Στην είσοδο του χωριού Αγία Βαρβάρα, δίπλα στον κεντρικό οδικό άξονα που ενώνει το Ηράκλειο με τη Μεσαρά, δεσπόζει ένα ξεχωριστό εκκλησάκι, κτισμένο πάνω σε βράχο: ο ναός του Προφήτη Ηλία.
Η τοποθεσία δεν είναι τυχαία. Ο εντυπωσιακός βράχος —σήμερα μισός από ό,τι στο παρελθόν, καθώς ένα τμήμα του κατέρρευσε πριν περίπου 100 χρόνια— αποτελεί, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, το γεωγραφικό και πνευματικό «φάλι» της Κρήτης, δηλαδή το ακριβές κέντρο του νησιού τόσο κατά μήκος όσο και κατά πλάτος.
Η παράδοση θέλει δύο παπάδες, έναν από τη Σητεία κι έναν από τα Χανιά, να ξεκινούν από τις άκρες της Κρήτης για να τη «μοιράσουν». Αφού περπάτησαν πολύ, συναντήθηκαν κατακουρασμένοι στην Αγία Βαρβάρα. Εκεί, ο ένας πέταξε κάτω το καλυμμαύχι του και είπε:
«Επαέ είναι το κέντρο της Κρήτης, επαέ είναι το φάλι της Κρήτης, επαέ βάνω κι εγώ το σύνορο».
Το καλυμμαύχι, λέει ο λαός, έγινε βράχος. Ένα σταθερό όριο, που έμελλε να σημαδέψει τον τόπο. Πάνω του κτίστηκε ο ναός του Προφήτη Ηλία, σαν εγγύηση αιωνιότητας: κανείς δεν θα μπορούσε να γκρεμίσει ποτέ αυτό το όριο.
Ο ναός, όπως διασώζεται σήμερα, ανοικοδομήθηκε το 1933 από τον Αλέξανδρο Σακλαμπάνη. Από τότε και κάθε χρόνο, στις 20 Ιουλίου, τελείται πανηγυρικός εορτασμός προς τιμήν του Προφήτη Ηλία, συγκεντρώνοντας πιστούς από όλη την περιοχή.
Η Αγία Βαρβάρα δεν είναι μόνο ένας κομβικός σταθμός μεταξύ Ηρακλείου και Μεσαράς. Είναι, για όσους τιμούν την παράδοση και τη συλλογική μνήμη, το ίδιο το «φάλι» της Κρήτης.
