Φαιστός, 3 Ιουλίου 2025 – Συμπληρώνονται σήμερα 117 χρόνια από την ημέρα που ο Ιταλός αρχαιολόγος Λουΐτζι Περνιέ (Luigi Pernier) έφερε στο φως ένα από τα πιο μυστηριώδη και αινιγματικά ευρήματα του μινωικού πολιτισμού: τον περίφημο Δίσκο της Φαιστού. Ήταν Τετάρτη, 3 Ιουλίου 1908, όταν, κατά τις ανασκαφές στο υπόγειο δωμάτιο του ανακτόρου της Φαιστού, ήρθε στο φως το πήλινο αυτό αντικείμενο που μέχρι σήμερα απασχολεί την αρχαιολογική και γλωσσολογική κοινότητα παγκοσμίως.
Ο δίσκος, διαμέτρου περίπου 16 εκατοστών και πάχους 1-2 εκατοστών, χρονολογείται στον 17ο αιώνα π.Χ. και θεωρείται από πολλούς το αρχαιότερο δείγμα τυπογραφίας, καθώς τα σύμβολά του φαίνεται να έχουν αποτυπωθεί με χρήση σφραγίδων. Στις δύο όψεις του περιλαμβάνει συνολικά 241 σύμβολα, κατανεμημένα σπειροειδώς – 122 στην πρώτη και 119 στη δεύτερη πλευρά. Τα σύμβολα, συνολικά 45 διαφορετικών τύπων, απεικονίζουν ανθρώπινες μορφές, ζώα, φυτά και αντικείμενα της καθημερινότητας, σχηματίζοντας “λέξεις” χωρισμένες με κάθετες γραμμές.
Η πρώτη επιστημονική αναφορά στον δίσκο έγινε το 1909 από τους Περνιέ και Αλμπέρτο ντελα Σέτα, ενώ την ίδια χρονιά, ο Σερ Άρθουρ Έβανς – ανασκαφέας της Κνωσού – πρότεινε στο έργο του Scripta Minoa I πως πρόκειται για θρησκευτικό ύμνο αφιερωμένο στη Μεγάλη Μητέρα της Ανατολίας, ερμηνεία που βασίστηκε σε μοτίβα ομοιοκαταληξίας.
Η θεωρία αυτή διατηρήθηκε ζωντανή και κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, ιδίως μετά την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β το 1952 από τον Μάικλ Βέντρις. Έλληνες επιστήμονες, όπως ο καθηγητής Αλέξης Στυλιανού, ενίσχυσαν περαιτέρω την ιδέα της θρησκευτικής φύσης του κειμένου μέσα από μελέτες για τη Μινωική Κρήτη.
Στις μέρες μας, η έρευνα για τον Δίσκο της Φαιστού φαίνεται να κάνει σημαντικά βήματα. Ο δρ Γκάρεθ Όουενς, υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων στο ΤΕΙ Κρήτης, εργάζεται τα τελευταία χρόνια σε συνεργασία με τον καθηγητή Φωνητικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Τζον Κόουλμαν, προσεγγίζοντας το κείμενο με γλωσσολογικές μεθόδους. Σύμφωνα με τα ευρήματά τους, έχει αποκρυπτογραφηθεί περίπου το 95% του κειμένου, με την έρευνα να ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για θρησκευτικό ύμνο – πιθανώς αφιερωμένο σε μία θεότητα μητρικού τύπου.
Ο Δίσκος της Φαιστού παραμένει σύμβολο της αινιγματικής φύσης του μινωικού πολιτισμού, αλλά και γόνιμο πεδίο για τη συνεργασία ανάμεσα σε αρχαιολόγους, γλωσσολόγους και ιστορικούς. Η πλήρης κατανόηση του περιεχομένου του ίσως να φέρει τους επιστήμονες ένα βήμα πιο κοντά στην αποκάλυψη της γλώσσας και της σκέψης ενός από τους πιο συναρπαστικούς πολιτισμούς της αρχαιότητας.
