Του Ιωάννη Μιχ. Δογάνη*
Με κατάπληξη και πόνο το Πανελλήνιο πληροφορείται την Κυριακή 27 Οκτωβρίου 1957 από το ραδιόφωνο το θάνατο του μεγαλύτερου από τους σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες. του Νίκου Καζαντζάκη, που έγινε στο Νοσοκομείο της Γερμανικής πόλεως Φράιμπουργκ. Οι πληροφορίες έλεγαν ότι ο θάνατος του Καζαντζάκη έγινε από επιπλοκή γρίπης.
Ο αποθανών υπέφερε τώρα και 8 χρόνια από λευχαιμία, πράγμα το οποίο μάλλον έκανε μοιραία την προσβολή του από τη γρίπη.Δύο μήνες πρίν, όταν γύρισε από το ταξίδι του στην Κίνα, μπήκε για θεραπεία σε Νοσοκομείο της Κοπεγχάγης, οπότε μετά μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο του Φράιμπουργκ όπου και πέθανε.
Ποιός ο αποθανών:
Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1885 στο Ηράκλειο της Κρήτης και ήταν γιός του Κρητικού αγωνιστού Μιχάλη Καζαντζάκη και της Μαρίας το γένος Χριστοδουλάκη. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα πέρασε στην Κρήτη και οι αναμνήσεις των ηρωικών εκείνων αγωνιστικών χρόνων της πατρίδας του, του έδωσαν το υλικό για τις μετέπειτα επικές και μυθιστορηματικές συνθέσεις του. Ερχόμενος στην Αθήνα, γράφτηκε εις τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου από όπου αποφοίτησε το 1906, στη συνέχεια πήγε στο Παρίσι όπου παρακολούθησε μαθήματα του φιλοσόφου Μπέρζου, η επίδραση της φιλοσοφίας του οποίου είναι φανερή στα έργα του Ν. Καζαντζάκη. Μελέτησε επίσης τέσσερα χρόνια την ιστορία της λογοτεχνίας και της τέχνης στη Γερμανία και την Ιταλία. Όταν ο Καζαντζάκης γύρισε στην Ελλάδα, αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία.
Συνεργάστηκε στην εφημερίδα “Ακρόπολη” και στα λογοτεχνικά περιοδικά των Αθηνών και της Αλεξάνδρειας “Νουμάς”, “Λόγος”, Νέα Ζωή”, “Γράμματα”, όπου έγραφε με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης.
Το λογοτεχνικό του έργο είναι ποικίλο και μεγάλο. Τα κυριότερα έργα του είναι σε όλους γνωστά…
Ο Καζαντζάκης για όλα τα παραπάνω γραφτά του είχε προταθεί επανειλημμένως για το βραβείο Νόμπελ της λογοτεχνίας, το 1956 του απονεμήθηκε το Ελληνικό Κρατικό Βραβείο Θεάτρου, όπως και το Βραβείο της Ειρήνης.Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στα 1919, ο Καζαντζάκης δέχτηκε τη θέση του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Κοινωνικής Προνοιας. Την εποχή εκείνη χιλιάδες Ελλήνων λιμοκτονούσαν στον Καύκασο και τη Νότια Ρωσία οπού επικεφαλής μιας Αποστόλης Βοήθειας, πήγε ο Καζαντζάκης και οργάνωσε τις πρώτες βοήθειες σε τροφή, ιματισμό και φαρμακευτικά είδη, εφρόντισε δε για την μεταφορά των στην Ελλάδα. Ο Καζαντζάκης διετέλεσε υφηγητής της Νομικής Σχόλης και κατά το έτος 1945 και για μικρό διάστημα Υπουργός της Κυβερνήσεως Πλαστήρα.
Η μεταφορά της σορού του
Αμέσως το βράδυ της ημέρας που ανακοινώθηκε ο θάνατος του Νίκου Καζαντζάκη στο Ηράκλειο, ένας ανιψιός του κατόρθωσε να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς με την χήρα του νεκρού οποία τον διαβεβαίωσε ότι θα μεταφέρει τη σορό του στο Ηράκλειο, σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του συζύγου της και ότι υπολόγιζε, ότι η σορός θα βρίσκεται στο Ηράκλειο κατά τα μέσα της επόμενης εβδομάδας. Εν τω μεταξύ έγινε γνωστό ότι ο μεγαλοεφοπλιστής και ιδιοκτήτης της “Ολυμπιακής Αεροπορίας” κ. Ωνάσης προσφέρθηκε να διαθέσει δωρεάν αεροπλάνο για την μεταφορά του νεκρού στην Κρήτη, πράγμα όμως που για διάφορους λόγους δεν έγινε.
Μόνο τη νύχτα της Κυριακής 3 Νοεμβρίου έγινε γνωστό από την Αθήνα ότι η σορός του Νίκου Καζαντζάκη θα μεταφερόταν την επόμενη Δευτέρα στην Αθήνα από το Φράιμπουργκ της Γερμανίας με αυτοκινητάμαξα, την μεθεπόμενη δε Τρίτη,θα μεταφερόταν αεροπορικώς στο Ηράκλειο, όπου θα εξετίθετο σε λαικό προσκύνημα και θα ακολουθούσε η κηδεία του.
Η άφιξη της σορού
Ύστερα από προσμονή μιας βδομάδας το Ηράκλειο με φανερή θλίψη και σοβαρότητα ανάλογη στην περίσταση, δέχτηκε το απόγευμα της Δευτέρας 4 Νοεμβρίου 1957, το νεκρό,τον Μεγάλο συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη.
Πάνω από 700 άτομα πήγαν στο αεροδρόμιο για να βρεθούν στην άφιξη της σορού και να συνοδεύσουν αυτή μέχρι την πόλη.Κατά τις 4:30 μ.μ προσγειώθηκε στον αερολιμένα το ειδικό αεροπλάνο που έφερε τη σορό του Νίκου Καζαντζάκη. Κατά τις 5 μ.μ. το αυτοκίνητο που έφερε το νεκρό και τα άλλα μέλη της συνοδείας έφθασαν στον Άγιο Μηνά.Το φέρετρο κατέβηκε και τοποθετήθηκε σε ειδική θέση,στη συνέχεια εψάλη σύντομη επιμνημόσυνος δέηση, μετά το τέλος αυτής ο νεκρός εξετέθη σε λαικό προσκύνημα που συνεχίστηκε ως αργά τη νύχτα και την επομένη μέχρι της κηδείας του.
Η κηδεία
Λίγο πριν της 11ης π.μ. ώρας της Τρίτης 5 Νοεμβρίου 1957, άρχισαν να έρχονται στο Μητροπολιτικό Ναό οι επίσημοι. Την 11:05 π.μ ακριβώς άρχισε η Νεκρώσιμος Ακολουθία, χοροστατώντας του Σεβ. Μητροπολίτη Κρήτης κ. Ευγένιου. Μετά το τέλος της ιεροτελεστίας άρχισε η κατάθεση στεφάνων.
Ο ενταφιασμός του
Μετά την κατάθεση των στεφάνων το φέρετρο μεταφέρεται από το ναό και τοποθετείται σε ειδικό αυτοκίνητο. Αμέσως μετά αρχίζει η εκκίνησης της νεκρικής πομπής.
Προηγείται η Φιλαρμονική του Δήμου, ακολουθεί Τμήμα Οδηγών και Ομάδα Σπουδαστών της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, η οποία κρατεί Ελληνικές Εκδόσεις των Έργων του Καζαντζάκη και στις δυο πλευρές της πομπής έρχονται Δίδες του Λυκείου Ελληνίδων και νεαροί Βρακοφόροι, οι οποίοι και κρατούν τα κατατεθέντα στέφανα. Ακολουθούν τα Ιερά Εξαπτέρυγα και στη συνέχεια το φέρετρο το οποίο περιβάλλεται από επιβλητικούς Βρακοφόρους του Συλλόγου Βρακοφόρων Χανίων, που ήρθαν γι”αυτό από τα Χανιά.
Η νεκρική πομπή ακολούθησε την λεωφόρο Καλοκαιρινού, την οδό 1821, έκαμψε την οδόν Κόσμων, ανήλθε τις οδούς 1856 και Έβανς και στη συνέχεια την Λεωφόρο Ν.Πλαστήρα, από όπου ανήλθε εις το Ενετικό Τείχος.Κατά μήκος των οδών από όπου πέρασε η πομπή χιλιάδες λαού είχαν καταλάβει τα πεζοδρόμια και τους εξώστες των σπιτιών, ενώ άλλες χιλιάδες είχαν κατακλύσει κυριολεκτικά τον Προμαχώνα Μαρτινέγκο,στον οποίο είχε αποφασισθεί να ενταφιαστεί ο νεκρός. Την 1:30μ.μ. ακριβώς η νεκρική πομπή ανέβηκε στον Προμαχώνα, μετά από σύντομη δέηση και τους ήχους του Εθνικού Ύμνου τον οποίο έπαιζε η Φιλαρμονική του Δήμου,κατέβασαν στο τάφο το φέρετρο,οπότε και τέλειωσε η κηδεία του Μεγάλου νεκρού.
Παραλειπόμενα
Τελευταία επιθυμία του Καζαντζάκη ήταν να ταφεί στο Ηράκλειο, όπως και έγινε. Ο Καζαντζάκης υπολόγιζε να κατέβει στο Ηράκλειο τον ερχόμενο Δεκέμβριο για να γιορτάσει τα Χριστούγεννα, μα ο θάνατος τον επρόλαβε. Κατά διαταγή του Προέδρου της Κυβερνήσεως κ. Καραμανλή, η κηδεία του Καζαντζάκη, έγινε δημοσία δαπάνη. Μεγάλη συζήτηση έγινε στον τύπο του Ηρακλείου τις μέρες που περίμεναν το μεγάλο νεκρό περί του μέρους που έπρεπε να ταφεί. Ένας πρότεινε την κορφή Γιούχτα, άλλος κοντά στα ερείπια της Κνωσού, άλλος το ύψωμα “Βίγλα”, άλλος την “Ολάτεια” κοντά στο Ιστορικό Μουσείο παρά το Μπεντενάκι και άλλοι τον Ενετικό Προμαχώνα Μαρτινέγκρο.Έγινε εν τέλει δεκτό με μεγάλη πλειοψηφία να ταφεί ο μεγάλος στοχαστής στον υψηλό Ενετικό Προμαχώνα Μαρτινέγκρο όπου και θάφτηκε.
Πηγή: Τοπικές εφημερίδες
Δημοσιογραφική έρευνα-Επιμέλεια-Ρετουσάρισμα
Ιωάννης Μιχ. Δογάνης, Συνταξιούχος Βιβλιοθηκάριος
