Ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος καὶ μυσταγωγὸς τῆς Ἐκκλησίας μας μὲ δύο λέξεις συναισθηματικὰ φορτισμένες μᾶς λέγει ὅτι ὁ θάνατος εἶναι μυστήριο φοβερώτατο· «ὄντως φοβερώτατον τὸ τοῦ θανάτου μυστήριον». Μυστήριο, τὸ ὁποῖο συμπορεύεται πάντα μὲ ἕνα ἄλλο ἐξίσου φοβερότατο μυστήριο, ἐκεῖνο τῆς ζωῆς. Τὰ δύο αὐτὰ μυστήρια ὁριοθετοῦν τὴν ἐπίγεια παρουσία μας. Ὅπου ζωή, ἐκεῖ καὶ θάνατος! Παροῦσα ἡ ζωή, παρὼν καὶ ὁ θάνατος καθ’ ὅλη τὴν ἐπίγεια παρουσία μας. Κάτι παράδοξο, ὅμως! Ἀποδεχόμαστε ὡς θετικὸ γεγονὸς τὴ ζωὴ καὶ ἀποστρεφόμαστε τὸν θάνατο, μὴ μπορώντας νὰ συμβιβασθοῦμε μὲ αὐτόν. Εἶναι ὁ ἔσχατος ἐχθρός μας, ὁ ἀκολάκευτος δήμιος καὶ ἐκβιαστὴς τοῦ γένους μας. Εἶναι ὅμως καὶ ταξίδι προσωρινό, διάβαση καὶ ὕπνος μεγαλύτερος τοῦ συνηθισμένου, ὅπως μᾶς διδάσκει ἡ Ἐκκλησία μας.
Αὐτὸν τὸν πνευματικὸ ὕπνο βιώνει ὁ προσφάτως ἐν Κυρίῳ ἀναπαυθεὶς Ἐμμανουὴλ Σαβοϊδάκης. Ἕνα πρόσωπο ποὺ ἐκοιμήθη, γιὰ νὰ μεταβεῖ ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ὄντως ζωήν. Ὁ βίος του τελείωσε, ἀλλὰ ἡ ζωή του συνεχίζεται. Μιὰ ζωὴ στὴ γῆ ἔκλεισε, γιὰ νὰ συνεχισθεῖ στὰ οὐράνια σκηνώματα μὲ ἄλλη μορφή. Μιὰ ζωὴ 100 ἐτῶν, ἕνα «γῆρας τίμιον» ἔφυγε γιὰ τὴν «περιποίησιν τῆς δόξης τοῦ Κυρίου». Ἔφυγε ὁ σοβαρός, μειλίχιος, πράος, ἁπλὸς καὶ σεμνὸς στὴν ἐμφάνιση, ἀνιδιοτελὴς καὶ ἀγαπητὸς σὲ ὅλους δάσκαλος καὶ παιδαγωγός. Πέθανε κατὰ κόσμον, ἀλλὰ ζεῖ κατὰ Θεόν. Πέρασε τὴ γέφυρα τοῦ θανάτου καὶ ζεῖ τώρα στὴν ἀντίπερη ὄχθη, στὸ βασίλειο τοῦ ἀκηράτου Φωτός, στὴν ἀτέλειωτη αἰωνιότητα. Ἔφυγε, ἀφήνοντας ἐδῶ ὡς παρακαταθήκη τὸ παράδειγμα μιᾶς ζωῆς μεστῆς ἔργων ἀγαθῶν καὶ καλῶν· μιᾶς πορείας μὲ ἀγῶνες πολλοὺς καὶ ἀγωνίες πολλὲς γιὰ τὴν παιδεία καὶ τὴν ἐκπαίδευση τῶν νέων ἀνθρώπων. Τὸν γνωρίσαμε ὡς ἄριστο παιδαγωγό, ὡς δάσκαλο, ὡς ἐκπαιδευτικὸ προϊστάμενο καλό, χρηστὸ καὶ ἐνάρετο.
Ὡστόσο, ἐμεῖς, οἱ «σάρκαν φοροῦντες καὶ τὸν κόσμον οἰκοῦντες», οἱ ἄνθρωπου τοῦ κόσμου τούτου, πίνομε πικρὸ ποτήρι λύπης, δίδοντάς του τὸν τελευταῖον ἀδελφικὸν ἀσπασμόν. Βιώνοντας τὸν ἐπίγειο θάνατό του, βιώνομε καὶ ὅλην τὴν ἐπίγεια παρουσία καὶ δράση του.
Ὁ Ἐμμανουὴλ Σαβοϊδάκης ἦταν, ἐν ἑνὶ λόγῳ, μιὰ προσωπικότητα, ὄχι μόνο μὲ τὴ στενὴ ἠθικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν εὐρύτερη ψυχολογικὴ τοιαύτη. Ἦταν ἕνα πρόσωπο μὲ ἔντονα τὰ γνωρίσματα τοῦ ἑλληνορθόδοξου πολιτισμοῦ μας. Πολλὰ σπέρματα τοῦ πολιτισμοῦ αὐτοῦ ἔσπειραν στὴν ἀγαθὴ ψυχή του, ἀπὸ τὰ παιδικά του ἀκόμη χρόνια, οἱ μακαριστοὶ γονεῖς του, καθὼς καὶ ὁ ἀείμνηστος θεῖος του Μητροπολίτης Κρήτης Βασίλειος Μαρκάκης. Καὶ τὰ σπέρματα αὐτὰ ἔδωσαν καρποὺς ἀγλαεῖς καθ’ ὅλη τὴν κοινωνικὴ δράση του. Ἔγιναν εὔχυμοι καρποὶ ποὺ ἔθρεψαν ὄχι μόνο τὰ παιδιά του, ἀλλὰ καὶ ὅλα τὰ ἄλλα παιδιά, ποὺ ὁ Θεὸς καὶ ἡ Πολιτεία τοῦ ἐμπιστεύθηκαν, γιὰ νὰ τὰ διδάξει, νὰ τὰ ἐκπαιδεύσει, νὰ τὰ διαπαιδαγωγήσει. Κι’ ἦταν πολλὰ τὰ παιδιὰ αὐτά, στρατιὲς ὁλόκληρες ἀναπτυσσομένων ἀνθρώπων, τῶν ὁποίων ὁ ἀείμνηστος ὑπῆρξε δάσκαλος καὶ παιδαγωγός.
Ὁ Ἐμμανουὴλ Σαβοϊδάκης ὑπῆρξε ἄριστος παιδαγωγός, δάσκαλος μὲ εὐσυνειδησία, ἐπιστημονικὴ κατάρτιση, διοικητικὴ ἱκανότητα καὶ ζῆλο ὑποδειγματικό. Ἦταν ὁ φωτεινὸς λύχνος, ὁ ἐπὶ τὸν λυχνοστάτην τῆς Ἑλληνορθόδοξης Παιδείας μας τεθείς. Τὸ ἐκπαιδευτικό του ἔργο θὰ ζήλευε καὶ ὁ καλύτερος σημερινὸς ἐκπαιδευτικὸς τῆς Πρωτοβάθμιας Ἐκπαίδευσης. Ἦταν ἕνα παιδαγωγικό παράδειγμα ἀξιοζήλευτο καὶ ἀξιομίμητο. Ἀλλὰ καὶ ἐκτὸς τῶν αἰθουσῶν διδασκαλίας θὰ τὸν εὕρισκε ὄρθιο καὶ πάντα μαχόμενο ὁ ἐνδελεχὴς μελετητὴς τοῦ ἔργου του.
Εἶχα τὴ χαρὰ νὰ τὸν γνωρίσω ἀπὸ κοντὰ καὶ νὰ διδαχθῶ πολλὰ ἀπὸ τὴν προσωπικότητά του. Αὐτὰ ὅλα τὰ ἀπήλαυσα καὶ τὰ ἀξιολόγησα ὡς ἔργα ἀγαθά, ἀποθησαυρισμένα καὶ καταγεγραμμένα μὲ περισσὴ γλαφυρότητα στοὺς ἑξῆς τρεῖς τόμους τοῦ συγγραφικοῦ του ἔργου, ποὺ μοῦ πρόσφερε τιμητικά : 1.«Ταξιδεύοντας στὴν Εὐρώπη». 2.«Ταξιδεύοντας στὴν Ἑλλάδα». 3.«Ἱστορικὰ κείμενα Κρήτης». Μελετώντας τὰ πλούσια καὶ πολὺ διδακτικὰ αὐτὰ κείμενα, ἔνιωσα ὑπερηφάνεια ὄχι μόνο ὡς Ἕλληνας, ἀλλὰ καὶ ὡς Χριστιανός.
Γιὰ τὸ πλούσιο αὐτὸ συγγραφικό του ἔργο ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Πέτρας καὶ Χερρονήσου Νεκτάριος ἔγραψε σὲ ἐπιστολή, ποὺ τοῦ ἔστειλε, τὰ ἑξῆς χαρακτηριστικὰ λόγια : «Σᾶς εὐχαριστῶ γιὰ τὰ κείμενά Σας, γιὰ τὴν ἀγάπη Σας. Σᾶς ἐκτιμῶ βαθύτατα. Εἶστε ὑπέροχος ἄνθρωπος μὲ ἀρχές, ἀξιοπρέπεια, ὄντως διδάσκαλος τοῦ Γένους. Ἡ οἰκογενειακή σας ρίζα, τὸ ἐκκλησιαστικὸ περιβάλλον στὸ ὁποῖο μεγαλώσατε, ἡ παιδεία Σας, τὸ φρόνημά Σας, συνετέλεσαν στὴ σμίλευση τῆς προσωπικότητάς σας. Σᾶς εὐχαριστοῦμε γι’ αὐτὸ ποὺ εἶστε».
Πράγματι, τέτοιος ἦταν ὁ μακαριστὸς Ἐμμανουὴλ Σαβοϊδάκης. Ἡ δράση του ἦταν πλούσια καὶ πολυσχιδής. Οἱ συνάδελφοί του καὶ οἱ μαθητές του μποροῦν νὰ βεβαιώσουν ὅτι ἦταν ἕνας ἄνθρωπος μὲ πολλὲς ἱκανότητες καὶ πλούσιες ἀρετές. Κοντά του ἔνιωθες πάντα μιὰ σιγουριά. Ἡ εἰλικρίνειά του ἦταν ὑποδειγματική. Ὅ,τι σοῦ ἔλεγε ἦταν νόμος καὶ συμβόλαιο τιμῆς. Ὡς διοικητικὸς προϊστάμενος ὑπῆρξε ὑποδειγματικός. Ἤξερε νὰ διοικεῖ μὲ τὴν ἀγάπη καὶ νὰ ὑποχωρεῖ πρῶτος, ὅταν οἱ συνθῆκες τὸ ἐπέβαλλαν. Ὡς οἰκογενειάρχης ἦταν ἀνυπέρβλητος. Μὲ συμπλοηγὸ τὴν ἀγαπημένη σύζυγό του Πελαγία, ὁδήγησε τὸ οἰκογενειακό του σκάφος σὲ εὔδιους λιμένες προόδου, χαρᾶς καὶ εὐτυχίας. Ὁ Γιῶργος καὶ ὁ Δημήτρης ὑπῆρξαν τὰ δύο ἀγαπημένα τέκνα του, ποὺ καμάρωνε καὶ εὐλογοῦσε μαζὶ μὲ τὶς συζύγους τους καὶ τὰ παιδιά τους. Ὑπῆρξε ἕνας ἄριστος καὶ εὐτυχισμένος πατὴρ πατέρων. Ἀλλὰ καὶ ἡ εὐρύτερη κοινωνία τοῦ Ἡρακλείου τὸν γνώρισε ὡς ἄνθρωπο προσφορᾶς, τιμῆς καὶ ἀξιοπρέπειας. Ἡ προσφορά του στὰ κοινὰ ἦταν πάντα γνήσια, πηγαία καὶ ἀνιδιοτελής. Μιὰ ζωὴ μεστὴ ἔργων ἀγαθῶν καὶ καλῶν. Ἕνας δρόμος μὲ ἀγῶνες καὶ ἀγωνίες πολλὲς γιὰ τὸ καλὸ τῶν ἄλλων. Κι αὐτὰ ὅλα μέχρι τὸ τίμιον γῆρας του, μέχρι τὴν τελευταία στιγμὴ τῆς ἐπίγειας παρουσίας σου.
Ἀείμνηστε Ἐμμανουὴλ Σαβοϊδάκη, πιστὸ τέκνο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας καὶ διδάσκαλε τοῦ Γένους μας, λίγα ἔγραψα γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο σου. Τὰ πολλὰ τὰ ἔχουν στὶς καρδιές τους τὰ μέλη τῆς κατ’ οἶκον ἐκκλησίας σου, τῆς οἰκογένειάς σου, οἱ συγγενεῖς, οἱ φίλοι, οἱ συνεργάτες καὶ οἱ μαθητές σου, ποὺ μὲ δάκρυα τιμῆς καὶ εὐγνωμοσύνης σὲ ἀποχαιρέτησαν. Ὅλοι αὐτοὶ θὰ ἐνθυμοῦνται τὸν ἀπαράμιλλο χαρακτήρα σου, ποὺ ἔγινε φῶς, καθὼς καὶ τὸ ἦθος σου, ποὺ ἔγινε μέτρο καὶ πυξίδα στὴ δική τους πλεύση καὶ πορεία ζωῆς.
Αἰωνία ἡ μνήμη σου !
Γεώργιος Ε. Κρασανάκης
ομότιμος καθηγητής Ψυχολογίας
Πανεπιστημίου Κρήτης
