Της Μαρίας Ταμιωλάκη
Η Λότζια, από τα εμβληματικότετα κτίρια της πόλης του Ηρακλείου, έχει κι αυτή την ιστορία και τις περιπέτειές της κατά το μακρύ ταξίδι της μέσα στο χρόνο.
Κατ’ αρχάς να διευκρινίσω την έννοια της λέξης λότζια (loggia στα Ιταλικά, απ’ όπου και προέρχεται). Σημαίνει το σκεπαστό εξώστη, που βρίσκεται συνήθως ψηλότερα από την επιφάνεια του εδάφους και πολύ σπάνια ίσα μ’ αυτή και η ανοιχτή προς το δρόμο πλευρά του στηρίζεται με κίονες ή τόξα. Τέτοια μορφή έχει και η ηρακλειώτικη Λότζια στο ισόγειό της κι έμεινε το όνομα για να δηλώνει συνολικά το κτίριο, το οποίο επί Ενετοκρατίας αποτελούσε εντευκτήριο των ευγενών της Ενετικής διοίκησης, όπου γίνονταν συζητήσεις κι ακούγονταν γνώμες επί των όποιων θεμάτων ανέκυπταν, αλλά συγχρόνως ήταν και τόπος αναψυχής, μία λέσχη δηλαδή. Έτσι ταυτίστηκε ο όρος λότζια και με την έννοια της λέσχης, αφ’ ης στιγμής δε απέκτησε τη σημερινή χρήση της, του Δημαρχείου δηλαδή, δηλώνει και αυτό.
Από την πρώτη στιγμή της ενετικής κατάκτησης του Ηρακλείου, που τότε ακόμη ονομαζόταν Χάνδακας, το 1214, οι Ενετοί ευγενείς που ήρθαν στο νησί και στην πόλη ειδικότερα θέλησαν ένα χώρο, που να εξυπηρετεί τις ανάγκες που προανέφερα. Η πρώτη λότζια ήταν σε κάποιο σημείο δίπλα στη θάλασσα, που δεν έχει εντοπιστεί ποιο ακριβώς. Όμως δεν εξυπηρετούσε τελικά, καθώς αυτή ακριβώς η γειτνίαση με τη θάλασσα δημιουργούσε προβλήματα, από τους δυνατούς βοριάδες δηλαδή,τις θύελλες και την υγρασία. Έτσι ζήτησαν από την Ενετική Αρχή κάποιο καταλληλότερο χώρο, που τους δόθηκε το 1325 απέναντι από τη θέση της σημερινής Λότζιας. Όμως αργότερα, το 1541, μεταφέρθηκε και πάλι η Λότζια, εκεί που βρίσκεται και σήμερα, όχι όμως στο κτίριο αυτό ακόμη, αλλά σ’ ένα άλλο που κτίστηκε γι’ αυτό το σκοπό.
Το σημερινό κτίριο κτίστηκε στην ίδια θέση με το προηγούμενο, από το δούκα Φραντζέσκο Μοροζίνι κατά το 1625 – 1628. Στο Μοροζίνι επίσης οφείλονται και τόσα άλλα έργα στην Κάντια (Candia), όπως είχε μετονομαστεί ο Χάνδακας από τους Ενετούς, κατά παραφθορά του παλιότερου ονόματός του Χάνδακας. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι κι ολόκληρο αυτό το πολιτικό μόρφωμα της Ενετικής Κρήτης έφερε την επίσημη ονομασία “Βασίλειο της Κάντιας”.
Το 1669 πέφτει όμως και η Κάντια στα χέρια των Τούρκων μετά από πολιορκία είκοσι δύο χρόνων, όταν όλες οι υπόλοιπες περιοχές του νησιού είχαν ήδη κατακτηθεί. Και την περίοδο της Τουρκοκρατίας που ακολουθεί το κτίριο της Λότζιας χρησιμεύει ως έδρα των οικονομικών υπηρεσιών του νησιού με έμφαση στα σχετικά ζητήματα που ανακύπτουν μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων κατοίκων.
Επί της εποχής της Κρητικής Πολιτείας, που το νησί είναι πια αυτόνομο τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, στεγάζεται στη Λότζια η σημαντική αρχαιολογική συλλογή του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου Ηρακλείου και προβλήθηκε η ιδέα να γίνει εκεί και το αρχαιολογικό μουσείο. Όμως δεν ευδοκίμησε τελικά η ιδέα αυτή, καθώς ήδη το κτίριο είχε σημαντικές φθορές, μετά μάλιστα από ένα ισχυρό σεισμό, και το 1904 κατεδαφίστηκε ο πρώτος όροφος παραμένοντας μόνο το ισόγειο.
Φυσικά υπήρξε ειλικρινές ενδιαφέρον αποκατάστασης του κτιρίου, κάτι που, όπως πάντα συμβαίνει στον τόπο μας, σκόνταφτε στην έλλειψη οικονομικών μέσων. Κι ενώ από το 1905 είχε ήδη οριστεί ως δημαρχείο η Λότζια μαζί με την Αρμερία , την οπλαποθήκη δηλαδή, που βρισκόταν δίπλα, ανατολικά της, οι εργασίες αποκατάστασης άρχισαν πολύ αργότερα και με πολλές διακοπές και καθυστερήσεις στη συνέχεια. Μόλις το 1934 παραδίδεται τελικά το τμήμα της Αρμερίας, για γα εγκατασταθούν κάποιες δημοτικές υπηρεσίες.
Με το τέλος του Β ‘ Παγκόσμιου πολέμου συνεχίζεται η αναστήλωση – αποκατάσταση, που ολοκληρώνεται το 1979. Έτσι ενοποιούνται και τα δύο όμορα κτίρια, η Λότζια με την Αρμερία, και στεγάζουν μαζί σήμερα τις περισσότερες δημοτικές υπηρεσίες. Συγκεκριμένα ενώνονται μ’ ένα μικρό αίθριο και η μεν Λότζια, πέρα του ανοιχτού στο δρόμο χώρου, της γνήσιας λότζιας δηλαδή, και κάποιων άλλων γραφείων, στεγάζει στον όροφο την επιβλητική αίθουσα συνεδριάσεων του Δήμου και τα γραφεία του δημάρχου και αντιδημάρχων – να πω την αλήθεια, μού διαφεύγει αν όλοι οι αντιδήμαρχοι, τόσοι που ‘ναι, έχουν τα γραφεία τους εκεί. Οι υπόλοιπες υπηρεσίες στεγάζονται στους χώρους της (πρώην) Αρμερίας.
Και κάτι σημαντικό, νομίζω: το 1987 ο Δήμος Ηρακλείου αμείφτηκε με το βραβείο EUROPA NOSTRA για την καλύτερη αναστήλωση – αποκατάσταση μνημείου, της Λότζιας συγκεκριμένα. Αργήσαμε, μα άξιζε τον κόπο τελικά.
