Χουστουλιανά – Η ιστορία του χωριού…

Του Δρ Ζαχαρία Καψαλάκη

Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Γόρτυνας, στην μέση της πεδιάδας της Μεσαράς μέσα στο δάσος πανάρχαιων ελαιώνων στη δεξιά όχθη του Γεροποτάμου σε υψόμετρο 110 μ.

Σχετικά νέος οικισμός αφού αναφέρεται για πρώτη φορά στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 (Pashley)  ως  Akustulliana με  12 χριστιανικές οικογένειες.

Στην επανάσταση του 1866 το χωριό υπέστη σοβαρές καταστροφές από τους Τούρκους: «Τας 32 οικίας και την εκκλησίαν  η Κοίμησις και περί τα 20 ελαιόδενδρα απετέφρωσαν». (Κατ. Τσατσαρωνάκη, Μια έκθεση ωμοτήτων του 1866).

Στην απογραφή του 1875 που διενήργησε ο υποπρόξενος της Ρωσίας  Ι. Μητσοτάκης, αναφέρει ότι το χωριό κατοικείται από 200 χριστιανούς κατοίκους  και οι οικογένειες ανέρχονται σε 40. (Αλ. Ανδρικάκης, Στατιστική 1875 έτους, ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Στην απογραφή Σταυράκη (1881) το χωριό ανήκει στο Δήμο Αμπελούζου. Έχει 216 χριστιανούς κατοίκους (110 άρρενες και 106 θήλεις). Οι οικογένειες του χωριού ανέρχονται σε 59.

Το 1894  τα Χουστουλιανά κατοικούνται από 60 Ελληνικές  οικογένειες (Νικόστρατου Θ. Καλομενόπουλου, Κρητικά, Εν Αθήναις 1894 και ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Το 1900 στην πρώτη απογραφή της Κρητικής Πολιτείας, Χουστουλιανά ανήκουν στο Δήμο Γόρτυνας  και έχει 330  Έλληνες κατοίκους (160 άρρενες και 170 θήλεις).

Ο οικισμός  παρουσιάζει την παρακάτω πληθυσμιακή εξέλιξη στις απογραφές από το 1900 και μετά.

Το 1920 τα Χουστουλιανά είναι έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου. Το 1928 έδρα ομώνυμης κοινότητας.

Το 2001 ανήκουν στον καποδιστιακό Δήμο Γόρτυνας και το 2011  στον καλλικρατικό Δήμο Γόρτυνας.