Του Γιώργου Δαμιανάκη
Για το βιβλίο του Μιχάλη Σπυριδάκη από το Καμηλάρι
Πριν από λίγο καιρό πήρα μια πρόσκληση του Μιχάλη Σπυριδάκη, χαρτογράφου και ιστορικού ερευνητή από το Καμηλάρι, να παραβρεθώ την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2025, στην παρουσίαση του βιβλίου του «Χαρτογραφώντας ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ ΤΟΥ ΜΙΝΩΑ», στο Τυμπάκι. Έχω πάρει το βιβλίο και το διάβασα. Οφείλω να συγχαρώ τον φίλο τον Μιχάλη, για την άριστη εικόνα του βιβλίου και για το περιεχόμενό του. Εύχομαι υγεία, καλή συνέχεια στις εργασίες του και «καλοτάξιδο» το βιβλίο!
ΣΤΑ ΜΑΤΑΛΑ ΤΟ 1822
Τα Δαχτυλίδια του Μίνωα τρέλαναν ένα ψαρά
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο του Μ. Σπυριδάκη, μου ‘ρθε στο μυαλό ένα άλλο «δαχτυλίδι του Μίνωα», όπως λέγανε πριν διακόσια δεκατρία (214) χρόνια, που τρέλανε ένα φτωχό μεροκαματιάρη ψαρά από τα Μάταλα.
Τρελάθηκε ο άνθρωπος από τη μια στιγμή στην άλλη, γιατί από πάμπλουτος έχοντας μια αμύθητη περιουσία στα χέρια του, που βρήκε σε μια λάρνακα το 1811, έμεινε μόνο… με τα ρούχα που φορούσε!
Λαξευτή μονοκόμματη μινωική λάρνακα στις σπηλιές των Ματάλων
Το μέγεθος, ή πολύχρονη εργασία κατασκευής, η άριστη ποιότητα από λευκό μάρμαρο και η μεγάλη αξία της, δείχνει ότι ο νεκρός που θάφτηκε μέσα, ήταν άτομο πολύ πλούσιο. Για την εποχή του πρέπει να ήταν ο Βασιλιάς, ή Μίνωας της περιοχής!
Στο μινωικό νεκροταφείο των Ματάλων, πριν την τουριστική ανάπτυξη, υπήρχαν πολλές μικρές και μεγάλες διάσπαρτες πέτρινες λάρνακες, σύμφωνα με τον τέως προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, κ. Αντώνη Βασιλάκη.
Αναφορές στα Μάταλα (1811-1832)
Αυτές τις μέρες καταγράφω τις απογραφές πληθυσμού, που έχουν γίνει στην Κρήτη και στην περιοχή της Νοτιοδυτικής Μεσαράς από την Ενετοκρατία του 1577 μέχρι το 1900. Προσπαθώ να αποτυπώσω την ανθρωπογεωγραφία της περιοχής μου, όπως γράφεται στις απογραφές, που μας είναι γνωστές. Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο «ΑΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ» – εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ, Έκδοση 2008, Ηράκλειο. Επιμέλεια Αλέκος Ανδρικάκης.
Δύο σπουδαίες απογραφές έκανε στην Κρήτη ο Μ. Χουρμούζης. Ο Χουρμούζης ζούσε στο Βυζάντιο, ήταν δημοσιογράφος, δραστήριος, έξυπνος, ρήτορας στις συνελεύσεις και σατιριστής. Έκανε στατιστικές μελέτες και αυτά που έγραφε ήταν σωστά και τεκμηριωμένα
Ήρθε στην Κρήτη το 1821 και το 1832, κατέγραψε τα χωριά, τους κατοίκους, τις εκκλησίες και τα ελαιοτριβεία. Έγραψε ένα βιβλίο «Τα Κρητικά», που κυκλοφόρησε το 1842 στη Κωνσταντινούπολη.
Συμπεριέλαβε όλα όσα κατέγραψε στην Κρήτη το 1821 και το 1832. Κατέγραψε χωριστά χριστιανούς και μωαμεθανούς, τα μοναστήρια και τους τούρκικους τεκέδες, τους ναούς και τα ελαιοτριβεία, συγκρίνοντας σε κάθε χωριό τις διαφορές, πριν το 1821 και μετά το 1832.
Συγκεντρωτικά στην Κρήτη και στην απογραφή του 1821 βρήκε 1.186 χωριά και 266.355 κάτοικους.
Στην απογραφή του 1832 βρήκε 1.126 χωριά και 139.875 κάτοικους.
Είχαν χαθεί 60 χωριά και 126.480 κάτοικοι, στα χρόνια της Μεγάλης Επανάστασης του 1821! . Δηλαδή οι μισοί κάτοικοι της Κρήτης χάθηκαν!
Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η αναφορά του Μ. Χουρμούζη για την περιοχή μας και τα αρχαία Μάταλα. Κάνει λεπτομερή αναφορά, μόνο στις επαρχίες Πεδιάδας, Μονοφατσίου, Καινουργίου και από την Πυργιώτισσα μόνο το χρονικό της ιστορικής αναφοράς αυτής για τα Μάταλα παρακάτω, όπως μας την περιγράφει. Το κείμενο παρμένο από το βιβλίο του Χουρμούζη Βυζάντιου «ΚΡΗΤΙΚΑ” στην απογραφή του 1832, με την αναφορά του για τα Μάταλα, χωρίς συμπληρωματικές διορθώσεις:
………………………………………………………………………………Πετροκεφάλι επί θέσεως νοσώδους έχων πριν το 1821 Χριστιανικές 40 οικογένειες, 18 Οθωμανικές οικ., 2 εκκλησίες και 3 ελαιοτριβεία. Ήδη έχει 16 Χριστ. οικ., 10 Οθωμ.,1 εκκλ. και 1 ελ/βείο. Προς το Δυτικοβόρειον αυτού το χωρίον Γκουσές επί τινός πετρώδους ράχης έχων πριν το 1821, χριστιανών 42 οικογένειες 2 εκκλησίες ένα ελαιοτριβείον ήδη το 1832 έχει 6 οικογένειες χριστιανών 1 εκκλησία, πλησίον αυτού προς Μεσημβρίαν ο Λίσταρος έχον πριν 11 οικογένειες χριστιανικές και 2 εκκλησίες, ήδη έχει 5 οικογένειες μόνον και καμιά εκκλησία.
Έξ μίλια προς το δυτικότερον αυτού, επί του Λυβικού παραλίου ήτον η αρχαία πόλις Μέτελα, ήτις και Μέτελον ελέγετο, σήμερον δε Μάταλα, και ανήκει εις την επαρχίαν Πυργιώτισσα, σώζονται αρκετά ερείπια οικιών, Ναών, Τάφων, κ.λ.π. καθώς και διάφοραι Στήλαι, είχε προσέτι και μικρόν λιμένα κατασκευαστόν, τον οποίον σήμερον καλύπτει η θάλασσα, καθώς και μέρος της πόλεως, κατά το 1811 έγινε βροχή ραγδαιοτάτη της οποίας οι χείμαρροι ανεκάλυψαν πολλά ερείπια, (καλυπτόμενα έως τότε από την γην), εν οις και έναν σαρκοφάγον (έχοντα εκατέρωθεν δύο μικρούς) τον οποίων ιδών πρώτος εις χωρικός και βοηθηθείς παρά δύο άλλων, μετακίνησεν το ογκώδες σκέπασμά του, εισελθών δε ηύρε, τα κόκκαλα ενός ανθρώπου και δαχτυλίδια, το εν ολόχρυσον, εις σχήμα όφεως δικέφαλο, το άλλο, με πέτρα σκαλιστήν, παριστάνουσαν κεφαλήν με γένεια και στέφανον (πιθανόν του Μίνωος ή Βασιλιά), τα δύο ταύτα δακτυλίδια εφύλατεν αρκετόν καιρόν, πληροφορηθείς το πολύτιμόν των, αλλά κατά το 1822 μεταβαίνων εις την Γαύδον, του έπεσαν εις την θάλασσαν και έκτοτε εκ της αθυμίας και λύπης του έγινε φρενοβλαβής.
Για όσους δυσκολεύονται στην ερμηνεία κάποιων λέξεων, το ξαναγράφω με μικρές αλλαγές και συμπληρώσεις για ευκολότερη ανάγνωση και κατανόηση.
…………………………….. Πετροκεφάλι με υγρό κλίμα, που το 1821 είχε 40 χριστιανικές οικογένειες και το 1832 έμειναν 16, Οθωμανικές οικογένειες 18 (οι περισσότεροι ήταν κρυπτοχριστιανοί) έμειναν 10, εκκλ. 2 και έμεινε 1, φάμπρικες 3 και έμεινε 1.
Κουσές, που πριν το 1821 είχε 42 οικογ. χριστ. 2 εκκλ. και 1 φάμπρικα. Τώρα το 1832 έμειναν 6 οικ. χριστ/νών και 1 εκκλησία.
Κοντά σε αυτό προς το Νότο ο Λίσταρος που είχε 11 οικ. χριστ. και 2 εκκλησίες. Τώρα έχει μόνο 5 οικογένειες, οι εκκλησίες καταστράφηκαν από τους Τούρκους. Το χωριό αυτό βρίσκεται έξι μίλια ανατολικά από την αρχαία πόλη Μέτελα, που την λέγανε και Μέτελον, ενώ σήμερα τη λένε Μάταλα.
Ανήκουν τα Μάταλα στην επαρχία Πυργιώτισσας και σώζονται αρκετά ερείπια σπιτιών, αρχαίων ναών, τάφων κ.λ.π., όπως και διάφορες μαρμάρινες κολώνες στους δρόμους F*. Έχει ακόμη ένα μικρό λιμάνι, που λαξεύτηκε με σφυριά και καλέμια ο βράχος, για να φτιαχτεί η προβλήτα του, μαζί με κάποια δωμάτια πάνω στην πέτρα, όπως είναι λαξευμένες απέναντι κάποιες σπηλιές από τη Μινωική εποχή.
F* Είναι αυτές που γράφει ο ιστορικός από το Πετροκεφάλι Κων/νος Γ. Τσικνάκης, ερευνητής των αρχείων της Βενετίας. Έχει βρει έγγραφα που αναφέρουν την κλοπή των μαρμάρων και γλυπτών της Γόρτυνας από τους Ενετούς. Τα φόρτωναν στις γαλέρες από το λιμάνι των Ματάλων και τα πήγαιναν στην Βενετία για να στολίσουν δικά τους οικοδομήματα. Κάποιες κολώνες δεν μπόρεσαν να τις φορτώσουν και έμειναν στα Μάταλα, ή τους έπεσαν στη θάλασσα. Νεαρός όταν ψάρευα βουτώντας βαθιά με μάσκα στα Μάταλα, τις έχω δει χορταριασμένες με φύκια να κείτονται στο βυθό ανοιχτά του κόλπου των Ματάλων.
Έπεσαν να μας θυμίζουν τους κλέφτες των αρχαίων μνημείων και γλυπτών, όπως και του Παρθενώνα.
Συνέπεια κάποιων γεωλογικών μεταβολών αυτό το κομμάτι της προβλήτας και της πόλης έχει βυθισθεί, όπως και το απέναντι άκρο του λιμανιού. Σήμερα μπορεί να τα δει κάποιος καθαρά βουτώντας με μάσκα μέσα στη θάλασσα, στη νοτιοδυτική άκρη του λιμανιού, λαξευμένα δωμάτια.
Κάποιες σπηλιές φυσικές ή λαξευμένες, όπως και η κλίση των πετρωμάτων που φαίνεται να γέρνουν προς την θάλασσα και να βυθίζονται.
Γράφει ο Μ. Χουρμούζης, όπως τον πληροφόρησαν ότι
Το 1811 έγινε μεγάλη βροχόπτωση, σχηματίστηκαν ορμητικοί χείμαρροι, που παρέσυραν ότι φερτό υλικό υπήρχε μπροστά τους, προς την θάλασσα. Έφυγε σχεδόν όλο το χώμα της χλωρίδας και σε κάποια σημεία έμειναν μόνο οι μεγάλες πέτρες.
Από τους Χείμαρρους αποκαλύφθηκε μια μεγάλη ταφική λάρνακα και δυο μικρές. Η μεγάλη ήταν λαξευμένη πέτρα εσωτερικά και εξωτερικά, σε σχήμα ορθογωνίου, παραλληλεπιπέδου, σκεπασμένη με μια βαριά πέτρινη πλάκα.
Μόλις είδε τη λάρνακα ένας Ματαλιανός ναυτικός – ψαράς, φώναξε δυο φίλους του, να τον βοηθήσουν να βγάλει την βαριά πλάκα από πάνω να δει τι είχε μέσα. Με μεγάλο κόπο κατάφεραν να σύρουν την πλάκα και φάνηκε το εσωτερικό. Μπήκε μέσα και βρήκε κόκαλα ανθρώπου ανακατεμένα με σκόνη και χώμα. Σκάλισε και με μεγάλη έκπληξη, βρήκε δύο δαχτυλίδια.
Το ένα ολόχρυσο σε σχήμα φιδιού με δύο κεφάλια! Το άλλο με «πολύτιμη πέτρα» σκαλισμένη. Το σκάλισμα παρίστανε ένα ανδρικό κεφάλι με γένια και στεφάνι. Πιθανόν, λέει, να παρίστανε τον Βασιλιά Μίνωα και ήταν τα δαχτυλίδια του Μίνωα.
Εκμυστηρεύτηκε το μυστικό σε δικούς του ανθρώπους που ήξεραν από αυτά και τον πληροφόρησαν πως έχουν πολύ μεγάλη αξία! Για έντεκα χρόνια τα φύλαγε με μεγάλη προσοχή, να μην χάσει τον πολύτιμο θησαυρό.
Δυστυχώς το 1822 είχε μαζί του το θησαυρό και πήγαινε με βάρκα στο νησί Γαύδος. Στο ταξίδι έπιασε θαλασσοταραχή και του έπεσε ο θησαυρός στη θάλασσα!
Από τότε είχε μεγάλο καημό και στεναχώρια. Το μυαλό του «σάλεψε»!
Όταν το 1832 ξαναήρθε ο Μ. Χουρμούζης τον βρήκε φρενοβλαβή, με χαμένα τα λογικά, όπως γράφει!…
Αυτή την πληροφορία μας δίδει ο Μ. Χουρμούζης, πριν 192 χρόνια για το χρυσό «δαχτυλίδι του Μίνωα», όπως λέγανε τότε οι ντόπιοι στα Μάταλα.
Έχω ρωτήσει αρκετούς υπερήλικες, που ζουν σήμερα στα Μάταλα και στα Πιτσίδια και ξέρουν πολλά ιστορικά γεγονότα, όμως κανένας δεν ξέρει κάτι για τα δαχτυλίδια και την ταφική λάρνακα. Ίσως παλιά στην Τουρκοκρατία, αυτοί που ήξεραν από αρχαία, δεν ήθελαν να προκαλούν τέτοιες συζητήσεις, για ευνόητους λόγους.
Είναι λογικό μετά από 77 χρόνια (1821- 1898), αγωνιζόμενοι οι πρόγονοί μας για επιβίωση και πολεμώντας για την ελευθερία της Κρήτης, δεν έμενε χρόνος, όπως τώρα, να λένε και να ακούνε παλιές ιστορίες και διηγήσεις, ή να κουτσομπολεύουν στις γειτονιές και στα καφενεία.
Έτσι χάθηκαν αυτά που ήξεραν και δεν μεταδόθηκαν από στόμα σε στόμα, ούτε γράφτηκαν. Ευτυχώς γράφτηκαν το 1842 από τον Μ. Χουρμούζη στο βιβλίο «ΚΡΗΤΙΚΑ» στην Κωνσταντινούπολη και τα μαθαίνουμε σήμερα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Επειδή πολλές φορές ακούγονται, λέγονται και γράφονται κάποια θέματα ατεκμηρίωτα και ανεύθυνα, από άγνοια , ίσως και για εντυπωσιασμό, θα ήθελα να συμπληρώσω κάποιες επιστημονικές πληροφορίες και εικόνες σχετικές με το θέμα.
Οι απορίες που είχα και ρωτούσα ήταν:
α. Από ποιο πέτρωμα φτιάχτηκαν οι λάρνακες των Ματάλων;
β. Πού υπάρχουν αυτά τα πετρώματα;
γ. Πώς φτιάχτηκαν και πώς μεταφέρθηκαν στα Μάταλα; κ.ά. .
Ταφική λάρνακα μονοκόμματη από λευκό μάρμαρο Κρήτης μπροστά στις σπηλιές των Ματάλων και είναι διαστάσεων, περίπου: Μήκος 1,80 μ., πλάτος 1 μ., ύψος 1,10 μ. και πάχος τοίχου 0,10μ..
Κάποιοι λένε ότι είναι από αλάβαστρο, που υπάρχει άφθονο στα βουνά της Κρήτης. Άλλοι λένε ότι τις έφεραν οι Μινωίτες από την Αίγυπτο. κ.λ.π.
Οι απαντήσεις σε όλα τα ερωτηματικά που έχει ένας, που θέλει να μάθει σωστά και υπεύθυνα είναι:
α.
Για τη λάρνακα που είναι μπροστά στις σπηλιές, όπως και για άλλες που καταστράφηκαν, ή είναι θαμμένες στο χώμα, ό αρχαιολόγος κύριος Αντώνης Βασιλάκης μου είπε ορθά κοφτά ότι, είναι από λευκό μάρμαρο της Κρήτης και φτιάχτηκανο! Υπάρχει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου κατάλογος γραμμένος από επιστημονική ομάδα γεωλόγων, που κατατάσσει όλα τα γλυπτά και τα άλλα αρχαία ευρήματα σε ποια κατηγορία πετρωμάτων ανήκει το καθένα.
β.
Για την κατάταξη και ονομασία κάποιων ευρημάτων σε αλαβάστρινα, από την έρευνα που έχω κάνει και από την εμπειρία μου, έχω να πω ότι.
Το αλάβαστρο πήρε το όνομά του από μια περιοχή της Αιγύπτου με ομώνυμη πόλη ΑΛΑΒΑΣΤΡΟΝ. Εκεί έβγαζαν μια πέτρα λευκή ημιδιαφανή με ρίγες (νερά) και μικρότερη σκληρότητα από το μάρμαρο.
Οι γυναίκες που πήγαν στον τάφο του Χριστού με μύρο, κρατούσαν μυροδοχεία από αλάβαστρο. Το αλάβαστρο της Αιγύπτου είναι πέτρα από ανθρακικό ασβέστιο, τύπου ασβεστίτη σύμφωνα με τους γεωλόγους.
Η προτομή είναι φτιαγμένη από αιγυπτιακό αλάβαστρο, τύπου ασβεστίτη.
Το αλάβαστρο της Κρήτης
Σήμερα οι ασχολούμενοι με την επεξεργασία της πέτρας και των μαρμάρων, ονομάζουν ένα παρόμοιο πέτρωμα αλάβαστρο. Μοιάζει πολύ με αυτό της Αιγύπτου, όμως δεν είναι το ίδιο!
Το σύγχρονο αλάβαστρο είναι από θειικό ασβέστιο και υπάρχει άφθονο στην Κρήτη, σε σταλακτίτες, σταλαγμίτες και πετρώματα. Αυτό σχηματίζεται με τις αποθέσεις διένυδρου θειικού ασβεστίου , δηλαδή την υγρασία που βγαίνει από το έδαφος πάνω σε μεγάλες πλάκες, ή σε σταλακτίτες, σταλαγμίτες.
Όπως βρέχει, η υγρασία που βγαίνει από το χώμα στα πετρώματα σιγά σιγά χωρίς ροή στεγνώνει με τον αέρα και τη ζέστη πάνω σε αυτά. Τα άλατα του ασβεστίου που είναι διαλυμένα στο νερό από το έδαφος επικάθονται και γίνονται ένα με το πέτρωμα. Κάτι ανάλογο βλέπουν οι νοικοκυρές στις βρύσες της κουζίνας και του μπάνιου που στάζουν.
Αυτές οι επικαθίσεις των «αλάτων», ύστερα από χιλιάδες και εκατομμύρια χρόνια παίρνουν μια κρυσταλλική μορφή και γίνονται ο λεγόμενος σύγχρονος αλάβαστρος της Κρήτης.
Πιο απλά, αν παρατηρήσει κάποιος ένα σπασμένο σταλαχτίτη ή σταλαγμίτη σε μια σπηλιά, όπως παρακάτω θα παρατηρήσει το εσωτερικό σπάσιμο έχει μια λεία και γυαλιστερή ημιδιάφανη όψη. Όπως σχηματίζονται οι κύκλοι προς τα έξω φαίνονται τα άλατα θειικού ασβεστίου σε μικρότερη ηλικία, πριν πάρουν κρυσταλλική μορφή.
Οι γεωλόγοι το πέτρωμα που σχηματίζεται από το θειικό ασβέστιο το κατατάσουν στα πετρώματα γύψου. Όταν τριφτεί, η σκόνη που βγαίνει χρησιμοποιείται σαν γύψος. Σε αντίθεση με κάποιους αρχαιολόγους και επεξεργαστές πετρωμάτων, που το ονομάζουν αλάβαστρο.
Αν παρατηρήσει κάποιος τα σκαλοπάτια του ανάκτορου της Φαιστού, θα δει κάποια σκαλοπάτια αλαβάστρινα (γύψου) φθαρμένα από τον καιρό με αυλακώσεις και αδρή, όχι λεία επιφάνεια.
Οι μικρές φωτογραφίες εδώ είναι από ένα κομμάτι πέτρα σταλαγμίτη, πάνω και κάτω, που έχω. Την βρήκα πριν 40 χρόνια σε μπάζα σπασμένη, σε μια διάνοιξη χωματόδρομου με μπολντόζα στον Ψηλορείτη από Νίδα προς Σκίνακα. Στο κέντρο φαίνεται το «αλάβαστρο». Οι κύκλοι δείχνουν την ηλικία των αποθέσεων όπως τους κύκλους στις κοπές κορμών δέντρων.
γ.
Υπάρχει η εντύπωση ότι κάποια αρχαία ευρήματα φτιάχτηκαν στη Αίγυπτο πριν 3.500 χρόνια και μεταφέρθηκαν εδώ! Επειδή η Αίγυπτος είχε πολύ αλάβαστρο και επειδή υπήρχε συνεργασία των Μινωιτών με τους Αιγύπτιους, φαίνεται λογική η εντύπωση.
Εκεί να φτιάχτηκε η αλαβάστρινη λάρνακα. Να τοποθετήθηκε πάνω σε μεγάλη πλατφόρμα, φτιαγμένη με χοντρά καλάμια μπαμπού, ή άλλο υλικό που δέχεται μεγάλη άνωση στο νερό και να μεταφέρθηκε στα Μάταλα με πλεούμενα από τη θάλασσα.
Όμως για ποιο λόγο να μπουν σε τόσο μεγάλο κόπο, κίνδυνο, χρόνο, αφού υπήρχαν υλικά και τεχνίτες στην Κρήτη, να υλοποιήσουν όποιο κατασκευαστικό έργο επιθυμούσε ο άρχοντας (Μίνωας);
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο κύριο Αντώνη Βασιλάκη, υπήρχε επικοινωνία με βάρκες, των Ματάλων, της Φαιστού, της Γόρτυνας… και με την Αίγυπτο.
Από μικρό παιδί στα 1960 καθόμουν στη γειτονιά και άκουγα διηγήσεις γερόντων. Λέγανε ότι στα παλιά τα χρόνια ο Γεροπόταμος ήταν πλωτός, δηλαδή στα νερά μπορούσε να ταξιδέψει πλεούμενο και γινόταν μεταφορές ξυλείας από τη Γόρτυνα, Κ. Πύργο και στα Μάταλα. Εκεί είχαν ταρσανά, για την κατασκευή πλεούμενων των Μινωιτών.
Ο Ψηλορείτης ήταν κατάφυτος από δάση. Όπως λέγανε, στην Τουρκοκρατία καιγόταν πολλά χρόνια το βουνό, για να μην βρίσκουν κρυψώνες οι επαναστάτες Κρητικοί!
Για να κατασκευασθεί μια λάρνακα σαν αυτή των Ματάλων πριν από 3.500 περίπου χρόνια, ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Μόνο ένας πλούσιος βασιλιάς μπορούσε να διαθέσει για πολλά χρόνια, καλούς τεχνίτες και εργαλεία της εποχής, μεταλλικά ή πέτρινα, για να φτιάξει τη λάρνακα.
Την τέχνη και την ακρίβεια των μαστόρων, μπορεί να τα διαπιστώσει και να θαυμάσει κάποιος στον αρχαίο πολιτισμό των Μινωιτών της Κρήτης, επισκεπτόμενος τα Μινωικά Ανάκτορα της Φαιστού και άλλων πόλεων.
Πετροκεφάλι, Γενάρης 2025
Σχολική Βιβλιοθήκη Πετροκεφαλίου
Γεώργιος Δαμιανάκης
Συν/χος δάσκαλος
