Κείμενο – φωτογραφία: Γεώργιος Χουστουλάκης
Το γνωστό στους Κρητικούς, και άγνωστο στους υπόλοιπους Έλληνες κερατολάχανο, σιγά σιγά εξαφανίζεται από τις περιοχές της Κρήτης.
Είναι πλέον μεγάλη τύχη να συναντήσει κάποιος στη φύση το κερατολάχανο.
Ανήκει στους φαγώσιμους μύκητες, μανιτάρι δηλαδή, αλλά αντί να φυτρώνει στη γη, προτιμά να φυτρώνει πάνω σε δένδρα, και μάλιστα σε ορισμένα δένδρα!
Κατά κύριο λόγο. προτιμά τις παλιές γέρικες και κουφαλιάρικες χαρουπιές, σπάνια τις ελιές, κι ακόμα πιο σπάνια άλλα δένδρα.
Από τα τέλη του Καλοκαιριού αρχίζει και φυτρώνει στα χαμηλά του κορμού της χαρουπιάς και υπάρχει και μέχρι τέλη του Φθινοπώρου.
Όταν παλιά το εντόπιζαν βοσκοί η κυνηγοί η αγρότες στο πλάι του κορμού της χαρουπιάς , δύο τινά θα συνέβαιναν. Αν ήταν μεγάλο, θα το έκοβαν για το σπίτι, αν όμως ήταν μικρό θα το άφηναν επόμενη φορά.
Ωστόσο σε κάθε επίσκεψη θα φρόντιζαν να κρατούν ένα μπουκαλάκι κόκκινο κρασί για να το «ποτίσουν» όπως λέμε, δηλαδή θα το ράντιζαν με το κρασί, γιατί έτσι μεγαλώνει γρηγορότερα!
Αν όμως δεν υπάρχει κρασί διαθέσιμο, το ραντίζουν και με νερό.
Βασικά χρειάζεται υγρασία, όπως και όλα τα μανιτάρια.
Πολλές φορές γίνεται τεράστιο σε μέγεθος, και εντυπωσιάζει σε εμφάνιση καθώς βγαίνει σε πατωσιές – πατωσιές, περίπου όπως το μανιτάρι πλευρώτους.
Όταν μεγαλώνει παίρνει ένα κίτρινο- καφέ χρώμα, και πολλές φορές γίνεται τόσο μεγάλο, που μπορεί να φτάσει και τα 3 κιλά!
Ασφαλώς το πόσο μεγάλο μπορεί να γίνει το κερατολάχανο, αυτό εξαρτάται και από το πόσο μεγάλη είναι η χαρουπιά και ο κορμός της, γιατί από το χυμό της τρέφεται.
Ήμαστε ωστόσο τυχεροί, εγώ και ο φίλος μου Φάνης Ζαχαριουδάκης, που σε μια εξόρμηση μας στις Γαλιανές πλαγιές βόρεια της Γαλιάς, εντοπίσαμε τον σπάνιο αυτό προϊόν, στον κορμό μιας γέρικης χαρουπιάς, κάτω χαμηλά του κορμού…
Κερατολάχανο είχαμε και οι δυο, πολλά χρόνια να δούμε!
Σχεδόν από τα παιδικά μας χρόνια!
Φυσικά τον αποθανατίσαμε με τη φωτογραφική μας μηχανή, και έτσι μπορούμε να κάνουμε αναφορά για το θέμα, και να εξηγούμε τι είναι το κερατολάχανο, και να το γνωρίσουν και οι νεώτεροι!
Τρέφεται λοιπόν το κερατολάχανο, από την υγρασία του δένδρου. και από την υγρασία της ατμόσφαιρας.
Όταν το έχουμε εντοπίσει, και έχουμε καταλάβει ότι έχει ήδη μεγαλώσει αρκετά, τότε το κόβουμε με το μαχαιράκι μας, και το πάμε στο σπίτι για μαγείρεμα!
Όλοι συμφωνούν ότι είναι ένα σπάνιο πλην εκλεκτό έδεσμα, ειδικά αν διαθέτουμε τον κατάλληλο μάγειρα!
Προσωπικά το γεύτηκα ε σε παιδική ηλικία, και η εξαίρετη τη γεύση του, θα μου μείνει αλησμόνητη!
Μάλιστα σε μια επίσκεψη μιας θείας μου έτυχε και το τηγάνιζε, χωρίς καν εγώ να γνωρίζω την ύπαρξή του!
Η θεία μου αλεύρωνε τα μ κερατολάχανου έξω στο αυλιδάκι της, και σαν μου έσπασε τη μύτη η μυρουδιά, τη ρώτησα, τι ήταν αυτό που τηγάνιζε, και μυρίζει τόσο ωραία;
Η δε θεία μου, μου απαντά:
-Άμα ψηθεί, θα σου δώσω να φας ένα μεζέ, και να μου πεις μετά εσύ τι μπορεί είναι!
Όντως, αφού το αλεύρωσε και το τηγάνισε, το έσβησε μετά και με ξύδι, οπότε κάρφωσε με το πηρούνι ένα κομμάτι μου το πρόσφερε!
-Τι είναι; Μου λέει, κατάλαβες τι είναι;
-Μου φαίνεται πως είναι ψάρι θεία!
-Όχι, δεν είναι ψάρι! μου λέει.
– Ε τότε θα είναι κρέας.
-Ούτε κρέας είναι!
-Ε πε μου τι είναι, της λέω, μα δε το βρίχνω!
-Είναι κ ε ρ α τ ο λ α χ α ν ο! Δεν έχεις ξαναφάει;
Πράγματι, δεν είχα ξαναφάει, και ήταν και η πρώτη φορά που είχα ακούσει αυτή τη λέξη «κερατολάχανο»!..
Ομολογουμένως μου είχε κάνει εντύπωση σαν λέξη, όπως και με εξέπληξε και η γεύση του!.
Πώς το μαγειρεύουμε
Το κερατολάχανο ψήνεται με διάφορους τρόπους, αλλά δυο είναι οι συνηθέστεροι.
Ο ένας είναι να κόβουμε σε κομμάτια το κερατολάχανο, να το αλευρώνουμε, και στο τηγάνι.
Ο άλλος είναι στιφάδο με κρεμμύδια.
Οι παλιές νοικοκυρές, έβρισκαν διάφορους τρόπους μαγειρέματος, έτσι είτε το έκαναν γιαχνί με πατάτες, είτε κοκκινιστό, σαν να ήταν κρέας.
Οι λόγοι που σπανίζει σήμερα το κερατολάχανο, είναι κυρίως δύο βασικοί.
Ο ένας λόγος είναι οι αλλαγές στις κληματολογικές συνθήκες.
Η έλλειψη αρκετών βροχοπτώσεων τις τελευταίες δεκαετίες, κάνουν ξηρό το περιβάλλον, και δεν επικρατούν οι κατάλληλες συνθήκες για το κερατολάχανο.
Ο άλλος λόγος είναι, ότι οι σύγχρονοι γεωργοί, ξεπατώνουν τις χαρουπιές και στη θέση τους φυτεύουν ελαιόδεντρα.
Αλλά ασφαλώς δεν θα πρέπει να υποτιμούμε και τους παράνομους λατόμους, που με περίσσιο θράσος κόβουν τις αφύλακτες πλέον χαρουπιές στα χωράφια, και πουλάνε τα ξύλα για καυσόξυλα.
Δυστυχώς τελευταία το θράσος των λαθραίων λατόμων, έχουν επεκταθεί ακόμα και στις παλιές γέρικες ελιές…
