Του Δρ Ζαχαρία Καψαλάκη
ΛΙΣΤΑΡΟΣ (ο)
Οικισμός του δημοτικού διαμερίσματος Κουσέ του Δήμου Φαιστού, στις πλαγιές των νοτιοδυτικών Αστερουσίων, σε υψόμετρο 200μ.
Το όνομα του, σύμφωνα με τη παράδοση το οφείλει στο ότι οι πρώτοι κάτοικοί του ήταν ληστές. Μάλιστα στους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, στη θέση Μαναριά, νοτιοδυτικά του χωριού βρήκε μαρτυρικό θάνατο ο Άγιος Ευτυχιανός εκεί που σήμερα βρίσκεται το εξωκκλήσι του Αρχάγγελου Μιχαήλ. Πάνω στο βράχο που μαρτύρησε αποτυπώθηκαν το χέρι και η τσεκουριά (μαναριά). Ο φονιάς του Αγίους, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, ήταν κάτοικος του Λιστάρου.
Αναφέρεται το 1577 στην επαρχία Καινούργιου από τον Fr. Barozzi ως Listaro και από τον Καστροφύλακα ως Clistaroτο 1583 με 72 κατ. Από τον Βασιλικάτα το 1630 με την ίδια ονομασία.
Δεν αναφέρεται στην πρώτη Τούρκικη απογραφή του 1671. Το χωριό όμως αναφέρεται από το Χουρμούζη Συγκεκριμένα αναφέρει ότι πριν το 1821 είχε 11 χριστιανικές οικογένειες, ενώ το 1832 είχε 3. Επίσης αναφέρεται και η ύπαρξη 2 εκκλησιών πριν το 1821 και μετά καμία.
Πάντως στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 (Pashley) αναφέρεται ως Listaro με 6 χριστιανικές οικογένειες.
Στην απογραφή του 1875 που διενήργησε ο υποπρόξενος της Ρωσίας Ι. Μητσοτάκης, αναφέρει το χωριό στην επαρχία Τεμένους και στο οποίο κατοικούν 85 χριστιανοί κάτοικοι (17 οικογένειες).(Αλ. Ανδρικάκης, Στατιστική 1875 έτους, ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, Σ. 124 (Φεβρουάριος 2008)
Λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1881, στην απογραφή του Νικολάου Σταυράκη, αναφέρεται ότι στο χωριό διαμένουν 76 χριστιανοί κάτοικοι (34 άνδρες και 42 γυναίκες) σε 17 οικογένειες διηρημένοι και ανήκει στο Δήμο Πλατάνου.
Το 1900 στην πρώτη απογραφή της Κρητικής Πολιτείας, ο Λίσταρος συνεχίζει να ανήκει στο Δήμο Χάρακα και έχει 92 κατοίκους (46 άρενες και 46 θήλεις).
Ο Λίσταρος παρουσιάζει την παρακάτω πληθυσμιακή εξέλιξη στις απογραφές από το 1900 και μετά.
| ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ | |
| ΕΤΟΣ | ΠΛΗΘ. |
| 1900 | 92 |
| 1920 | 137 |
| 1940 | 151 |
| 1951 | 158 |
| 1961 | 124 |
| 1971 | 55 |
| 1981 | 45 |
| 1991 | 46 |
| 2001 | 28 |
| 2011 | 32 |
Το 1920 αναφέρεται Λήσταρος στην κοινότητα Κουσέ και το 190 η ορθογραφία αλλάζει σε Λίσταρος. Το 20001 ανήκεις τον καποδιστριακό Δήμο Μοιρών και το 2011 στον καλικρατικό Δήμο Φαιστού.
Το σχολείο του χωριού ιδρύθηκε στις 6-10-1931 ως 1/τάξιο με 31 μαθητές. Λειτούργησε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1970, οπότε και έκλεισε λόγοι έλλειψης μαθητών.
Τη δεκαετία του 1990 ξεκίνησαν να διαμένουν υπήκοοι από τη Δυτική Ευρώπη στο χωριό.
