Έρευνα: Δρ Ζαχαρίας Καψαλάκης
Ολόκληρη σχεδόν την ρίζα του Ψηλορείτη είχε έκταση ο Δήμος Ζαρού στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αφού κάλυπτε την περιοχή από τα Βορίζια έως και τα Άνω Μούλια. Δήμος ορεινός, με το χριστιανικό στοιχείο να κυριαρχεί στον πληθυσμό του (2.500 χριστιανοί έναντι 800 μωαμεθανών), αποτέλεσε ορμητήριο των καπεταναίων της Μεσσαράς και όχι μόνο, στις κρητικές επαναστάσεις της εποχής. Σημαντικό ακόμη στοιχείο στο πληθυσμιακό ιστό του Δήμου ήταν η ύπαρξη χωριών αμιγώς χριστιανικά (Βορίζια, Σκούρβουλα, Λαλουμάς, Φαρί, Παναγιά, Παλιάμα, Καλαθιανά, Μάκρες), χωριών αμιγώς μωαμεθανικά ( Κούρτες, Ράφτης), χωριών με μεικτό πληθυσμό (Δρόσοι, Νύβρητος, Απομαρμάς, Πανασός και Άνω Μούλια), ενώ στη Γέργερη και τα Μετόχια της κατοικούσαν μόνο 2 μωαμεθανικές στο θρήσκευμα οικογένειες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απογραφή του 1881, τα στοιχεία της οποίας υπάρχουν στο βιβλίο του Νικολάου Σταυράκη «Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης»: Έδρα του Δήμου ήταν ο Ζαρός που περιελάμβανε και τα μετόχια (Μπομπιανά, Τζιγκαναριά, Αλμπαθιανά, Πέτρινα και Μετόχι).
Επίσης στη Γέργερη ανήκαν τα Καρδαμιανά, Μαστραχιανά και Τζανιανά.
ΟΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ
Ο Δήμος Ζαρού είχε Δήμαρχο Χριστιανό το θρήσκευμα και Πάρεδρο Μωαμεθανό).
Το όνομα που κυριαρχεί εκείνα τα χρόνια στην περιφέρεια του Δήμου Ζαρού είναι του καπετάν Δημήτρη Τσικριτζή, προσωπικού φίλου και συμπολεμιστή του Μιχαήλ Κόρακα, καθώς και των Ζαχαρία Δαμιανάκη και Μιχαήλ Καρανδινάκη, ενώ ως τελευταίο Δήμαρχο (1899) συναντούμε τον Μιχαήλ Παπαδάκη.
Πρώτος Δήμαρχος Ζαρού στην ίδρυσή του (1880 😉 ήταν ο Ζαχαρίας Δαμιανάκης. Το όνομά του το συναντούμε σε έγγραφα του 1881 και 1882, ενώ Δημοτικοί Έφοροι του Δήμου ήταν αυτή την περίοδο οι Νικόλαος Βολικός, Γεώργιος Δασκαλάκης, Φραγκίσκος Φραγκάκης και Μιχαήλ Σφακιανάκης.
Στις εκλογές του 1882, Δαμιανάκης έχει ισχυρό αντίπαλο, τον καπετάν Δημήτρη Τσικριτσάκη (ή Τσικριτσή), με τον οποίο όμως ισοψήφησε και μάλιστα έχασε τις εκλογές, αφού Δήμαρχος αναδείχθηκε ο Τσικριτσάκης μετά από κλήρωση. Γράφει χαρακτηριστικά η εφημερίδα της εποχής «ΜΙΝΩΣ» (αρ. φ. 92 με ημερομηνία 13-11-1882): «Των υποψηφίων δημάρχων εν τω δημαρχείω Ζαρού, Ζαχαρία Τσικριτσάκη και Δημητρίου Δαμιανάκη (έχει βάλει ανάποδα τα ονόματα των υποψηφίων), ελθόντων σε ισοψηφίαν, εγένετο κλήρωσις ενώπιον του ενταύθα Διοικητικού Συμβουλίου καθ’ ων έλαχε ο κλήρος τω πρώτω».
Στις ίδιες εκλογές πάρεδρος εκλέχθηκε ο Αλής Ιμαμάκης.
Ο Τσικριτσάκης παρέμεινε Δήμαρχος Ζαρού ως τον Αύγουστο του 1885, αφού στις εκλογές που ακολούθησαν ο χριστιανικός πληθυσμός του Δήμου, εξέλεξε Δήμαρχό του τον Μιχαήλ Καραντινάκη (ή Καραντινό).
Σε προβλήματα που δημιουργήθηκαν στην περιοχή της Μεσσαράς από πολιτικές αντιπαλότητες στις εκλογές, φέρεται, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφ. ΜΙΝΩΣ (Αρ. Φ. 286 – 26/9/1886) ο Δήμαρχος Ζαρού να δέχεται πιέσεις από τον Μουεβίνη Καινουργίου Κυριακίδη, καταγόμενο από τη Γέργερη και συγγενή του Δημάρχου, προκειμένου να ψηφίσει υπέρ του υποψηφίου που πρότεινε ο ισχυρός άνδρας της Μεσσαράς Απόστολος Στεφανίδης. Ο Δήμαρχος όχι μόνο αρνήθηκε, αλλά συνεννοηθείς με τους άλλους δύο συναδέλφους του της περιοχής, ψήφισαν όλοι τον γιατρό Κωνσταντίνο Μαλικούτη.
Από τις επόμενες εκλογές, μέχρι το θάνατό του, Δήμαρχος Ζαρού υπήρξε και πάλι ο καπετάν Δημήτρης Τσικριτσής. Το όνομά του το συναντούμε σε έγγραφα του 1889 και 1895.
Σε έγγραφο του 1893 βρίσκουμε την υπογραφή του Ιβραήμ Μαυρομάτη Υποδήμαρχος Ζαρού[1].
Στα 1899, ως Δήμαρχος Ζαρού υπογράφει σχετικά έγγραφα ο Μιχαήλ Παπαδάκης.
[1] ΚΑ 2 – ΑΑ 324 – 80/83 Έγγραφο με ημερομηνία 14 Σεπτεμβρίου 1893
