Ο κύριος Μανόλης Δρακάκης, Αναπληρωτής καθηγητής του Ιόνιου Πανεπιστημίου, με την εισαγωγική ομιλία του, μας περιέγραψε την κατάσταση που επικρατούσε στη Δυτική Μεσαρά κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, όταν γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Σίβα ο Ιωακείμ (μετέπειτα Ευδόκιμος) Συγγελάκης.
Η κυρία Σόνια Πρατικάκη, Φιλόλογος, παρουσίασε το οικογενειακό περιβάλλον του τιμώμενου και αναμνήσεις συγχωριανών του για το πρόσωπό του.
Η κυρία Ιωάννα Κουκουριτάκη, Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στη Νορβηγία, και ο κύριος Περικλής Κουκουριτάκης, Σεναριογράφος, και οι δύο από το συγγενικό περιβάλλον του τιμώμενου, μας μετέφεραν οικογενειακές αναμνήσεις τους για αυτόν, ενώ παράλληλα παρουσίασαν προσωπικά αντικείμενά του που διατηρούν στην κατοχή τους.
Ο κύριος Δημήτρης Σάββας, Προϊστάμενος της Βικελαίας Βιβλιοθήκης Ηρακλείου σκιαγράφησε την προσωπικότητα του Ευδόκιμου Συγγελάκη, επικεντρώνοντας την προσοχή του στη σχέση του με το χωριό καταγωγής του, τον Σίβα.
Η κυρία Δέσποινα Μιχάλαγα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και από την προηγούμενη εβδομάδα Τακτική Καθηγήτρια, εξέτασε στην ανακοίνωσή της την κατάσταση που επικρατούσε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και παρέθεσε τις λίγες πληροφορίες που εντόπισε ως προς την παρουσία του τιμώμενου ιεράρχη.
Ο κύριος Γεώργιος Αλ. Συγγελάκης, Αντιστράτηγος εν αποστρατεία, αναφέρθηκε στη ζωή και στη δράση του Ευδόκιμου Συγγελάκη και στις σχέσεις του με τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων κατά τη δεκαετία του 1930.
Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέας περιέγραψε την εκκλησιαστική κατάσταση που επικρατούσε στην Κρήτη κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε η εκλογή του Ευδόκιμου Συγγελάκη στη θέση του επισκόπου Κισάμου και Σελίνου.
Ο κύριος Τίτος Ταγαράκης, Επίτιμος Δικηγόρος, τ. Πρόεδρος Νομαρχιακού Συμβουλίου Ηρακλείου, Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Σίβα «Θέμος Κορνάρος» παρουσίασε και σχολίασε τον Ενθρονιστήριο Λόγο που εκφώνησε ο τιμώμενος στο Ηράκλειο τον Απρίλιο του 1938, ευθύς μετά την εκλογή του.
Η κυρία Ζαχαρένια Σημανδηράκη, Συγγραφέας, Ειδική Συνεργάτις των Γενικών Αρχείων του Κράτους, δεν κατέστη τελικά δυνατόν, εξαιτίας απρόσμενων προβλημάτων υγείας, να πραγματοποιήσει την ανακοίνωσή της. Ύστερα από επισταμένη έρευνα, κατά κύριο λόγο στον Τύπο της εποχής, σκόπευε να παρουσιάσει τον τρόπο υποδοχής αλλά και αποχαιρετισμού του Ευδόκιμου Συγγελάκη από τους συγχρόνους του.
Ο κύριος Γεώργιος Ιωάννη Συγγελάκης, Κοινωνικός Λειτουργός, από το συγγενικό περιβάλλον επίσης του τιμώμενου, παρουσίασε το γενεαλογικό έργο της οικογένειας αλλά και ένα σημαντικό ανέκδοτο έγγραφο για την κατάσταση που επικρατούσε στην Επισκοπή Κισάμου και Σελίνου προς τα τέλη της δεκαετίας του 1940.
Ο Αρχιμανδρίτης Νήφων Βασιλάκης, Αρχιγραμματεύς της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης, στηριζόμενος στο πλούσιο αρχειακό υλικό που εναπόκειται στην Αρχιεπισκοπή Κρήτης, ανέλυσε τις παρεμβάσεις του Ευδόκιμου Συγγελάκη κατά τις Συνεδριάσεις της Ιεράς Συνόδου Κρήτης.
Ο Κωνσταντίνος Φουρναράκης, Προϊστάμενος του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, με αφετηρία τη φωτογραφική συλλογή του Ευδόκιμου Συγγελάκη, παρουσίασε την εικόνα που εμφάνιζε η Κίσαμος κατά την περίοδο 1938-1956.
Δίπλα στους παραπάνω ομιλητές και στις ομιλήτριες είναι απαραίτητο να συγκαταλεχθεί ο κύριος Κώστας Αργυράκης, που επιμελήθηκε την έκθεση βιβλίων, προσωπικών αντικειμένων και φωτογραφιών του Ευδόκιμου Συγγελάκη, η οποία παρουσιάστηκε στα γραφεία του Πολιτιστικού Συλλόγου Σίβα «Θέμος Κορνάρος».
Συμπαραστάτη στην προσπάθειά του είχε τον γλύπτη κύριο Γιάννη Κοντό, ο οποίος κατασκεύασε και το Μνημείο Ευδόκιμου Συγγελάκη, που θα εγκαινιαστεί σε λίγη ώρα. Το ωραίο επίγραμμα, που χαράχτηκε πάνω σε ντόπια πέτρα, συνέταξε με γνώση ο Φιλόλογος κύριος Δημήτρης Δασκαλάκης.
Οι ανακοινώσεις οποιασδήποτε επιστημονικής συνάντησης, αν δεν λάβουν έντυπη μορφή, είναι βεβαιωμένο ότι τελικά χάνονται. Ελπίζεται ότι θα βρεθεί τρόπος ώστε να συγκεντρωθούν σε έναν τόμο, ο οποίος θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στη μελλοντική έρευνα. Υπάρχουν ήδη κάποιες θετικές ενδείξεις ότι αυτό θα συμβεί. Έτσι, παρακαλούνται οι ομιλητές και οι ομιλήτριες, να φροντίσουν ώστε το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα να αποστείλουν προς δημοσίευση τα κείμενά τους σε ανεπτυγμένη μορφή.
Ως προς την Επιστημονική Ημερίδα, αξίζει να επισημανθεί ένα ζήτημα που θίχτηκε σε ορισμένες ανακοινώσεις. Αφορά στη συμμετοχή της Εκκλησίας της Κρήτης στην εθνική υπόθεση. Στα τέλη της άνοιξης του 1941, από τις πρώτες κιόλας μέρες της επίθεσης των Γερμανών για την κατάληψη της Κρήτης, οι εκκλησιαστικοί ηγέτες του νησιού δεν έμειναν απαθείς. Έχοντας πλήρη συνείδηση της κρισιμότητας των στιγμών, βρέθηκαν δίπλα στους πιστούς τους στον αγώνα τους για την υπεράσπιση της πατρίδας, εμψυχώνοντάς τους με ποικίλους τρόπους.
Τη στάση που είχαν επιδείξει δεν συγχώρησαν ποτέ οι εισβολείς. Μετά την επικράτησή τους φρόντισαν να εκδηλώσουν τα συναισθήματα που τους διακατείχαν. Έτσι, τον μητροπολίτη Κρήτης Βασίλειο Μαρκάκη, που απτόητος συνέχιζε να ενθαρρύνει τον πληθυσμό εναντίον τους, τον συνέλαβαν και, αφού τον απείλησαν να τον θανατώσουν, τελικά τον εκτόπισαν στην Αθήνα, όλη την περίοδο της Κατοχής. Ανάλογη στάση επέδειξαν και προς το πρόσωπο, στο οποίο είναι αφιερωμένη η σημερινή επιστημονική συνάντηση. Τον επίσκοπο Κισάμου και Σελίνου Ευδόκιμο Συγγελάκη, αφού αρχικά φυλάκισαν για μικρό χρονικό διάστημα στις Φυλακές Αγιάς Χανίων, τον απομάκρυναν και εκείνον από την Κρήτη. Έτσι, οι κατακτητές, είχαν την ψευδαίσθηση ότι μπορούσαν να ελέγξουν τις αντιδράσεις. Μεγάλη πλάνη, που την πλήρωσαν ακριβά στη συνέχεια.
Δικαιολογημένα, λοιπόν, πρέπει να σεμνύνεται η Εκκλησία της Κρήτης, για τη στάση τότε λειτουργών της.
Η ολοκλήρωση των εργασιών της Επιστημονικής Ημερίδας δεν σημαίνει βέβαια ότι εξαντλήθηκε το θέμα το οποίο την απασχόλησε. Χρειάζεται να γραφτούν και άλλες μελέτες ώστε να αποκτήσουμε σαφέστερη εικόνα για την πολύπλευρη, όπως αποδεικνύεται, φυσιογνωμία του Ευδόκιμου Συγγελάκη.
Αναφέρονται, ενδεικτικά, ορισμένα θέματα, στα οποία θα μπορούσε να εστιάσει την προσοχή της τα επόμενα χρόνια η σχετική έρευνα:
- Από τη σημερινή συνάντηση, μπορεί να σχηματίσαμε πλήρη εικόνα για το οικογενειακό περιβάλλον του Ιωακείμ (μετέπειτα Ευδόκιμου) Συγγελάκη, αλλά οι πληροφορίες μας για τα πρώτα χρόνια της ζωής του στον Σίβα και τη φοίτησή του στο Γυμνάσιο της Πόμπιας παραμένουν, προς το παρόν, ισχνές. Το ίδιο ισχύει για την περίοδο διαμονής του στη Ιερά Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους, τη φοίτησή του στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, τη διδασκαλία του στα Γυμνάσια της Πόμπιας και του Χάρακα, την παρουσία του στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
- Ακόμα, χρειάζεται να διερευνηθούν εξονυχιστικότερα η πρώτη περίοδος δράσης του στην επισκοπή Κισάμου και Σελίνου τα χρόνια 1938-1941, η φυλάκισή του από τους Γερμανούς λίγο μετά τη Μάχη της Κρήτης, ο εκτοπισμός και η ζωή του στην Αθήνα τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής.
- Τέλος, μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς έρευνας παρουσιάζει η δεύτερη περίοδος δράσης του στην επισκοπή Κισάμου και Σελίνου τα χρόνια 1945-1956, η οποία συμπίπτει με την γενικότερη αναδιοργάνωση που ξεκινά στον ελληνικό χώρο για την επούλωση των πληγών, τις οποίες είχαν αφήσει οι πολεμικές συγκρούσεις που προηγήθηκαν.
Για την κάλυψη των παρατηρούμενων ελλείψεων απαιτούνται να γίνουν πολλά. Είναι απαραίτητο να αποδελτιωθούν δεκάδες έντυπα της εποχής ώστε να εντοπιστούν σχετικές πληροφορίες. Κυρίως, όμως, επιβάλλεται η μελέτη και άλλων δημόσιων και ιδιωτικών αρχείων. Ορισμένες από τις σημερινές ανακοινώσεις, όπως διαπιστώσατε, βασίστηκαν σε ανέκδοτο αρχειακό υλικό που εντόπισαν και επεξεργάστηκαν οι συντάκτες τους. Πιστεύω ότι έγινε κατανοητή η μεγάλη σημασία του συγκεκριμένου υλικού για την έρευνα.
Από το βήμα αυτό, λοιπόν, απευθύνεται έκκληση σε όσα πρόσωπα ή φορείς έχουν στην κατοχή τους αρχειακά τεκμήρια, βιβλία ή προσωπικά αντικείμενα που σχετίζονται με τον Ευδόκιμο Συγγελάκη να διευκολύνουν τους μελετητές στο έργο τους. Χωρίς να τα αποχωριστούν, θα μπορούσαν να επιτρέψουν την ψηφιοποίηση και τη φωτογράφησή τους, ώστε να διατεθούν στο επιστημονικό κοινό. Να είναι βέβαιοι ότι η υπηρεσία που θα προσφέρουν στη μελλοντική έρευνα θα είναι ανεκτίμητης αξίας.
Θα μου επιτρέψετε τον προσωπικό τόνο στη συνέχεια.
Επιθυμώ να ευχαριστήσω τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριο, τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου κ. Αμφιλόχιο, τον Αιδεσιμότατο Αντώνιο Χριστουλάκη, ιερέα του Ναού του Τιμίου Προδρόμου Σίβα, τον κύριο Τίτο Ταγαράκη, πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Σίβα «Θέμος Κορνάρος» και τον κύριο Νίκο Βολακάκη, Πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου Σίβα, για την εμπιστοσύνη τους προς το πρόσωπό μου αλλά και για την αγαστή συνεργασία μας όλους τους προηγούμενους μήνες.
Ευχαριστώ όλους τους ομιλητές και τις ομιλήτριες που αποδέχτηκαν την πρόσκληση συμμετοχής τους στην Επιστημονική Ημερίδα και δούλεψαν εντατικά ώστε να παρουσιάσουν τις άριστα τεκμηριωμένες ανακοινώσεις τους. Ορισμένοι, μάλιστα, ταξίδεψαν από μακριά, ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σημερινής ημέρας.
Επίσης, ευχαριστώ, όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του δραστήριου Πολιτιστικού Συλλόγου Σίβα «Θέμος Κορνάρος» για τις γόνιμες συζητήσεις που είχαμε όλο το παραπάνω χρονικό διάστημα αλλά και τη βοήθειά τους στην επίτευξη των στόχων της Επιστημονικής Ημερίδας.
Θερμές ευχαριστίες απευθύνω προς τα υπόλοιπα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής αλλά και της Γραμματείας. Δεν χρειάζονται να αναφερθούν ονόματα καθώς είναι γνωστά σε όλους. Αποτελούν επίλεκτα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας.
Ακόμη, ευχαριστώ, όλους τους κατοίκους του Σίβα, γυναίκες και άνδρες, που από την πρώτη στιγμή αγκάλιασαν με θέρμη την πρωτοβουλία και πρόσφεραν κάθε είδους ενίσχυση.
Εκ μέρους της Οργανωτικής Επιτροπής της Επιστημονικής Ημερίδας θερμές ευχαριστίες απευθύνονται προς όλες και όλους για την παρουσία σας, η οποία ήταν συγκινητική. Ελπίζουμε να ξαναβρεθούμε σε λίγους μήνες στον ίδιο χώρο, κατά την παρουσίαση των Πρακτικών της σημερινής Επιστημονικής Ημερίδας.
Η περιοχή της Δυτικής Μεσαράς, δεν πρέπει να το ξεχνάμε, έχει πλούσια ιστορία, η οποία είναι πλέον καιρός να αναδειχθεί σε όλες τις διαστάσεις της. Ευχής έργον θα ήταν ανάλογες επιστημονικές συναντήσεις να γίνονται τακτικότερα. Αποτελούν οξυγόνο για τον τόπο και αποκαλύπτουν μία άλλη πλευρά του. Την πλευρά της ευαισθησίας, του προβληματισμού και της δημιουργικής συνομιλίας με το ιστορικό παρελθόν.
