Κοντά στα χωριά Αγιοι Δέκα, Μητρόπολη και Αμπελούζος, 45 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου, βρίσκεται η αρχαία πόλη της Γόρτυνας, ένας από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης. Μέσα από τα ερείπιά της αναβιώνει μια πόλη που υπήρξε ακμάζον κέντρο από τη Νεολιθική Εποχή (7000 π.Χ.) έως τον 9ο αιώνα μ.Χ.
Η πόλη γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση κατά τη Μινωική Περίοδο (1600-1100 π.Χ.) και τη Ρωμαϊκή Εποχή, όταν έγινε πρωτεύουσα της επαρχίας Κρήτης και Κυρηναϊκής. Με την εγκαθίδρυση του χριστιανισμού (380 μ.Χ.) η Γόρτυνα αποτέλεσε έδρα Επισκοπής, όπου ξεχώριζαν η βασιλική της Μητρόπολης και ο ναός του Αγίου Τίτου.
Παρότι καταστράφηκε πολλές φορές από σεισμούς, συνέχισε να αποτελεί κέντρο πολιτισμού και διοίκησης. Η εγκατάλειψή της επήλθε μεταξύ του τέλους του 8ου και των αρχών του 9ου αιώνα. Σήμερα, η μελέτη και η περιήγηση στον χώρο αυτόν δεν είναι απλώς μια αναφορά στο παρελθόν, αλλά μια εξερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι αρχαίοι λαοί διαμόρφωσαν τον πολιτισμό και τις αξίες που μας κληροδότησαν.
Η μυθολογία
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ιδρυτής της πόλης ήταν ο Γόρτυς από την Τεγέα της Αρκαδίας. Ιστορικές μαρτυρίες δείχνουν ότι η πόλη ξεπέρασε σε δύναμη τη Φαιστό κατά την αρχαιότητα, ενώ συνδέεται και με τον μύθο της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία. Υπολογίζεται πως τη Ρωμαϊκή Περίοδο η Γόρτυνα αριθμούσε περισσότερους από 300.000 κατοίκους, ενώ υπήρξε έδρα του ρωμαίου κυβερνήτη. Εφθασε να διαθέτει τρεις αγορές, δύο υδραγωγεία, κρήνες, στάδιο ελληνιστικών χρόνων, θέρμες, ναούς.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας, έκτασης περίπου 27 στρεμμάτων, είναι ανοικτός στο κοινό από τη δεκαετία του ’70. Με μια επίσκεψη στον χώρο θα δει κανείς το πραιτώριο, το μεγαλύτερο σε έκταση οικοδόμημα της αρχαίας πόλης που υπήρξε έδρα του ρωμαίου πολιτικού διοικητή της επαρχίας. Το συγκρότημα αποτελείται από τρεις τομείς. Στον δυτικό βρίσκεται η βασιλική αίθουσα, στον κεντρικό οι θέρμες (λουτρά) και στον ανατολικό υπάρχει ναός. Η ζωή στο πραιτώριο συνεχίστηκε μέχρι την κατάκτηση των Αράβων, ενώ στη μεσοβυζαντινή περίοδο το ερειπωμένο συγκρότημα διαμορφώθηκε σε μοναστήρι.
Το ρωμαϊκό ωδείο, χτισμένο στο ψηλότερο τμήμα της ελληνικής αγοράς, στη θέση πιθανότατα του ελληνιστικού βουλευτηρίου (4ος-2ος αιώνας π.Χ.), βρισκόταν μέσα σε κυκλικό κτίριο το οποίο κτίστηκε στα μισά του 1ου αιώνα π.Χ., στη θέση τετράγωνου οικοδομήματος. Το οίκημα καταστράφηκε από τον σεισμό του 46 (ή 66) μ.Χ. και οικοδομήθηκε ξανά από τον αυτοκράτορα Τραϊανό το 100 μ.Χ.
Ο Μεγάλος Κώδικας
Στον εξωτερικό τοίχο του κυκλικού διαδρόμου του ωδείου βρέθηκε η Επιγραφή των Νόμων της Γόρτυνας ή Μεγάλος Κώδικας. Πρόκειται για τον αρχαιότερο νομοθετικό κώδικα στον ευρωπαϊκό χώρο. Χρονολογείται στο πρώτο ήμισυ του 5ου αι. π.Χ. Το 1879 ο Bernard Haussoullier ανακάλυψε τμήμα της επιγραφής των Νόμων, που ήταν αφορμή για την ανασκαφή του ωδείου (1ος αιώνας μ.Χ.), όπου βρέθηκαν επιπλέον τμήματα της επιγραφής. Πλησίον του ωδείου στέκει ο πρωτοβυζαντινός ναός του Aγίου Tίτου, προς τιμήν του πρώτου επισκόπου του νησιού, ένα από τα πρώτα χριστιανικά μνημεία της Κρήτης.
Μπορεί να μην είναι επισκέψιμος ακόμα, όμως στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει και ο νερόμυλος, γνωστός ως «του γερου-Σαβουιδάκη», ο νεότερος νερόμυλος που λειτουργούσε έως τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Η αποκατάστασή του προγραμματίζεται ώστε να ενταχθεί λειτουργικά στον επισκέψιμο χώρο.
Διατηρητέο μνημείο της φύσης είναι και ο περίφημος αειθαλής πλάτανος, ο οποίος οριοθετείται και προφυλάσσεται. Κατά τη μυθολογική παράδοση ο Δίας συνευρέθηκε εκεί με την Ευρώπη. Μάλιστα σε εργασίες που αναμένεται να γίνουν, δίπλα στον πλάτανο προβλέπεται η κατασκευή πεζογέφυρας για τη σύνδεση με το Μεγάλο Θέατρο, η ανασκαφή του οποίου είναι σε εξέλιξη. Ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο φιλοξενούνται στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μεσσαράς.
Είναι γεγονός πως, δυστυχώς, οι αρχαιολογικοί χώροι, ιδίως στην επαρχία, δεν είναι εύκολα προσβάσιμοι κυρίως σε ανθρώπους με αναπηρία. Ωστόσο γίνεται μια προσπάθεια από τους αρμόδιους φορείς με έργα που θα βελτιώσουν τις διαδρομές των επισκεπτών και της προσβασιμότητας των ΑμεΑ και των εμποδιζόμενων ατόμων.
Όπως και αυτά που ανακοινώθηκαν από το υπουργείο Πολιτισμού πριν από τα Χριστούγεννα για τον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας. Αναμένεται λοιπόν να γίνουν επεμβάσεις συντήρησης, ανάδειξης και βελτίωσης των υποδομών καθώς και της προβασιμότητας στα μνημεία, παρεμβάσεις που εντάσσονται στο συνολικό έργο της αποκατάστασης και ανάδειξης του επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου και του Μεγάλου Θεάτρου της αρχαίας Γόρτυνας, συνολικού προϋπολογισμού 2.500.000 ευρώ.
Μεταξύ άλλων, με τις εργασίες που θα γίνουν η πορεία για τα ΑμεΑ διαμορφώνεται έτσι ώστε να υπάρχει πρόσβαση προς το ωδείο, αλλά και στο εσωτερικό του. Για τις υπόλοιπες διαδρομές, η πορεία τους ταυτίζεται με αυτή του γενικού κοινού.
Επίσης πλησίον του αειθαλούς πλατάνου προβλέπεται η κατασκευή πεζογέφυρας για τη σύνδεση με το Μεγάλο Θέατρο, κατάλληλη και για ΑμεΑ. Οι επεμβάσεις αυτές όμως δεν καλύπτουν την αυτόνομη κίνηση τυφλών, για τους οποίους η περιήγηση θα πρέπει να γίνεται με συνοδό.
Στον χώρο στάθμευσης δημιουργούνται θέσεις αναπήρων. Ως προς τον αστικό εξοπλισμό, συντηρείται και αντικαθίσταται όπου απαιτείται, όπως καθιστικά, δίγλωσσες πινακίδες σήμανσης και πληροφόρησης, και σε γραφή Μπράιγ, έτσι ώστε να μην υπάρχει περιορισμός ως προς το ποιοι πολίτες θα μπορούν να περιηγηθούν τον σπουδαίο αυτόν αρχαιολογικό χώρο.
Πηγή: tovima.gr
