Η ξερολιθιά αποτελεί στοιχείο του ελληνικού τοπίου και χαρακτηριστικό της ελληνικής υπαίθρου και είναι υποψήφια προς ένταξη στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Αιώνες τώρα, μετατρέπουν τα άγονα εδάφη σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, δαμάζουν το νερό και κάνουν τους άνυδρους τόπους φιλόξενους για τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του. Ζηλευτά έργα τέχνης, φτιαγμένα με αστείρευτη υπομονή από τα ηλιοκαμένα χέρια των προγόνων μας. Αρχαίες πέτρες που, ακόμα και σήμερα, στέκουν αγέρωχες δίχως αρμούς και λάσπη, ακούνητες στο πέρασμα του χρόνου.
Σέτια και ποδόμες στη Λέσβο, αρμάκες στην Κεφαλονιά, δέσες στην Ήπειρο, αιμασιές στην Άνδρο, σκάλες στην Τήνο, Χτιά ή οχτία στην Αμοργό. Μητάτα στην Κρήτη, βόλτοι στη Λευκάδα, κύφες στη Χάλκη, κελιά και καλυβάρες στην Κύθνο, κατοικιές στη Νάξο και στη Μύκονο… όλες τους «ξερο-λιθιές», δύο λέξεις που γράφουν τέλεια πάνω στη γη την ανάγκη της ύπαρξής τους.
Τι εννοούμε, όμως, με τον όρο «η τέχνη της ξερολιθιάς»; Πρόκειται, για την κατασκευή κτισμάτων με λίθους χωρίς κανένα συνδετικό υλικό – εν ξηρώ. Μια τεχνική, που κρατάει από την αρχαιότητα, καθώς από τότε οι ξερολιθιές στήριζαν τα εδάφη για τη γεωργική χρήση τους. Οι ξερολιθικές κατασκευές είναι άλλοτε έντονα ορατές, όπως εκτεταμένα εντυπωσιακά σύνολα από ταρατσωτές καλλιέργειες, και άλλοτε διακριτικές και ταπεινές, όπως τα κτίσματα γεωργοκτηνοτροφικής χρήσης. Ωστόσο, είναι πάντα καλαίσθητες και φιλικές προς το περιβάλλον.
Η τέχνη της ξερολιθιάς είναι μια παλιά λαϊκή παράδοση, μια τέχνη που μεταβιβαζόταν από τον πατέρα στον γιο, μια παρακαταθήκη ζωής. Με τις ίδιες πέτρες, έφτιαξαν τα σύνορα που χώριζαν του καθενός την επικράτεια και μάντρωσαν τα χωράφια τους, για να τα προστατεύσουν από τα ζωντανά. Και με τις πιο ήμερες και δουλεμένες από αυτές, ύψωσαν τους τοίχους των σπιτιών τους και έφτιαξαν τις στέγες, που τους προφύλασσαν από τη βροχή και το λιοπύρι! Με μοναδικά εργαλεία τα χέρια τους και κάποια λοστάρια, κατάφεραν να φτιάξουν ένα σύνολο όπου παντού κυριαρχούσε η πέτρα σε κάθε της μορφή.
Δεν έκαναν τοίχους, δεν έφτιαξαν λάσπη, δεν στερέωσαν πέτρες, απλώς τις ακούμπησαν με αγάπη και αυτές ισορρόπησαν και κράτησαν ζωντανή την ελληνική ύπαιθρο. Γιατί, οι ξερολιθιές συντηρούσαν την πολύτιμη γη χωρίς να χαρακώνεται, να παρασέρνεται από τις βροχές και τον άνεμο και να χάνεται. Παράλληλα, η πετρώδης και άγονη γη εμπλουτιζόταν με τις μεθόδους και τις τεχνικές της ήπιας καλλιέργειας. Έτσι, οι αγρότες κατάφεραν να εκμεταλλευτούν τη γη, χωρίς να υποβαθμίσουν το έδαφος, το περιβάλλον και το τοπίο.
Η υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα είναι απογοητευτική, αφού ελάχιστοι ντόπιοι τεχνίτες συνεχίζουν τη μακραίωνη παράδοση της τέχνης της ξερολιθιάς. Ωστόσο, η κατάσταση θεωρείται αναστρέψιμη και αυτή είναι η επιδίωξή, μέσα από τη σχετική ένταξη στην UNESCO. Πλήρης απογραφή των τεχνιτών δεν ήταν δυνατή, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν οργανωμένες ομάδες, όπως συντεχνίες και συνεργεία.
Πηγή: ypaithros.gr.
