Γράφει ο Γιώργος Χουστουλάκης
Μαρτυρία του κ. Μύρωνα Μαραγκάκη, ετών 87, Γαλιά, συνταξιούχου, και επίτιμου δημότη Γαλιάς
Μια σπουδαία μαρτυρία έχουμε σήμερα, και είναι του μεγάλου και γνωστού συλλέκτη 57 παλιών επαγγελμάτων, με το κάθε αντικείμενο του κάθε επαγγέλματος, που όλα πλέον έχουν χαθεί. Είναι του κ. Μύρωνα Μαραγκάκη, από τη Γαλιά.
Αυτή του η συλλογή και μόνον, τον έχουν καταξιώσει σε ολόκληρη την Κρήτη!
Ο κ. Μύρωνας Μαραγκάκης, που έχει στενή σχέση με λαογραφικά θέματα, θα μας πει κι αυτός, όχι τι άκουσε, αλλά το τι έζησε ο ίδιος, αφού την πατρότητα του τραγουδιού, αναμφισβήτητα την δίνει στον Λευτέρη Μανασάκη τον Γαλιανό, μια και πολύ καλά τον θυμάται , και είναι σε θέση να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη του.
-Ήμουν κοπέλι, και θυμούμαι τον Λευτέρη να τραγουδεί στις καντάδες, το «Άστρα μη με μαλώνετε»!
Θα μας πει σήμερα ο κ. Μύρωνας Μαραγκάκης, η Μαραγκομύρος.
Τα έχει ξαναπεί και στις τηλεοράσεις αυτά και στο ραδιόφωνο τελευταία, συγκεκριμένα στον κ. Βιτώρο, τα όσα γνωρίζει για το θέμα αυτό.
-Είχε βγάλει μια συλλογή από τραγούδια ο Λευτέρης, που τα ονόμαζε τότε, «σκοπούς της νύχτας».
Το τραγούδι, «άστρτα μη με μαλώνετε» ,το είχε βγάλει δύο χρόνια πριν τον σκοτώσουν.
Τον σκότωσαν το 1944, και άρα το 1942, είχε ξεκινήσει να βγάζει τους σκοπούς της νύχτας, μαζί με άλλα 3 η 4 καινούρια τραγούδια ακυκλοφόρητα, τα οποία είχε σκοπό όλα, και με γενικό τίτλο «σκοποί της νύχτας», να τα γυρίσει σε δίσκο, μόλις φύγουν οι Γερμανοί.
Μάλιστα είχε προβεί και στις σχετικές ενέργειες, και είχε μιλήσει σε εταιρία στην Αθήνα για τον δίσκο αυτό.
Είχε σκοπό λοιπόν, και το είχε ήδη κανονίσει, μόλις φύγουν οι Γερμανοί, να πάει στην Αθήνα το έτος 1945, με αυτό το σκοπό, να γυρίσει δηλαδή δίσκο με τα τραγούδια του.
Όμως τον σκότωσαν το ’44, και η Κρήτη ακόμα είχε Γερμανούς στα Χανιά, δεν είχαν φύγει ακόμα τελείως.
Ατέλειωτες οι πρόβες στα πέτρινα σκαλιά του σπιτιού του!
Τα τραγούδια του, όσο ζούσε, τα έκανε συχνά πρόβες στα σκαλιά του σπιτιού του, όπως συνήθιζε, και άλλαζε συνεχώς τα γυρίσματα, καμιά φορά άλλαζε και τους στίχους, μέχρι να τα φέρει εκεί που ήθελε.
Πολλές φορές στο τραγούδι, έκανε και δέκα γυρίσματα συνεχόμενα!
Πήγαινε από μικρός σε παλιούς λυράρηδες, όπως πήγαινε και στο Μαγαρικάρι, έπαιρνε κάποια στοιχεία από τους πιο παλιούς που θαύμαζε, και προσπαθούσε να τα αναβαθμίσει, και να τα φτιάξει στα μέτρα του.
Στις προσπάθειές του αυτές, μπορούσε να είναι καθισμένος στα πέτρινα σκαλιά του σπιτιού του ατέλειωτες ώρες, και αν ήταν καλοκαίρι, επίσης ξενυχτούσαν και αρκετοί γείτονες μαζί του, που όλοι συνήθιζαν να κοιμόταν τότε στις ταράτσες.
Τόσο γλυκιά ήταν η λύρα του, τόσο μελωδική, που όλοι προτιμούσαν να ξαγρυπνάνε και να τον ακούνε, παρά να κοιμούνται!
Μέχρι τότε, οι κρητικοί σκοποί που έπαιζαν οι λυράρηδες, ήταν συνήθως μονότονοι, και κουραστικοί.
Έπιανε λοιπόν τους παλιούς αυτούς σκοπούς, που ήταν πολύ απλοί και μονότονοι, και τους πρόσθετε πολλά γυρίσματα, τους καταστούσε δηλαδή, πολύ πιο αξιόλογους, και τους έκανε να ακούγονται με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από όλους!
Ο Λευτέρης πρόσθεσε πολλά γυρίσματα σε όλους τους κρητικούς σκοπούς, που τους έκανε περισσότερο ενδιαφέροντες στον κόσμο, επειδή κατάφερνε και τους μετέφερνε σε άλλη διάσταση!
Στο τραγούδι «άστρα μη με μαλώνετε», είχε προσθέσει και άλλες δύο με τρεις μαντινάδες που μιλούσαν για το φεγγάρι.
Στο καφενείο του στη Γαλιά, ερχόταν ταχτικά οι 5 με 6 φίλοι του, μεταξύ και αυτών και ο Καπαϊδώνης, αλλά και ο Καμπουρολεφτέρης η Καστελλολεφτέρης.
Ο Καστελλολεφτέρης ήταν από του Ρουφά, λεγόταν Καμπουράκης Λευτέρης, αλλά ονομάστηκε έτσι, γιατί ο πατέρας του ήταν Καστελιανός, από το Καστέλι δηλαδή.
Επειδή ο Καστελλολευτέρης έπαιζε αρχικά μαντολίνο, λαούτο και λύρα, παράλληλα έπαιζε και ο αδερφός του λύρα, έγιναν γνωστοί οι δυο τους, και σαν «τα Καστελιανάκια»!
Τον Καστελλολευτέρη Ο Λευτέρης ο Γαλιανός, τον είχε πασαδόρο, και μαζί έπαιζαν τα τραγούδια του, στο καφενείο του τότε στη Γαλιά.
Τα τραγούδια του ο Λευτέρης ο Γαλιανός, μπορεί να είχε ακούσει κάποια στοιχεία από κάπου, αλλά εκείνος τα διαμόρφωνε, προχώραγε περισσότερα βήματα και τα αξιοποιούσε κατάλληλα για να φέρουν όλα την δική του προσωπικότητα.
Τις λύρες του τις έφτιαχνε μόνος του. Αν καμιά λύρα δεν του έπαιζε καλά, την έσπαγε επιτόπου!
Ο Καστελλολεφτέρης, μια και σκοτώσανε το Λευτέρη, περιέσωσε το τραγούδι, «άστρα μη με μαλώνετε», κάπου γύρω στο ‘54 και από αυτόν πλέον διαδόθηκε!
Χάρις στον Καστελλολεφτέρη, σώζεται σήμερα το γνωστό τραγούδι, και περισσότερο λόγω του δίσκου που του έδωσε άλλες διατάσεις!
Μέχρι τότε όμως, δεν γινόταν καντάδα στη Γαλιά να μην πούνε οι νέοι τότε τραγούδια του Λευτέρη με τους σκοπούς της νύχτας.
Όλοι οι συνομήλικοι του τότε γνώριζαν τους σκοπούς της νύχτας, μαζί και το «άστρα μη με μαλώνετε», μια και ήδη από το 1944, ο Λευτέρης ο Γαλιανός, τα είχε ήδη τελειοποιήσει, όπως και όλα τα τραγούδια της νύχτας, και ήταν στο τελικό στάδιο για εγγραφή!
Ο μουσικολόγος καθηγητής πανεπιστημίου και ο Λεφτέρης
Τη χρονιά που ο Μαραγκομύρος τελείωνε το Δημοτικό στη Γαλιά, με δασκάλους τον κ. Ριτσακάκη και τον κ. Κακέπη, πέρασε την αυλή του σχολίου μια κούρσα, που μέσα ήταν ένας καλοντυμένος κύριος, με ψηλό καπέλο, και φώναξε τα παιδιά να τα ρωτήσει που μπορεί να βρει τον Λευτέρη τον λυράρη.
Τον πήγαν λοιπόν 150 μέτρα πιο πάνω, και τον άφησαν στο πατρικό του σπίτι, και μετά ξαναπήγαν στην τάξη, γιατί ήδη είχε τελειώσει το διάλειμμα.
Ο άνθρωπος αυτός, ήταν καθηγητής μουσικολόγος, του πανεπιστημίου Αθηνών καταγωγή από τα Χανιά.
Είχαν κατέβει με τα γυναίκα του προφανώς για διακοπές στην Κρήτη, αλλά κάπου είχε ακούσει για τον Λευτέρη τον Γαλιανό, και ήθελε να τον γνωρίσει από κοντά!
Μέχρι το επόμενο διάλειμμα, μια ώρα δηλαδή, που ήταν και πάλι στην αυλή τα παιδιά και οι δάσκαλοι, επέστρεφε και ο Καθηγητής από την συνάντηση του με τον Λευτέρη!
Σταματά ο κύριος αυτός στην αυλή του σχολείου και τους λέει:
-Θα σας πω κάτι, και τα μάτια σας δεκατέσσερα, για αυτόν τον άνθρωπο που έχετε στο χωριό σας και παίζει λύρα!
Αυτός ο άνθρωπος, θα αναμορφώσει τη μουσική της Κρήτης!
Κάνετε ότι μπορείτε για αυτόν τον ιδιαίτερα χαρισματικό άνθρωπο!
Να τα πείτε και στον πρόεδρο του χωριού σας!
Απευθύνθηκε και στους δασκάλους:
-Άντε γειά, και μην ξεχάσετε ότι σας είπα!
Εσείς σαν μορφωμένοι άνθρωποι, να μεριμνήσετε για αυτόν τον άνθρωπο!
Να κινηθείτε, να κάνετε ότι μπορείτε, γιατί από αυτόν εξαρτάται το μουσικό μέλλον της Κρήτης!
Είπε αυτά, έφυγε, και δεν ξαναφάνηκε.
Δεν μάθαμε ποτέ ποιο ήταν το όνομά αυτού του ανθρώπου.
(Για όποιον διαφωνεί, επί της ουσίας, για τα γραφόμενα σήμερα, όλα αυτά μπορούν να τα διαβεβαιώσουν οι αυτόπτες μαρτυρίες που εξέφρασαν τη γνώμη τους, εφόσον τα έζησαν οι ίδιοι από κοντά. Υπάρχουν βέβαια ακόμα άλλες τρεις διαφορετικού μήκους κύματος, μαρτυρίες, αλλά προς στιγμήν έκριναν σκόπιμο να μη δημοσιευτούν, τουλάχιστον για την ώρα).
Foto : NELLY’S
(Στο κέντρο της φωτογραφίας ο Λευτέρης ο Γαλιανός και αριστερά του ο παπα Γιώργης…)
