Γράφει ο Δάσκαλος Μάνος Καρπετάκης
Η δεκαετία του 1930, υπήρξε η σημαντικότερη όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η προηγούμενη δεκαετία του 1920, υπήρξε δεκαετία με έντονες αναταραχές, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο (Μικρασιατική Καταστροφή, οικονομικό κράχ 1929). Μετά από μια δύσκολη δεκαετία, η Ελλάδα και η Τουρκία προχώρησαν παρακάτω τις σχέσεις τους, προσεγγίζοντας η μια την άλλη.
Την αρχή έκανε η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Από την εκλογή της, το 1928 επιχείρησε να συμφιλιώσει τις 2 χώρες, αντιλαμβάνοντας ότι η συμφιλίωση ήταν ωφέλιμη και για τις 2 πλευρές. Τον Ιούνιο του 1930, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο υπουργός εξωτερικών Ανδρέας Μιχαλακόπουλος βρέθηκαν στην Άγκυρα για να συζητήσουν με τους ομολόγους τους τις πιθανότητες συνεργασίας Ελλάδας και Τουρκίας. Πριν όμως, έπρεπε να ξεπεραστούν κάποια σημαντικά ζητήματα. Η συμφωνία της Άγκυρας τον Ιούνιο του 1930, στόχο είχε να ξεπεραστούν προβλήματα οικονομικά. Αρχικά οι 2 χώρες δέχθηκαν τον συμψηφισμό των ανταλλάξιμων περιουσιών (δεν ήταν δυνατό να υπολογιστεί η αξία τους). Η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει το ποσό των 440.000 λιρών Αγγλίας στην Τουρκία ως αποζημίωση για τις ανταλλάξιμες περιουσίες των Τούρκων. Η Ελλάδα και η Τουρκία αναγνώριζαν τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης και τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης ως μη ανταλλάξιμους.
Τον Οκτώβριο του 1930, η ελληνική πλευρά ταξίδεψε εκ νέου στην Άγκυρα για να υπογραφεί η Συνθήκη φιλίας, ουδετερότητας, Διαλλαγής και Διαιτησίας. Ο σημαντικότερος όρος της συνθήκης, ήταν πως καμία χώρα από τις 2 δε θα συμμετείχε σε συνασπισμό που θα στρεφόταν εναντίον της άλλης χώρας. Επίσης συμφωνήθηκε πως εάν μια από τις 2 χώρες δεχόταν επίθεση από 3η χώρα, τότε η άλλη χώρα έπρεπε να παραμείνει ουδέτερη στην επίθεση. Κάθε χώρα θα έπρεπε να ενημερώσει 6 μήνες νωρίτερα την άλλη για την ενδεχόμενη αγορά πολεμικών πλοίων. Η συμφωνία αυτή είχε ισχύ 5 χρόνια με δυνατότητα ανανέωσης.
Το 1933, διεξήχθησαν εκλογές στην Ελλάδα, όπου την διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε ο Παναγής Τσαλδάρης και η Ηνωμένη Αντιπολίτευση. Η νέα κυβέρνηση που προέκυψε, ακολούθησε τον ίδιο δρόμο που είχε χαράξει η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στα ελληνοτουρκικά, διατηρώντας τις καλές σχέσεις με τη γείτονα και επεκτείνοντας τις με τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη. Ελλάδα και Τουρκία είχαν να αντιμετωπίσουν το βουλγαρικό αναθεωρητισμό και την αμφισβήτηση του γεωγραφικού status quo στα Βαλκάνια.
Το Σεπτέμβριο του 1933, υπογράφτηκε στην Άγκυρα το Σύμφωνο Εγκάρδιας Συνεννόησης. Οι 2 χώρες Ελλάδα και Τουρκία εγγυόταν τα κοινά τους σύνορα στην πλευρά της Θράκης. Το σύμφωνο είχε στόχο να ενισχύσει τις διμερείς σχέσεις μεταξύ των χωρών. Συμφωνήθηκε επίσης, πως εάν μια εκ των 2 χωρών δεν εκπροσωπούνταν σε κάποιο διεθνές forum, τότε η άλλη χώρα είχε την υποχρέωση να υπερασπιστεί τα συμφέροντα και των 2 χωρών. Στόχος της συμφωνίας αυτής ήταν να δημιουργήσει μια ελληνοτουρκική συμμαχία κατά του επεκτατισμού στα Βαλκάνια.
Οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας δεν άλλαξαν ούτε και κατά τη Μεταξική περίοδο. Ο Ιωάννης Μεταξάς έθεσε ως στόχο τη διατήρηση των καλών σχέσεων με τη γείτονα. Υποστήριξε τις θέσεις της Τουρκίας το 1936 στη συνθήκη του Μοντρέ, ως δείγμα καλής γειτονίας.
Τον Απρίλιο του 1938, υπογράφεται η Συμπληρωματική Συνθήκη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η συνθήκη προέβλεπε την ουδετερότητα των 2 χωρών σε περίπτωση επίθεσης από μια τρίτη χώρα. Επίσης απαγόρευε και τη χρήση εδαφικής επικράτειας σε τρίτες χώρες για τη διενέργεια εχθρικών επιδρομών. Δηλαδή δεν μπορούσε τρίτη χώρα να χρησιμοποιήσει το έδαφος μιας εκ των 2 χωρών για να επιτεθεί είτε στην Ελλάδα είτε στην Τουρκία.
Τέλος αυτές οι καλές ελληνοτουρκικές σχέσεις, επηρεάστηκαν από τις διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις και αναταράξεις που προκάλεσε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος.
Πηγές:
Άγγελος Μ. Συρίγος, Ελληνοτουρκικές σχέσεις, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2015
Αντώνης Κλάψης, Το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο της 10ης Ιουνίου 1930, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», Εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2010
Αντώνης Κλάψης, Αίνος Μνήμη Καθηγητού Ηλία Κρίσπη, η Ελληνοτουρκική Προσέγγιση στη Δεκαετία του 1930, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2015
Τούντα – Φεργάδη Αρετή, Θέματα Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας(1912-1940), Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 1996
