Κείμενο – Φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης
Δύο λόγια για τη γέφυρα
Οι κάτοικοι του Δήμου Φαιστού Νομού Ηρακλείου, οι περισσότεροι τουλάχιστον, γνωρίζουμε την άλλοτε πανέμορφη πέτρινη γέφυρα, που βρίσκεται βορειοανατολικά του Φράγματος της Φανερωμένης.
Πρόκειται για ένα από τα πιο σπουδαία ιστορικά γεφύρια.
Άλλοι λένε πως είναι άνω από 700 ετών, δηλαδή από την εποχή των Ενετών, κι άλλοι οτι είναι 300, δηλαδή από εποχής της Τουρκοκρατίας.
Αυτό κάποια στιγμή, θα πρέπει να μας το πουν οι ερευνητές αρχαιολόγοι και ιστορικοί μας.
Οποίας εποχής όμως και αν είναι, δεν παύει να είναι από τα πιο σπουδαία μνημεία της περιοχής μας!
Γνωρίζουμε πάντως, πως οι Ενετοί κατακτητές που ήρθαν στην Κρήτη, ήταν αυτοί που έχτισαν και τους πρώτους νερομυλους αλλά και γέφυρες.
Νιώθω λοιπόν μεγάλη μου τιμή να καταπιαστώ με ένα τέτοιο μνημείο, που δεν μπορεί παρά να το αντιμετωπίσει κανείς με τον ανάλογο σεβασμό που του αρμόζει!
Η συγκεκριμένη γέφυρα, ήταν πάντα και είναι σπουδαίας στρατηγικής σημασίας για την ευρύτερη περιοχή.
Από αυτο ,περνούσαν τον Κουτσουλίτη ποταμό για εκατοντάδες χρόνια, οι άνθρωποι με τα ζώα τους και τα κάρα της εποχής.
Οι Τούρκοι αγάδες, με τους Τούρκους στρατιώτες, περνούσαν κι αυτοί από εκεί, και πήγαιναν από έναν πολύ σύντομο δρόμο, στο χωριό Κούρτες, που ήταν η έδρα τους.
Ήταν όμως πέρασμα και των ανταρτών του Πετρακογιώργη, όταν ανέβαιναν στο βουνό.
Πολλοί επίσης κάτοικοι από τις Μοίρες και την Γαλιά, πήγαιναν την κατοχή τρόφιμα στους αντάρτες.
Τα άφηναν σε κάποιον Τίτο, κι αυτός τα πήγαινε πάνω. Για πολλά χρόνια εξυπηρετούσε τα χωριά Λαλουμά, Σκούρβουλα, Βορίζα Καμάρες, Ζαρό, Μαρικαρικάρι και Καλοχοραφήτη, για να κατέβουν οι κάτοικοι προς τα νότια.
Από τα νότια πάλι, Γαλιανοί Ζαριανοί, Μοιριανοί, Φανερωμιανοί, πάλι από εκείνη τη γέφυρα περνούσαν κι αυτοί αναγκαστικά, για να πάνε βόρεια, προς τις περιουσίες τους.
Το ίδιο και αργότερα, που η κίνηση με τα αυτοκίνητα είναι από εκεί αρκετά συχνή.
Με λίγα λόγια, το γεφύρι αυτό, πάντα είχε πάντα μεγάλη κίνηση!
Από τι κινδυνεύει σήμερα η γέφυρα;
Πριν πούμε όμως γιατί κινδυνεύει κι από τι η συγκεκριμένη γέφυρα, πρέπει να πούμε, πως η χρόνια εγκατάλειψη της, είχε σαν αποτέλεσμα να χάσει την αρχική της αίγλη, την γοητεία και την αρχοντιά της!
Καμιά σχέση με την επιβλητική γέφυρα που βλέπαμε, ακόμα και πριν από δέκα μόλις χρόνια!
Τότε απλωνόταν η θέα της στο μάτι του επισκέπτη, μόλις πλησίαζε κοντά, και όλοι θαύμαζαν το σπουδαίο αυτό έργο!
Τι άλλαξε όμως από τότε μέχρι σήμερα;
Τότε όμως δεν υπήρχαν τα τεράστια δένδρα μπροστά από τη γέφυρα, γιατί απλά τότε είχε καθαριστεί καλά την περιοχή, και η γέφυρα φάνηκε επιτέλους!
Για κάποια χρόνια την έβλεπε και ο ήλιος!
Τώρα δυστυχώς, ακόμα και αν πλησιάσει κανείς κοντά, δεν θα δει τίποτα, γιατί τα τεράστια δένδρα την κρύβουν παντελώς.
Συν ότι της προσδίδουν και εκείνη την έντονη υγρασία, που θεωρείται αρκετά επιβλαβής.
Ο κόσμος της περιοχής που παρατηρεί χρόνια τη γέφυρα, βλέπει να παίρνει μέρα με τη μέρα τη κάτω βόλτα, και διαισθάνεται πως είναι πια θέμα χρόνου, ακόμα και να πέσει.
Μπορεί να άντεξε τις μεγάλες κατεβασές νερού του Κουτσουλήτη ποταμού τόσα χρόνια, όμως αν υπάρξει μια χρονιά όπως είχαμε το 2019, δεν ξέρουνε κατά πόσο θα αντέξει.
Ας μην ξεχνάμε την γέφυρα του Κερίτη ποταμού στα Χανιά, που είχε κατασκευαστεί το 1908, και έπεσε θύμα της μανίας των καιρικών φαινομένων.
Η Ωκεανίδα και τα ορμητικά νερά του ποταμού διέλυσαν την γέφυρα αυτή, που αποτελούσε ένα ιστορικό μνημείο των Χανίων, κι ας ήταν μόνο 111 ετών.
Ξέρω πως αυτή τη στιγμή πάνω από 30 άτομα έχουν κάνει σχετικές αναφορές στα διάφορα μέσα δικτύωσης για την “καμάρα του Λαλουμά”, εκφράζοντας κάθε ένα χωριστά την άποψη του.
Δεν θα επεκταθούμε όμως σε αυτές τις προσωπικές αναφορές, για να μην μακρηγορήσουμε.
Μίλησα όμως με πολλά άτομα από τα χωριά Λαλουμά και Σκούρβουλα, και διαπίστωσα με έκπληξη, πόση αγάπη τρέφουν όλοι για την γέφυρα τους αυτή! Θλίβονται όμως βαθιά, και απορούν, γιατί τόσα χρόνια και μέχρι τώρα, δεν έγινε κάποια κίνηση για την συντήρηση της.
Μίλησα επίσης και με τον αρχαιότερο όλων, τον κύριο Ευθύμη Γερουκάκη, γνωστό και σαν “Μυλωνά”!
Ο Ευθύμης, ο περιβόητος “Μυλωνάς της Μεσαράς”, είναι σήμερα 98 ετών, και έχει πολλά να μας πει για την περιβόητη αυτή γέφυρα, και όχι μόνον!
Έχουν δει πολλά τα μάτια του, όπως και ότι είχε δει πέρσι μια μπουλντόζα να περνά δύο φορές πάνω από τη γέφυρα!
Ο κ Ευθύμης μας έχει μεταφέρει τις δικές του πληροφορίες, ότι από τους παλαιότερους έχει ακούσει ότι η γέφυρα υπάρχει πάνω από 700 χρόνια!
Πιστεύει επίσης, πως η γέφυρα άρχισε να κινδυνεύει, από τότε που φτιάχτηκε το Φράγμα Φανερωμένης.
Βέβαια από ότι μας διαβεβαιώνουν κάτοικοι που ζουν κοντά, ακόμα όμως και από αρκετά πριν, η γέφυρα του Λαλουμά, είχε ήδη πάρει την κατιούσα.
Όμως η κατάσταση της γέφυρας, όπως λένε κι αυτοί, μετά την κατασκευή του Φράγματος, ασφαλώς και χειροτέρεψε, διότι αλλού έριξαν μπάζα με χώματα, αλλού αφαίρεσαν.
Τα ίδια τα νερά του ποταμού διαβρώνουν σιγά σιγά τα πλαϊνά επιχρίσματα της βάσης.
Επάνω η γέφυρα, που είχε τα δύο χαμηλά τοιχία δεξιά αριστερά, κάποιοι ασυνείδητοι οδηγοί μεγάλων φορτηγών τα γκρέμισαν, γιατί δεν χωρούσαν οι τροχοί των οχημάτων τους.
Ένα μικρό μόνο μέρος σώζεται από τα τοιχία αυτά, και κάποια κομμάτια είναι ήδη σπασμένα.
Κάποια άλλα πάλι σώζονται πεσμένα κάτω.
Από κάτω η γέφυρα έχει και εκεί προβλήματα.
Από τις πέτρες που είναι κτισμένη η γέφυρα, έχει φύγει η αστρακάσβεστος, με αποτέλεσμα οι πέτρες να έχουν ρωγμές με κενά, δεν έχουν δηλαδή την κατάλληλη συνοχή μεταξύ τους οι πέτρες.
Αυτά τα κενά χρειάζονται προφανώς γέμισμα με το κατάλληλο υλικό.
Αυτά μου τα είπαν μεν οι κάτοικοι της περιοχής, άλλα τα διαπίστωσα και “ιδίοις όμμασι”!
Τι πρέπει να γίνει σήμερα;
Πέτρινα γεφύρια, από ότι ξέρω η Μεσαρά δεν έχει πολλά, έχει άλλο ένα, την γέφυρα του Απομαρμά, έτσι όσο κι αν είναι το κόστος, είναι ντροπή όλων μας, την συγκεκριμένη γέφυρα του Λαλουμά, να μην καταφέρουμε να την κρατήσουμε όρθια!
Όμως σε ένα πράγμα συμφωνούν όλοι οι κάτοικοι της περιοχής, πως ότι και να γίνει, πρέπει να γίνει μελετημένα και μεθοδευμένα.
Όχι όπως πριν κάποια χρόνια, που η γέφυρα είχε κάνει κάποια από πάνω κάποια κοιλιά, και κάποιοι πήγαν και άδειασαν εκεί εντελώς αυθαίρετα μια μπετονιέρα τσιμέντο!
Το έκαναν λέει, για να αυξήσουν την αντοχή του, αλλιώς, λένε, θα έπεφτε;
Λες και ζούμε, στον μεσαίωνα!
Τέτοιου είδους ενέργειες, δεν αρμόζουν σε ένα τέτοιο μνημείο!
Συμφωνούμε όμως πως πρέπει να το επισκεφθούν άμεσα οι ειδικοί, όπως μηχανικοί, τοπογράφοι, ιστορικοί, αρχαιολόγοι κλπ.
Όλοι αυτοί θα πρέπει , να πάνε επιτόπου, και να πουν εκείνοι τι χρειάζεται η γέφυρα, για να είναι σε θέση να αντέξει στο χρόνο.
Ασφαλώς θα χρειαστεί και ένας άριστος πετράς, με εμπειρία σε γέφυρες, και μάλιστα ιστορικές!
Το λέμε τώρα, όσο είναι νωρίς, για να προλάβουμε, πριν το διασχίσει ξανά κάποιο βαρύ όχημα, και θρηνήσουμε ίσως και νεκρούς.
Σαν αρχή όμως, όπως πρότεινε και ο αγαπητός Ευθύμης ο “Μυλωνάς”, πρέπει να στηθεί άμεσα από τον Δήμο μας μια πινακίδα, που να ορίζει το βάρος που θα έχουν τα διερχόμενα οχήματα.
Ο ίδιος προτείνει να αναγράφει 5, άντε 10 τόνους, το ανώτερο όριο!
Όμως δυστυχώς, από ότι λέει ο ίδιος, περνάνε φορτία ακόμα και 30 τόνων!
Πρέπει λοιπόν να συντηρηθεί όπως πρέπει, να γεμίσουν τα κενά στους αρμούς από κάτω και τα πλάγια, και να χτιστούν ξανά τα πλαϊνά τοιχώματα.
Ίσως πρέπει να βρεθεί και ένας τρόπος, να ενισχυθεί διακριτικά η αντοχή της γέφυρας – μνημείου.
Να γίνει το μέρος, η “όαση της Μεσαράς”!
Ο κόσμος της περιοχής, χρόνια τώρα λατρεύει την τοποθεσία που βρίσκεται η γέφυρα του Λαλουμά.
Πολλοί νέοι ακόμα και σήμερα, κάνουν ρομαντικούς περιπάτους ως εκεί, και κυρίως τα καλοκαίρια. Φθάνοντας στη γέφυρα, φτιάχνουν φραπέ, και καθισμένοι πάνω στη γέφυρα, τον απολαμβάνουν συζητώντας!
Παράλληλα απολαμβάνοντας τη φύση, το κελάηδημα των πουλιών, και τον ήχο από τα τρεχούμενα γάργαρα νερά!
Πολλές φορές πάλι, νεολαία της περιοχής, φέρνουν αρνιά, κρασιά μπύρες και τα σχετικά, και ψήνουν εκεί!
Κάνουν δηλαδή το λεγόμενο “ζεύκι”, που είναι παράδοση χιλιάδων ετών στην Κρήτη!
Γιατί λοιπόν να μην αξιοποιηθεί κατάλληλα η περιοχή, να φύγουν ξανά τα δένδρα από μπροστά, όπως είχε γίνει και πριν δέκα χρόνια, “να φέξει ο τόπος” όπως θα λέγαμε στην καθομιλουμένη!
Θα μπορούσαν να μπουν ξύλινα ή τσιμεντένια τραπέζια και πάγκοι, να πάει ακόμα και ρεύμα αν χρειαστεί, για να γίνονται πιο οργανωμένα γλέντια, και άλλες εορταστικές εκδηλώσεις.
Μπορούσαν να γίνονται, ακόμα και από τον ίδιο τον Δήμο ή τις γύρω κοινότητες. Πρώτα όμως, πρέπει να γίνουν δρόμοι περιπάτου ως εκεί, άλλα και περιφερειακά από το φράγμα, δηλαδή βόρεια και νότια.
Αυτό, για να μπορούν να διέρχονται και τα ΙΧ οχήματα, γιατί τώρα η διέλευση τους θεωρείται αδύνατη!
Μόνο τρακτέρ μπορούν να περνούν, κι αυτά μόνο από τον νότιο δρόμο του Φράγματος.
Όλα αυτά, μπορούμε να τα φανταζόμαστε όλοι, το πόσο θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν τον τόπο μας, τον Δήμο μας, και γιατί όχι;
Να τραβήξουν ακόμα και ξένους τουρίστες!
Τώρα που σιγά σιγά έρχεται και ο Πλατύς ποταμός, και το Φράγμα θα έχει αρκετό νερό, γιατί να μην γίνουν πράγματα, που θα τα ζήλευαν και πολλοί άλλοι δήμοι;
Αν το θέλουμε πραγματικά και ήμαστε όλοι μαζί σε αυτό, μπορούμε να το κάνουμε πράξη!
