Ο βήχας είναι ένα τόσο συχνό σύμπτωμα κατά την παιδική ηλικία, που ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά προσχολικής ηλικίας και κατά τους μήνες του χειμώνα μπορεί να χαρακτηριστεί για μεγάλες χρονικές περιόδους φυσιολογική κατάσταση. Όπως όλα τα συμπτώματα στον ανθρώπινο οργανισμό, οι γονείς δεν πρέπει να ξεχνούν ότι ο βήχας εξυπηρετεί μια λειτουργία, βοηθάει στην απομάκρυνση των ερεθιστικών ή μολυσματικών παραγόντων από τα πνευμόνια και την αναπνευστική οδό. Επομένως η συμπτωματική καταπολέμηση οποιουδήποτε βήχα στα παιδιά ούτε χρειάζεται ούτε είναι ωφέλιμη. Και πράγματι αυτό επιβεβαιώνεται από την επιστημονική τεκμηρίωση, που αποτυγχάνει να βρει όφελος από την χρήση διαφόρων αντιβηχικών.
Σκοπός του γονιού δεν είναι να καταπολεμήσει οποιοδήποτε βήχα στο παιδί του. Θα πρέπει να μάθει να αναγνωρίζει πότε ο βήχας είναι ένα παροδικό σύμπτωμα μιας εκ των πολλών ιώσεων που θα περάσει το μικρό του παιδί στο δρόμο για να χτίσει την άμυνά του, και πότε έχει ιδιαίτερα και πιο δύσκολα χαρακτηριστικά που πρέπει να τον οδηγήσουν σε παιδιατρική εκτίμηση ή και θεραπευτική αντιμετώπιση.
Από τις αρχές του φθινοπώρου και με το άνοιγμα των παιδικών σταθμών και των νηπιαγωγείων ξεκινούν επιδημίες ιώσεων από μεγάλο αριθμό ρινο-ιών και άλλων ιών που προκαλούν κοινό κρυολόγημα. Αυτός ο τύπος βήχα, ακολουθεί συνήθως ένα σύντομο διάστημα όχι υψηλού πυρετού και ρινικής καταρροής, και μπορεί να επιμείνει ως μεταλοιμώδης βήχας με φθίνουσα πορεία έως και 7-10 μέρες. Στο στάδιο του βήχα η μύξα του παιδιού έχει συνήθως γίνει πηχτή και το παιδί εμφανίζεται να «πνίγεται» στο ξάπλωμα ή όταν ξυπνάει ή μετά το γάλα του. Προς ανακούφιση του παιδιού, απλά παρηγορητικά μέτρα συνήθως αρκούν: να κοιμάται πιο ανασηκωμένο με ανάκλιση κάτω του έτους ή σε μαξιλάρια άνω του έτους, άφθονη αγκαλιά και ανταπόκριση, μέλι είτε σε χλιαρό ρόφημα είτε και σκέτο πριν τον ύπνο, βιταμίνη C σε φρούτα λαχανικά και χυμό, θηλασμό και καθάρισμα της μύτης με φυσιολογικό ορό ή θαλασσινό νερό. Με υπομονή αποφεύγουμε την πολυφαρμακία και ιδιαίτερα δυνητικά επικίνδυνα φάρμακα όπως κατασταλτικά του βήχα. Συχνά στις μέρες έξαρσης του βήχα αρκεί να δώσουμε πιο χλιαρό το γάλα του ή λιγότερη ποσότητα ή σε πιο όρθια ή καθιστή θέση ή όχι με μπιμπερό αλλά σε ποτήρι, για να βελτιωθούν τα επεισόδια βήχα. Οι γονείς έχουν το νου τους για την επιπλοκή της ωτίτιδας: αν στην πορεία της ίωσης ο πυρετός χειροτερεύει αντί να καλυτερεύει ή το παιδί φαίνεται κακοδιάθετο και στο ρίξιμο του πυρετού ή να πονάει στο αυτί του.
Ο βήχας που είναι αποτέλεσμα απλών ιώσεων του ανώτερου αναπνευστικού, όπως η ιογενής φαρυγγίτιδα, μπορεί επίσης να κάνει τον κύκλο του σε αρκετές ημέρες, έως και 10-14 μέρες ανά επεισόδιο λοίμωξης. Αν δε αναλογιστούμε ότι τα περισσότερα μικρά παιδιά χτίζουν την άμυνά τους καταπολεμώντας κατά την διάρκεια της προσχολικής ηλικίας πάνω από 50-60 ιώσεις συνολικά, και ότι ένα μικρό παιδί που ξεκινάει για πρώτη φορά βρεφονηπιακό σταθμό είναι πιθανό να κολλήσει ως παρθένος οργανισμός μια καινούργια ίωση κάθε βδομάδα, γίνεται εμφανές ότι ιδιαίτερα κατά την περίοδο του χειμώνα ένα φυσιολογικό κατά τα άλλα παιδί μπορεί να έχει σχεδόν μόνιμα υποτροπιάζοντα βήχα με κάθε κύκλο λοίμωξης. Ο βήχας αυτός είναιμεταλοιμώδης και στο τελείωμά του, εκεί που καλυτερεύει, υποτροπιάζει με μια καινούργια ίωση που φέρνει καινούργιο πυρετό και καταρροή. Σε αυτές τις περιπτώσεις φροντίζουμε να ανεβάζουμε την γενικότερη άμυνα του παιδιού με θηλασμό, αγκαλιά, καλή διατροφή, ξεκούραση και διακοπή κάποιων ημερών από τον παιδικό σταθμό ώστε ο οργανισμός του να προλάβει να αναρρώσει από τη μια ίωση πριν έρθει η άλλη.
Αρκετές φορές όμως ο γονιός θα πρέπει να μαθαίνει να αναγνωρίζει σημάδια συναγερμού (red flags) που υποδεικνύουν ότι ο συγκεκριμένος τύπος βήχα υποδηλώνει βαρύτερη πάθηση και χρήζει κλινικής εξέτασης και εκτίμησης από τον γιατρό ή και θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Σε παιδιά άνω των έξι μηνών με επίμονη ρινίτιδα ή με ευαισθησία ή με αλλεργικό υπόβαθρο ή με συνοδά αλλεργικά χαρακτηριστικά – φταρνίσματα, επιπεφυκίτιδα, εποχιακή έξαρση -, συγκεκριμένα αντιισταμινικά για λίγες μέρες μπορεί να βοηθήσουν. Σε μεγαλύτερα παιδιά αποσυμφορητικές σταγόνες στη μύτη μπορεί να βοηθήσουν.
Παιδιά με χρόνιο ή υποτροπιάζοντα βήχα, που σε κάθε ίωση εμφανίζουν παρατεινόμενο βήχα για μέρες, που μπορεί να έχουν ροχαλητό ή άπνοιες στον ύπνο ή επεισόδια ωτίτιδων ή χρόνια ρινική καταρροή ή βαρυκοία μπορεί να έχουν διογκωμένα κρεατάκια – αδενοειδείς εκβλαστήσεις –, απαιτούν αγωγή από παιδίατρο – θαλασσινό νερό στη μύτη, αποσυμφορητικά, αντιισταμινικά ή αντιβίωση ανάλογα την κλινική εικόνα – και συχνά συνεργασία με ΩΡΛ για αδεονειδεκτομή.
Βήχας με επίμονο υψηλό πυρετό, με διογκωμένους λεμφαδένες στο λαιμό του παιδιού, έντονο πονόλαιμο ή σε παιδί με ιστορικό διογκωμένων αμυγδαλών και ευαισθησία για αμυγδαλίτιδες μπορεί να σημαίνει πυώδη ή στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα που χρήζει εξέτασης από παιδίατρο και ίσως αντιβιοτικής αγωγής.
Ο βήχας της ιογενούς λαρυγγίτιδας έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: είναι σκυλίσιος (υλακώδης), παροξυσμικός και σε επεισόδια ιδιαίτερα τη νύχτα, και μπορεί να συνοδεύεται από χαμηλό πυρετό, βραχνάδα ή και δύσπνοια. Στις περισσότερες περιπτώσεις βήχα λαρυγγίτιδας απλά παρηγορητικά μέτρα αρκούν: αγκαλιά και καθησυχασμός, σήκωμα όρθιο, υδρατμοί, αλλαγή αέρα να βγει το παιδί λίγο στο μπαλκόνι, μέλι χλιαρά ροφήματα, θηλασμός. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί αγωγή με εισπνεόμενη ή από του στόματος κορτιζόνη ή και εισαγωγή στο νοσοκομείο.
Βαθύς βήχας με επίμονο υψηλό πυρετό σε παιδί με γενική κακοδιαθεσία ή με πυρετό που επιμένει άνω των 2-3 ημερών ή με πόνο στην κοιλιά μπορεί να υποδηλώνει πνευμονία και χρήζει εξέτασης στον παιδίατρο.
Ο βήχας της βρογχιολίτιδας είναι χαρακτηριστικός: το βρέφος έχει «σπαστικό», ξερό εσωτερικό βήχα σε παροξυσμούς που του δημιουργούν ανησυχία και στο τέλος του επεισοδίου κλαίει. Ο βήχας της βρογχιολίτιδας είναι χειρότερος κατά την 3η με 4η μέρα από την έναρξη των συμπτωμάτων και έπειτα έχει μια αργά φθίνουσα πορεία που μπορεί να κρατήσει και 2 με 3 εβδομάδες. Εκτός από παρηγορητικά μέτρα και υδρατμούς, σε κάποιες περιπτώσεις, ιδιαίτερα όταν προεξάρχει βρογχόσπασμος ή αλλεργικό υπόβαθρο – ιστορικό, δοκιμάζονται βρογχοδιασταλτικά ή και κορτιζονούχα σε εισπνοές.
Ο αλλεργικού τύπου βήχας ή «ασθματικός» έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που θα μας κάνουν να τον σκεφτούμε: μπορεί να γίνεται βήχας υποτροπιάζων χωρίς εμφανή επεισόδια λοίμωξης, πυρετού ή καταρροής. Το παιδί μπορεί να βήχει περισσότερο κατά το τρέξιμο και την έντονη σωματική δραστηριότητα, σα να πιάνεται η ανάσα του, να λαχανιάζει. Το παιδί μπορεί να βήχει στον ύπνο του, στη διάρκεια της νύχτας – όχι στο ξάπλωμα ή στο ξύπνημα. Μπορεί να ακούγεται από το στηθάκι του χουρχούρισμα ή σφύριγμα ή θόρυβος ή γατάκια, όπως συχνά περιγράφεται το σύμπτωμα του βρογχόσπασμου από γονείς. Μπορεί ο βήχας να συνοδεύεται από δύσπνοια και ταχύπνοια – δύσκολη ή και γρήγορη ανάσα, στις ήπιες περιπτώσεις στην έξαρση, όταν το παιδί κάνει κάτι σωματικά έντονο, στις σοβαρότερες περιπτώσεις στην ηρεμία, με το παιδί να κομπιάζει να μην μπορεί να μιλήσει εύκολα ή να τρέξει εύκολα. Όλα αυτά θα ανησυχήσουν τους γονείς ώστε να ζητήσουν ιατρική εκτίμηση και το παιδί να λάβει κατάλληλη αγωγή, που συνήθως περιλαμβάνει με εισπνεόμενα σε μάσκα.
Συμπερασματικά, θυμηθείτε ότι για τα περισσότερα παιδιά και για τα περισσότερα επεισόδια βήχα, πρόκειται για ένα σύμπτωμα πολύ συχνό και αναμενόμενο στην πορεία πάμπολων απλών ιώσεων που το μόνο που απαιτεί από εμάς είναι υπομονή, αγάπη, αντίσταση στην πολυφαρμακία και βασικά παρηγορητικά μέτρα για το παιδί. Αραιός βήχας – επεισόδια λιγότερα από ένα το μισάωρο ή την ώρα, με έξαρση ιδιαίτερα στο ξάπλωμα και στο σήκωμα δεν υποδηλώνουν συνήθως κάτι σοβαρό. Οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν και να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά βήχα όπως:
Βήχα σκυλίσιο – υλακώδη με δύπνοια
Βήχα με χουρχούρισμα – σφύριγμα στο στήθος ταχύπνοια ή δύσπνοια
Βήχα με υψηλό πυρετό που επιμένει σε κακοδιάθετο παιδί
Βήχα που συνδυάζεται με πονόκοιλο
Βήχα πάνω στην άσκηση και την έξαρση
Οποιαδήποτε αμφιβολία είναι πάντα με το μέρος του γονιού και πρέπει να μην διστάζει να την επικοινωνεί με παιδίατρο.
Πηγή: pediatros-thes.gr – Σ Παπαβέντσης MBBS MRCPCH DCH IBCLC 2015
