Ο Μέγας Κανών, που συνέθεσε ο άγιος Ανδρέας ο Ιεροσολυμίτης, αρχιεπίσκοπος Κρήτης, είναι ένας από τους πιο όμορφους και γνωστούς εκκλησιαστικούς ύμνους, που ξεχωρίζει ανάμεσα στους πολλούς Κανόνες του για την πρωτοτυπία και την έκτασή του, η οποία του έδωσε και την ονομασία Μέγας. Ψάλλεται τμηματικά τις τέσσερις πρώτες ημέρες την Καθαρής Εβδομάδας και ολόκληρος την Πέμπτη της 5ης εβδομάδας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Συνολικά ο Μέγας Κανών αποτελείται από 11 Ειρμούς και 250 τροπάρια. Κατά μια εκδοχή ο άγιος Ανδρέας έγραψε τόσα τροπάρια, όσοι είναι και οι στίχοι των εννιά βιβλικών ωδών. Σχετικά με τον αριθμό και την τάξη των τροπαρίων υπάρχει μια ποικιλία στα χειρόγραφα και έτσι δεν μπορούμε να ξέρουμε με σιγουριά ποια είναι γνήσια και ποια παρέμβλητα. Τα τροπάρια που αναφέρονται στην οσία Μαρία την Αιγυπτία και τον ίδιο τον Άγιο είναι φανερό ότι δεν γράφτηκαν από τον άγιο Ανδρέα, αλλά είναι μεταγενέστερα.
Θέμα του Μεγάλου Κανόνος είναι η παρουσίαση της τραγικής καταστάσεως του ανθρώπου της πτώσεως και της αμαρτίας. Η διαπραγμάτευση του θέματος είναι πρωτότυπη, δραματική και με τη χρήση πολλών παραδειγμάτων αποβλέπει στο να φέρει τον άνθρωπο σε συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του και να τον οδηγήσει μέσα από τη συντριβή και τη μετάνοια κοντά στον Θεό.
Τα περισσότερα από τα βιβλικά παραδείγματα προέρχονται από την Παλαιά Διαθήκη, ενώ η θ’ ωδή είναι η μόνη που προέρχεται από την Καινή Διαθήκη, γι’ αυτό και ο Άγιος Ανδρέας τα παραδείγματα των τροπαρίων της τα δανείστηκε αποκλειστικά από αυτήν και μάλιστα μόνο από τα ιερά Ευαγγέλια.
Ο Μέγας Κανών είναι ένα δημιούργημα με πλούσιο λυρισμό και άφθονα ποιητικά στοιχεία. Οι ζωηρές περιγραφές, οι έντονες εικόνες, το πλήθος των παραδειγμάτων, οι πετυχημένοι συμβολισμοί και η ζωντανή, απλή γλώσσα σε συνδυασμό με την κατανυκτική ψαλμωδία δίνουν μια ξεχωριστή ομορφιά στο λειτουργικό αυτό ποίημα, που είναι καρπός βαθιάς πνευματικής εμπειρίας και σπάνιας ποιητικής τέχνης.
Πηγή: Δημήτρης Σταματάκης
