Της Χρυσούλας Ντρουμπογιάννη*
Πολλούς εισβολείς – επικυρίαρχους έχει αντέξει το πολύπαθο Νησί μας.
Από τους χειρότερους όμως ήταν οι Ενετοί. Αγόρασαν (!!) από τους ” Σταυροφόρους ” την Κρήτη και κυβέρνησαν κοντά 400 χρόνους με αλαζονεία, βαριά φορολογία και αβάστακτη υποδούλωση των γηγενών κατοίκων της !!!
Αλλεπάλληλες λοιπόν ήταν οι Επαναστάσεις των Κρητικών, εστω και για ” ασήμαντη αφορμή” !!!
Μια τέτοια ήταν και η Επανάσταση των Σκορδηλιδων στα 1312 μ.Χ ,στα Σφακιά !!!
Άρχοντες Βυζαντινοί οι Σκορδυλιδες ,μια από τις 12 Οικογένειες που είχε φέρει ο Νικηφόρος Φωκάς στην Κρήτη, όταν ελευθέρωσε το Νησί απ’ τους Σαρακηνούς !
Θρυαλλίδα στο μπαρούτι ήταν όταν ο Ενετός Φρούραρχος πείραξε ατιμωτικά την μονάκριβη, μέσα σε 9 γιους , κόρη τους, Χρυσή Σκορδύλη !
Εκθαμβωτικής Ομορφιάς με ολόχρυσα μακριά μαλλιά ,πανώρια κόρη για αυτό ο απλός λαός την αποκαλούσε με θαυμασμό ” Χρυσομαλλούσα”!
Μια μέρα ,πηγαίνοντας στη βρύση στη μέση του χωριού των Σφακίων με συνοδεία συνομήλικες της ,την άρπαξε βίαια ο Φρούραρχος και την φίλησε ! Εκείνη αντέδρασε με ηχηρό χαστούκι μα αυτός θρασυτατα, της έκοψε με το μαχαίρι του την μακριά ,ολόχρυση ,κοτσίδα για ” ενθύμιο ” και χλεύη !
Οι Σκορδηλιδες, εξαγριωμένοι από την προσβολή, το ίδιο βράδυ κατέσφαξαν αυτόν και όλη την Φρουρά και κατέφυγαν στο φοβερό Φαράγγι της Σαμαριάς που τότε ήταν ακατοίκητο ακόμα κι είχε άλλο όνομα ως ” Φαράγγι της Αγιά Ρούμελης ” !
Εκεί μαζί με μέλη από την Οικογένεια των Ψαρομιληγκων και τον αρραβωνιαστικό της Χρυσής, Παύλο ” Πωλο ” όπως τον έλεγαν χαρακτηριστικά, Ψαρομιληγκο, έζησαν ,ψηλά στα γκρεμνα ,πάνω από την κοίτη του χειμάρρου για περισσότερο από 17 μήνες !!!
Οι Ενετοί δεν κατάφεραν να τους βρουν ποτέ μέσα στο άγριο Φαράγγι!!!
Εκείνοι , με την πολύτιμη συνδρομή και στήριξη των Σφακιανων ,ίδρυσαν την ” Πάνω Χώρα ” ,έναν μυστικό οικισμό ανάμεσα στα τρομακτικά γκρεμνα του Φάραγγα και του διπλανού του ,ακόμα πιο άγριου Φαραγγιού του περιβόητου ” Κλάδου” !!!
Όμως η Χρυσή έπεσε σε μαρασμό από την ντροπή..
Ντύθηκε στα μαύρα και έζησε πλέον από τα 16 της ως Μοναχή..
Έκτισε με την βοήθεια των αδελφών της το εκκλησάκι της Οσίας Μαρίας, εκεί ,σε μια άκρη της κοίτης του Χειμάρρου, στην μέση σχεδόν του Φάραγγα ,ως ” τάμα λυτρωμού “!!!
Δεν άφηνε πια τα μαλλιά της να μεγαλώσουν και, με την συναίσθηση ότι η Ομορφιά της έγινε η αιτία αυτού του χαμού , τα κρατούσε κομμένα και βαμμένα σκούρα κάτω από το βαρύ μαντίλι…
Με ατέλειωτα δάκρυα σε μια άκρη εκεί της εκκλησίας και ατέρμονη προσευχή ,στην θέση που ακόμα και σήμερα οι ντόπιοι ξέρουν ως ” της Καλογρας τ’ αρμι” , προσπαθούσε να βρει ανάπαυση η Ψυχή της..
Απαρνήθηκε τα πάντα και ζούσε σε ένα μικρό σπήλιο λίγο πιο πάνω από την “Οσια Μαρία “..
Με εξαντλητική νηστεία και ανεξάντλητη προσευχή..
Όμως αρρώστησε και έφυγε στα 17 της γρήγορα από την ζωή..
Το ίδιο και ο αρραβωνιαστικός της ο Πώλος ..
Στον Ασφενδαμο απέναντι από το εκκλησάκι, εκεί που και σήμερα οι Σφακιανοί ξέρουν ως ” του Πώλου η Ασφενδυλέ” , έκλαιγε μερόνυχτα με την Λύρα του για το χαμό της αγαπημένης του μέχρι που ” έφυγε ” κι ο ίδιος να την βρει..
Ο θρύλος λέει πως ,τα αδέλφια της ακολουθώντας το αρχαίο έθιμο ,της έβαλαν στο τάφο μαζί με τα κοσμήματα που απαρνήθηκε κι τον χρυσό της αργαλειό ως ” ξοδι” για τον Κάτω Κόσμο..
Δεν βρέθηκαν ποτέ τα κτερίσματα της . Ίσως να κλάπηκαν ανάμεσα στους αιώνες..
Το μόνο σίγουρο είναι πως όταν το 1962 και έπειτα που έγινε Εθνικός Δρυμός το Φαράγγι και εκκενώθηκε ο οικισμός της Σαμαριάς ,στην ομωνυμη Εκκλησία στα πλαίσια εργασιών αναστήλωσης ,έγινε εκταφή στης ” Χρυσής το Μνήμα ” και ,ενώ τα οστά ήταν πλέον αποσαρθρωμενα …το κρανίο με τα σκούρα ,κομμένα μαλλιά βρέθηκε ανέπαφο !!! Ίσως χάρη στο ” καραμπάσι” – Δαφνελαιο κι τις άλλες φυτικές βαφές που χρησιμοποιούσε η άτυχη Κόρη..!!!
Θρύλος ζωντανός ως τα σήμερα η ” Χρυσομαλλούσα ” έδωσε ,με την ζωή της ,το όνομα στο Φαράγγι της Οσίας Μαρίας που έκτισε για εξιλασμό, και έμεινε σαν παραφθορα απ’ τους ντόπιους διαχρονικά, ξακουστό ως …”ΣαΜαριά” !!!
Ας είναι αναπαυμένη η Ψυχή της ,μαζί με την Μνήμη της Οσίας Μαρίας της Αιγύπτιας…
Καλόν μήνα Φίλοι με υγεία και δύναμη για την Σταύρωση που έρχεται ως την Ανάσταση μας !!!
[ Πληροφορίες που άντλησα, έκπληκτη για το θρύλο αυτό της Χρυσομαλλούσας, από το υπέροχα μοναδικό ,με εμπεριστατωμένες μαρτυρίες και στοιχεία ,βιβλίο του εξαίρετου κ. Αντώνη Πλυμακη ” Μνήμες Σαμαριάς” που μου έλυσε την απορία χρόνων .. πώς η ,μοναδική σε όλην την Κρήτη ,εκκλησια αυτή βρέθηκε μες στον Φάραγγα και του χάρισε τ’ όνομα της..!!! ]
* Η κ. Χρυσούλα Ντρουμπογιάννη είναι Εκπαιδευτικός, με καταγωγή από τις Μοίρες της Μεσαράς.
