Του Δημήτρη Χ. Σάββα
Θέλουμε δε θέλουμε θα πιάσουμε τα βουνά για πολλούς και διάφορους λόγους.
Από τη μια η πολιτική κατάσταση, από την άλλη η παρατεταμένη οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τη ζέστη του καλοκαιριού είναι οι λόγοι που μας αναγκάζουν να τα αναζητούμε στις μέρες μας. Κια μάλιστα έντονα. Και εκεί ποιος ξέρει; Ολο και κάποιο εκκλησάκι αφιερωμένο στον Προφήτη Ηλία θα συναντήσουμε, συνήθως στο πιο ψηλό μέρος, ν’ αγναντεύει τη θάλασσα ή τους απέραντους κάμπους.
Τούτες τις μέρες το μυαλό μου γυρίζει στα παιδιά και γυμνασιακά μαθητικά μου χρόνια. Από την παραμονή του Προφήτη Ηλία ετοίμαζαν οι γονείς μας τα γαϊδουράκια και τα μουλάρια τους, έστρωναν στο σαμάρι του κάθε ζώου μια πολύχρωμη μπατανία, όπως την έλεγαν, υφασμένη στον αργαλειό, για τέτοιες ώρες και γιορτές… Και ξεκινούσαμε παρέες – παρέες, ανηφορίζοντας για τον τιμώμενο άγιο, τον Προφήτη Ηλία, που βρισκόταν μισή ώρα έξω από το χωριό μου. Ο Αη – Λιας των συγχωριανών μου με τον πρόναο και τον αριό (ένα μεγάλο και βαθίσκιο δέντρο) που ξεκούραζε τους ξωμάχους και τους επισκέπτες χειμώνα – καλοκαίρι!
Άλλοτε τους προφύλασσε από τις δυνατές μπόρες και χιονιές του χειμώνα και άλλοτε από τις κάψες του καλοκαιριού. Ενα εκκλησάκι απ’ αυτά που μένουν χαραγμένα στη μνήμη μου, με μια μοναδική θέα! Ολόκληρος ο Παγασητικός μπροστά του, ήρεμος και απέραντος, και από την άλλη πλευρά το ταραγμένο Αιγαίο Πέλαγος με την Εύβοια και το μπουγάζι, το πέρασμα αυτό των ναυτικών, δύσκολο τις περισσότερες φορές. Και πιο πάνω, η νησιώτικη αράδα των βορείων Σποράδων.
Σήμερα τα πράγματα άλλαξαν. Οι δρόμοι και το αυτοκίνητο γενικά έχουν απλοποιήσει τα πράγματα, αλλά παράλληλα έχουν διαγράψει και αφανίσει τη γραφικότητα εκείνων των χρόνων. Σήμερα, δίπλα στο εκκλησάκι του Αη-Λια, στο χωριό μου λειτουργεί ένα ελικοδρόμιο -μοντελοδρόμιο, του οποίου η θέση είναι προνομιακή και η θέα του απεριόριστη αφού φτάνει ως το Βόλο, την Εύβοια και τη Σκιάθο. Ενας χώρος κατάλληλος για ψυχαγωγία και περίπατο. Το μοντελοδρόμιο του Λαύκου λειτουργεί από το 2008 και μεγάλη είναι η προσπάθεια και προσφορά του αγαπητού μου φίλου Γιώργου Τσιάμη, του οποίου το μεράκι για τη δημιουργία αυτής της προσπάθειας υπήρξε υπέρμετρο. Ο Γιώργος ανέλαβε πρωτοβουλία σε συνεργασία με το Δήμο Σηπιάδας τότε, εξασφαλίζοντας τη σχετική άδεια για χαλικόστρωση, ασφαλτόστρωση πίστας, φύτεμα δέντρων, μεταφορά νερού, δημιουργία περιπτέρου και παιδικής χαράς και φυσικά κάποιες οικοδομικές άδειες που έπρεπε να γίνουν στο εκκλησάκι του Αη – Λια. Μια προσπάθεια που στηρίχθηκε και από άλλους συγχωριανούς. Τα τελευταία χρόνια, την παραμονή της γιορτής του Προφήτη Ηλία, διοργανώνεται πανηγύρι με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή επισκεπτών αλλά και συγχωριανών μου.
Θα επανέλθω όμως στον σημερινό τιμώμενο άγιο. Η λατρεία του Προφήτ’ Ηλία είναι από τις δημοφιλέστερες στην Ελλάδα αφού τα βαφτιστικά ονόματα και τα επωνυμικά παράγωγά τους είναι αρκετά. Ιδιότυπη, όπως προαναφέραμε, είναι η συνήθεια να χτίζονται μικρά εκκλησάκια στις κορφές των λόφων και των βουνών, με πρωτοβουλία πολλές φορές των κτηνοτρόφων όπως χαρακτηριστικά λέγεται, “κάθε στη γιορτή του”.
Είναι “ηλιακός” άγιος ο Προφήτης Ηλίας, αφού και τ’ όνομά του κι η εποχή της γιορτής του, με τα κυνικά καύματα κι η βιβλική βιβλιογραφία του, με τις παραδόσεις για τον ουρανό και τη φωτιά, τον συνδέουν άμεσα με τον ήλιο. Γι’ αυτό και τον θεώρησαν στην Ελλάδα λατρευτικό διάδοχο του Απόλλωνα – ήλιου, που έτσι επίσης ελάτρευαν κι εκείνον, στα ξέφωτα και στις κορφές, οι αρχαίοι πιστοί.
Είναι όμως κυριότατα ένας άγιος των βουνών, με όλες τις ιδιότητες του μετεωρολογικού προστάτη, όπως τον χρειάζονται εκεί πάνω στις μοναξιές τους οι Ελληνες βοσκοί. Στα άσπρα ή ξερόπετρα ξωκκλήσια του ανάβουν το καντήλι, αλλά και σταλίζουν τα κοπάδια τους. Τον επικαλούνται για τις βροχές και για την αποφυγή του κεραυνού, και την ημέρα της γιορτής του μαντεύονται για τους καιρούς που θα κάμει, στους μήνες που θ’ ακολουθήσουν. Το ίδιο τον συμβουλεύονται κι οι καμπίσιοι, που βλέπουν στα βουνά τα ξωκκλήσια του, σαν παρατηρητήρια καιρού”.
Πολλοί λένε ότι βαρέθηκε ο Αη – Λιας τη θαλασσινή ζωή που έκανε πιο μπροστά με τον Αη – Νικόλα! Ετσι πήρε το κουπί στα χέρια του κι έφυγε μόνος του για τα βουνά. Προχωρούσε, όσο οι άνθρωποι εγνώριζαν τι κρατούσε και στάθηκε μόνο όταν τον ρωτούσαν ή δεν ήξεραν τι είναι το κουπί και η θάλασσα.
Αρκετές είναι οι μετεωρολογικές παραδόσεις που έχουν δημιουργηθεί γύρω από το όνομά του. Οταν βρέχει, είναι δική του παράκληση, όταν βροντάει, είναι που τρέχει με το άρμα του στον ουρανό και όταν γίνεται σεισμός, είναι οργισμένος.
Στις ιδιότητές του αυτές στηρίζονται κι οι πρακτικές παρατηρήσεις που κάνουν οι αγρότες, την ημέρα της μνήμης του. Αν το μεσημέρι ο ουρανός είναι καθάριος (αίθριος), τότε ο χειμώνας θα είναι μαλακός. Αν όχι, βαρύς. Οι ποιμένες προχωρούν και σε άλλους οιωνισμούς. Αν ο σκύλος του κοπαδιού είναι γυρισμένος προς το βοριά, θα κάμει βαρυχειμωνιά· αν κατά το νότο, ελαφρό χειμώνα.
Ενας Βιβλικός Προφήτης, ένας άγρυπνος δραγάτης πάνω από τα χωριά, τις πολιτείες, πάνω από τα σπίτια και τα χωράφια. Πάντοτε οι πιστοί θεωρούν χρέος τους να τον πλησιάσουν, να τον αγγίξουν, ν’ ανάψουν το κερί τους, να προσκυνήσουν την εικόνα του, να κάνουν θυσία με τον ιδρώτα τους στον άγιο του βουνού ή των βουνών. Εκεί, δίπλα του, ανακουφίζονται, ανανεώνονται, όλα τούς φαίνονται ονειρεμένα, αναζωογονούνται με τον αέρα που ολοένα και τους δροσίζει περισσότερο.
Τούτες τις μέρες… μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού, τούτες τις μέρες του Αλωνάρη, που η αφόρητη ζέστη χάνεται στους κάμπους, στους λόφους και στα υψώματα, αυτό το λιοπύρι που προσπαθεί να το νταγιαντίσει η αύρα της θάλασσας και οι κορφές των βουνών.
Θυμάμαι… τους συγχωριανούς μου, σα μια πολύχρωμη αλυσίδα γιορτερής πομπής να τραβάνε για το εκκλησάκι του Αη – Λια.
Θυμάμαι να προσκυνούν με ευλάβεια, να κάνουν το σταυρό τους, να εύχονται “υγεία και χαρά” και με πνευματική πληρότητα να εύχονται “και του χρόνου”!
