Της Θεοδώρας Κουτεντάκη, Δικηγόρου – Περιφερειακής Συμβούλου
Ο λόφος της Παπούρας δεν είναι ένας ακόμη λόφος. Βρίσκεται βορειοανατολικά της πόλης της κωμόπολης Καστελλίου και του υπό κατασκευή νέου αεροδρομίου και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους της ευρύτερης περιοχής. Οι ανασκαφικές έρευνες μετά την απαλλοτρίωση του λόφου για να τοποθετηθεί ραντάρ του νέου αερολιμένα, αποκάλυψαν μνημειακό αρχιτεκτονικό σύνολο, σε κυκλικό σχήμα, μοναδικό για την μινωική αρχαιολογία, διαμέτρου περίπου 48μ. καλύπτοντας επιφάνεια περίπου 1800τμ. Το μεγαλειώδες κυκλικό μνημείο, με ιστορικό βάθος που ξεκινά από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (πριν το 3.000 π.Χ) πιθανολογείται ότι συνιστά μινωική αρχαιοαστρονομική κατασκευή ημερολογίου που συσχέτιζε την εικόνα του ουρανού με τις δραστηριότητες των ανθρώπων της εποχής. Ο λόφος λειτουργεί έτσι ως ένα πολυστρωματικό αρχαιολογικό τεκμήριο – μια αδιάκοπη μαρτυρία της ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας για πέντε χιλιετίες. Οποιαδήποτε επέμβαση στον λόφο της Παπούρας πρέπει να έχει ως μοναδικό κριτήριο την ανάδειξη του μεγαλειώδους μνημείου, με γνώμονα το σεβασμό στη νομική και ηθική υποχρέωση διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ωστόσο, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), με πρόσφατη απόφασή του, ενέκρινε τη χωροθέτηση ραντάρ, δύο κεραιών και υποστηρικτικών εγκαταστάσεων στον λόφο, σε απόσταση περίπου 45 μέτρα από το κέντρο του κυκλικού μνημείου. Η εν λόγω απόφαση βασίστηκε στην απουσία επαρκών εναλλακτικών λύσεων χωροθέτησης του ραντάρ σε άλλα σημεία της ευρύτερης περιοχής. Η απόφαση αυτή όμως, αφήνει σοβαρά ερωτήματα για την επάρκεια της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης, την πληρότητα της αιτιολογίας, καθώς και για το εάν εξετάστηκαν εναλλακτικές λύσεις με μικρότερη περιβαλλοντική και πολιτιστική επιβάρυνση. Πρόκειται για μια απόφαση που δείχνει, τουλάχιστον, έλλειψη διορατικότητας ως προς την ανεπανόρθωτη ζημιά που μπορεί να προκληθεί.
Σε αυτή τη συγκυρία, ως δικηγόρος και ως εκλεγμένη περιφερειακή σύμβουλος, θεωρώ επιτακτικό να κινηθούμε άμεσα με αίτηση ακύρωσης της απόφασης του ΚΑΣ ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η αίτηση αυτή, σύμφωνα με το άρθρο 47 του Π.Δ. 18/1989, αποτελεί το κατάλληλο ένδικο βοήθημα για την προσβολή διοικητικών πράξεων που θίγουν ευθέως την πολιτιστική μας κληρονομιά. Οι βασικοί λόγοι που μπορούν να θεμελιώσουν την αίτηση περιλαμβάνουν παραβίαση ουσιωδών διατάξεων νόμου, μεταξύ των οποίων το άρθρο 24 του Συντάγματος για την προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος και του αρχαιολογικού νόμου 4858/2021, παραβίαση ουσιωδών τύπων της διαδικασίας, π.χ. ελλιπής γνωμοδότηση των αρμόδιων υπηρεσιών, έλλειψη επαρκούς αιτιολογίας, ειδικά όσον αφορά την αναγκαιότητα της επιλογής της συγκεκριμένης θέσης και παράλειψη ενδελεχούς αξιολόγησης όλων των εναλλακτικών λύσεων, όπως ορίζει η αρχή της αναλογικότητας και της προστασίας του πολιτιστικού περιβάλλοντος.
Αλλά πέρα από τη νομική διάσταση, υπάρχει και η ευρύτερη πολιτική ευθύνη. Η προστασία του αρχαιολογικού μας πλούτου δεν είναι ζήτημα μόνο τεχνικό ή επιστημονικό – είναι βαθύτατα πολιτικό. Ο ρόλος μας ως εκπροσώπων των πολιτών δεν εξαντλείται στη διαπίστωση παραλείψεων· απαιτείται στάση ενεργή, συντονισμένη και τεκμηριωμένη. Οφείλουμε να υπερασπιστούμε τον τόπο μας όχι απλώς με λόγια αλλά με πράξεις: με θεσμικές παρεμβάσεις, με ένδικα μέσα και με την κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.
Ο λόφος της Παπούρας είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε την υποβάθμισή του στο όνομα οποιασδήποτε “ανάγκης”. Είναι ώρα να σηκώσουμε το βάρος της ευθύνης που μας αναλογεί – νομικά, πολιτικά και ηθικά.
