Το χωριό Κουσές βρίσκεται δυτικά της Πόμπιας και 62χλμ νοτιοδυτικά της Ηρακλείου. Εδώ έζησαν οι κρυπτοχριστιανοί Κουρμούληδες, που λένε ότι αριθμούσαν στις παραμονές του Μεγάλου Ξεσηκωμού του 1821, 100 οικογένειες.
Η αρχική οικογένεια Κουρμούλη αλλαξοπίστησε γύρω στο 1680. Όλοι τους διατήρησαν την πίστη τους κι όταν ξέσπασε η Μεγάλη επανάσταση του 1821 την αποκάλυψαν και έλαβαν μέρος, θυσιάζοντας την περίοδο 1821-1830 γύρω στα 100 μέλη της.
Στη κυριότητα των Κουρμούληδων ανήκαν δύο Πύργοι στον Κουσέ, οι οποίοι ήταν ενιαίοι και θεωρούνταν απόρθοι. Οι πύργοι αυτοί διέθεταν πολεμίστρες, αποθηκευτικούς χώρους και σταμάτησαν την εκκλησία τους – κατακόμβη, όπου τελούσαν τα χριστιανικά τους καθήκοντα, βάφτιζαν τα παιδιά τους, έκαναν τους γάμους τους, παρακολουθούσαν τη θεία λειτουργία και κοινωνούσαν.
Στους πύργους αυτούς, ο Μιχαήλ Κουρμούλης φιλοξένησε τον ηρωικό ιατρό Λόγιο και μαζί εκπόνησε το σχέδιο δράσης κατά του γενίτσαρου Αγριολίδη, που τελικά κατέληξε στον άδικο χαμό του Λόγιου.
Στους πύργους αυτούς οι Κουρμούληδες φιλοξενούσαν τους Τούρκους επισήμους, τους οποίους παραπλανούσαν ότι ήταν Μουσουλμάνοι. Αναφέρεται μάλιστα, ότι όταν στον πύργο φιλοξενήθηκε ο Σερίφ Πασάς, τον είδε να βγαίνει από τον ναό της Αγίας Πελαγίας μαζί με το λοιπό εκκλησίασμα. Τότε ο Κουρμούλης είπε στον Πασά ότι «Είναι ανάγκη, για την ασφάλεια του πολυχρονισμένου μας Σουλτάνου, να παρακολουθούμε τους ταβλόπιστους ακόμη και στη λειτουργία τους».
Μια άλλη φορά, με επίκεντρο τον πύργο του, ο Κουρμούλης διέλυσε κάθε υποψία ότι ήταν αυτός ο δράστης των φόνων Τούρκων επισήμων στη Μεσαρά. Κοιμήθηκε μαζί με τους απεσταλμένους αξιωματικούς του Πασά, που ήλθαν για να τον κατασκοπεύσουν, στο σπίτι του πύργου. Κι ενώ αυτοί κοιμόντουσαν, ο Μιχαήλ Κουρμούλης μαζί με τον αδελφό του, ξεγλίστρησε, πήγε στο χωριό Αληθινή και σκότωσαν τη γενίτσαρο Μεραμεταλή. Ύστερα γύρισε και ξάπλωσε στο κρεβάτι του, εξασφαλίζοντας το άλλοθι και την εκτίμηση του Πασά.
Σήμερα, οι δύο πύργοι των Κουρμούληδων στο Κουσέ σώζονται σε σχετικά καλή κατάσταση, όπως κι η εκκλησία – κατακόμβη της Αγίας Πελαγίας.
Κείμενο: cretanbeaches.com – Φωτογραφίες: Ελένη Σημαντήρη
