Τη νύχτα της 26ης Απριλίου 1944 γίνεται στην Κρήτη, στο 2ο χιλιόμετρο του δρόμου Αρχανών – Ηρακλείου, η απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε από τους Αγγλους Αη Φέρμορ και Στάνλεϋ Μος, καθώς και από τους αντάρτες Εμμ. ατεράκη, Γεώργ. Τυράκη, Στρατή Σαβιολάκη και Ηλία Αθανασάκη. Ήταν πράγματι μια παράτολμη ενέργεια, που κλόνισε το ηθικό των Γερμανών, αλλά τη χρησιμοποίησαν μετά σαν πρόσχημα για να ξεθεμελιώσουν μια σειρά από χωριά των Νομών Ηρακλείου και Ρεθύμνης και να εκτελέσουν εκατοντάδες κατοίκους των. Οι απαγωγείς μαζί με τον στρατηγό, συνοδευόμενοι από 3 αντάρτες του Πετρακογιώργη και 3 Ανωγειανούς αντάρτες, μετά από 18 ημερών περιπλάνηση στα βουνά, φεύγουν με Αγγλικό τορπιλοβόλο από την παραλία του Ροδάκινου για την Αίγυπτο.
Καμάρες: Έθεσαν δυναμίτιδα και πυρ και κατέστρεψαν το χωρίον
Στις 3-6 Μου 1944 οι Γερμανοί καταστρέφουν τα χωριά: Καμάρες, Μαγαρικάρι, Λοχριά και Σαχτούρια και εξοντώνουν δεκάδες κατοίκων Τους, λόγω της υποστήριξής των Προς Τους ανΤάρτες και τους Άγγλους. Παραθέτομε Το σχετικό απόσπασμα Της Έκθεσης των Γερμανικών ωμοτήτων:
«Το χωρίον ΚΑΜΑΡΕΣ εκυκλώθη την 3 5/44, οι άνδρες του όλοι συνελήφθησαν και ωδηγήθησαν εις την κωμόπολιν Μοίρες, τα δε γυναικόπαιδα εκλείσθησαν εντός της εκκλησία: του χωρίου. Μετά 2 ημέρας, την 5/5, εδόθη άδεια εις τας γυναίκας να παραλάβουν εκ των οικιών των ό,τι ηδύναντο. Επανελήφθη εξ άλλον το τέχνασμα να δηλωθή εις αυτάς, ότι ό,τι πολύτιμον δεν ηδύναντο να παραλάβουν μαζί των, φρόνιμον ήτο να το αποθέσουν εντός της εκκλησίας, ήτις δήθεν, δεν θα παρεβιάζετο. Ούτως κατά την επακολουθήσασαν δήλωσιν, οι Γερμανοί εύρον συγκεντρωμένην την λείαν των χωρίς να κοπιάσουν. Ακολούθως έθεσαν δυναμίτιδα και πυρ και κατέστρεψαν το χωρίον. Κατεστράφη και το σχολείον, η δε εκκλησία έλεηλατήθη πλήρως, μέχρι και των κεράμων της στέγης, ούτως ώστε μόνον οι τέσσαρες τοίχοι απέμειναν.
Εκ των εν Μοίραις ανδρών εκρατήθησαν 30, οίτινιες και εξωλοθρεύθησαν· ο τρόπος του θανάτου των αγνοείται μέχρι σήμερον· οι λοιποί αφέθησαν ελεύθεροι, υπό το όρον να μην επιστρέψουν εις το χωρίον των. Πάντως, ελέχθη ότι έχουν το δικαίωμα της συγκομιδή: των καρπών των· το τί υπέστησαν κατ’ αυτήν, Θα το ίδωμεν κατωτέρω.
Σαχτούρια: Πλιάτσικο και καταστροφή
Την αυτήν ημέραν (3/5 44) εκυκλώθησαν και τα ΣΑΧΤΟΥΡΙΑ όλοι οι άνδρες, από ηλικίας 14 ετών και άνω, απροειδοποίητοι και ανυποψίαστοι, συνελήφθησαν -198 εν όλω-, με την κατηγορίαν ότι δεν κατήγγειλαν εις τας γερμανικάς αρχάς
α) ότι προ είκοσι Περίπου ημερών, αγγλικόν πλοίον είχεν αποβιβάσει εις την πλησίον ακτήν πολεμοφόδια,
β) ότι 17 συνοδεία του στρατηγού Κράϊπε είχεν διέλθει Παρά το χωρίον. Οι συλληφθέντες ωδηγήθησαν εις θέσιν Άγιος Κύριλλος εκείθεν δε εις τας φυλακάς Ρεθύμνης. Ουδείς εκ των ανδρών εξηρέθη, ουδέ οι ανάπηροι, οι ασθενείς, οι γέροντες, ο τυφλός άχειρ Στ. Κοτσιφάκης κ.ά., αλλ’ υπεχρεώθησαν ν’ ακολουθήσουν, έστω και επί ζώων. Την επομένην οι Γερμανοί συνεκέντρωσαν τας γυναίκας εις την πλατείαν του χωρίου και εδήλωσαν ότι την επαύριον θα καταστραφούν τα Σαχτούρια. «Τον λόγο τον ξέρουν οι άνδρες σας. Εσείς θα κάνετε ένα μακρινό ταξίδι».
Την νύχτα αι γυναίκες εκοιμήθησαν όλαι εντός του σχολείου και τη: εκκλησία φρουρούμεναι. Την πρωΐαν υπεχρεώθησαν να εκκενώσουν τας οικίας των, δια να γίνη η επιλογή της λείας ευκολότερα. Το τέχνασμα της συγκεντρώσεως των πολυτιμοτέρων σκευών κτλ. εντός της εκκλησίας, δήθεν προς εξασφάλισιν, επανελήφθη και εδώ. Μέχρι της 6ης Μαΐου αι γυναίκες εκοιμώντο εντός του ναού και του σχολείου υπό φρούρησιν. Την πρωΐαν της ημέρας ταύτης εξεδιώχθησαν εκ του χωρίου με ό,τι ηδύνατο εκάστη να συμπεριλάβη, υπεχρεώθησαν δε να λοξοδρομήσουν και να διέλθουν δια του χ. Μέλαμπες προς παραδειγματισμόν· εκείθεν ωδηγήθησαν εις τα περίχωρα της Ρεθύμνης, όπου εγκαταλείφθησαν εις την τύχην των. Ημαρτυρική αυτή οδοιπορία διήρκεσε 2, 1/2 ημέρας. Όσαι έμεναν οπίσω, γραίαι, ασθενείς, κτλ. επεβιβάζοντο επί γερμανικού φορτηγού αυτοκινήτου.
Εκ των εν Ρεθύμνη φυλακισμένων ανδρών απελύθησαν μετά τρεις ημέρας οι γέροντες και οι ασθενείς· οι υπόλοιποι εκρατήθησαν απολυόμενοι βαθμηδόν, πλην 28, μετά φερθέντων εις Αγιάν. Εκ τούτων 15 ετυφεκίσθησαν μετ’ άλλων 45 ομαδικώς την 16/9/44.
Την 6/5/44, κατά την εκδίωξιν των γυναικών, τα Σαχτούρια ανετινάχθησαν δια δυναμίτιδος· εκ των 140 οικιών απέμειναν περί τας 30 ημικατεστραμμέναι. Ανετινάχθησαν και αι δύο εκκλησίαι του χωρίου και το σχολείον. Τα εις τας οδούς συγκεντρωμένα αντικείμενα παρελήφθησαν υπό των Γερμανών επί αυτοκινήτων.
Κατεστράφησαν τα χωριά ΜΑΓΑΡΙΚΑΡΙ και ΛΟΧΡΙΑ
Κατά τον ίδιον ακριβώς τρόπον καί την ιδίαν ημέραν κατεστράφησαν τα χ. ΜΑΓΑΡΙΚΑΡΙ και ΛΟΧΡΙΑ. Εις την Λοχριάν εξετέλεσαν εντός του χωρίου και προ των άλλων κατοίκων 3 άνδρας τους Μ. Κ. Μανουσάκην, τον Στ. Ι. Κρυοβρυσιανόν και τον Εμμ. Α. Δημητρακάκην· τους λοιπούς εφήβους και άνδρας ωδήγησαν εις Μοίρες, όπου τους εφυλάκισαν επί 10 ημέρας· εξαυτών εκράτησαν 10, τους οποίους απέστειλαν εις τας φυλακάς της Αγιάς· πλην 2 απολυθέντων, των λοιπών αγνοείται η τύχη· προφανώς ετυφεκίσθησαν κατά τινά ομαδικήν εκτέλεσιν. Μεταξύ των απολεσθέντων υπάρχουν οι 4 αδελφοί Στυλιανός, Κωνσταντίνος, Εμμανουήλ και Νικόλαος Ι. Κρυοβρυσανάκης.
Τα γυναικόπαιδα εξετοπίσθησαν, το δε χωρίον, αφού ελεηλατήθη επί 10 ημέρας, επυρπολήθη και ακολούθως ανετινάχθη δι’ εκρηκτικών υλών. Από τας 215 οικίας δεν απέμεινε καμμία σώα. Σημειωτέον ότι το χωρίον είχε προηγουμένως θρηνήσει την απώλειαν άλλων 11 ανδρών, συλληφθέντων, εγκλεισθέντων εις την Αγιάν και πνιγέντων καθ’ ον χρόνον μετεφέροντο εις Γερμανίαν.
Η προκήρυξη των Γερμανών
Αξίζει ενταύθα ν’ αντιγράψωμεν αποσπάσματα μιας από τας προκηρύξεις που διένειμαν οι Γερμανοί, σχετικώς με την καταστροφήν των χωρίων αυτών:
«Τα χωρία Λοχριά, Καμάρες και Μαγαρικάρι περιεκυλώθησαν από τα γερμανικά στρατεύματα την 3ην Μαΐου 1944· εξεκενώθησαν κατά την διεξαγωγήν μιας μεγάλης επιχειρήσεως εναντίον των συμμοριτών εις το όρος Ψηλορείτης. Μετά την μεταφοράν τον πληθυσμού έξω των χωρίων, ταύτα ισοπεδώθησαν. Τα σκληρά μέτρα ήσαν αναγκαία, διότι ο πληθυσμός των χωρίων τούτων επανειλημμένως είχεν ενοχοποιηθή δια την υποστήριξιν των συμμοριτών εις μεγάλην κλίμακα… Το χωρίον Βόρισα (γράφε Βορίζια) εβομβαρδίσθη κατά την διεξαγωγήν των μέτρων τούτων, και κατεστράφη, διότι μέσα εις αυτό ανεκαλύφθησαν πολλά όπλα. Ο πληθυσμός των πέριξ των πέριξ χωρίων εκράτησε ύπουλον στάσιν εναντίον των ενόπλων δυνάμεων. Από μηνών τα χωριά Λοχριά, Καμάρες και Μαγαρικάρι ήσαν τόποι παραμονής και κέντρα ανεφοδιασμού των συμμοριτών του Μπαντουβά και του Πετρακογιώργη…
Την 3ην Μαρτίου 1944 το χωρίον Λοχριά παρέσχε καταφύγιον εις 10 Άγγλους αξιωματικούς, ήτο ο τόπος διαβάσεως δια Βρετανούς άνδρας των κομάντο προς τα όρη….
Εναντίον της επιζήμιου ταύτης συμπεριφοράς, εναντίον τη υποστηρίξεως των Άγγλων πρακτόρων και των συμμοριτών εστράφησαν τα γερμανικά μέτρα…
Κρήτες! Αυτά τα μέτρα ας είναι δι’ όλους προειδοποίησις…»
