Γράφει ο Γιώργος Δαμιανάκης*
Πριν μερικές μέρες «αποδήμησε εις Κύριον» ένας «άγγελος» της γειτονιάς, απόγονος των Μπιτσακάκηδων, ο 40χρονος Νεκτάριος, άτομο με μεγάλες ειδικές ανάγκες!
Μεγάλες ειδικές ανάγκες, που οι γονείς και τα αδέρφια του, με την αγάπη, τη βοήθεια και την αφοσίωση, φρόντιζαν να τις ελαττώσουν στο ελάχιστο!
Είχα την τύχη να έχω μαθητές και φίλους τα αδέρφια του, Στέλλα, Μηνά και Νίκο, όταν ήμουν δάσκαλος στο Δ. Σ. Πετροκεφαλίου.
Όποτε μιλούσαν για το αδερφό, το στόμα τους έσταζε «μέλι»!
Μιλούσαν για ένα αδερφό, που δεν θύμιζε παιδί, από τη γέννησή του καταδικασμένο να ζει σε ένα πάρκο για νήπια ή να κινείται καθισμένος πάνω σε ένα καροτσάκι!
Τα μάτια τους έλαμπαν από αγάπη και πουθενά δε φαίνονταν ίχνη ντροπής και μειονεξίας, επειδή είχαν ένα αδερφό σε αυτή την κατάσταση!
Τεράστια διαφορά από το ΚΩΣΤΑΛΕΞΙ….. και κάθε «Κωσταλέξι».
Σ’ αυτό το χωριό, πριν πολλά χρόνια βγήκε στη δημοσιότητα ένα φρικτό μυστικό γεγονός!
Οι γονείς είχαν κλείσει μέσα σε ένα υπόγειο το παιδί τους με μεγάλες ειδικές ανάγκες.
Το παιδί που είχε φτάσει σε ώριμη ηλικία, κλείστηκε για να μη μαθευτεί στην κοινωνία το πρόβλημά τους.
Η κοινωνία πολλές φορές δείχνει κατανόηση και αγάπη σε αυτά τα παιδιά.
Όμως κάποιες φορές ο ρατσισμός της, χτυπά σαν φαρμακερό βέλος την καρδιά των παιδιών αυτών, των γονέων και των συγγενών τους.
Για 40 χρόνια ο αγώνας, η αγάπη και η φροντίδα των γονέων ήταν αξιοθαύμαστη! Τα τελευταία χρόνια, με τις επιπλοκές στη υγεία του παιδιού, τα δρομολόγια στο Ηράκλειο και οι εισαγωγές στα νοσοκομεία, γίνονταν σχεδόν καθημερινά! Αξίζουν το θαυμασμό και την αγάπη μας αυτοί οι ακούραστοι γονείς, που έδωσαν τα πάντα για το παιδί τους!
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που σκεπάζει το αγγελούδι τους!
Η ΠΟΝΕΜΕΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΒΑΣΑΝΙΣΜΕΝΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ
Μετά από υπηρεσία στο Δημόσιο 35+ χρόνια και τώρα συνταξιούχος, στον ελεύθερο χρόνο μου προσπαθώ να καταγράψω την ιστορία του τόπου.
Την θρησκευτική, πατριωτική, κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική ιστορία.
Τα θεμάτων υγείας, συνθήκες διαβίωσης, εργασίας κ.ά., των ανθρώπων του τόπου που γεννήθηκα και μεγάλωσα.
Αυτές τις μέρες καταγράφω την πορεία και την ιστορία της μεγάλης οικογένειας των Μπιτσακάκηδων, με στοιχεία πριν από το 1830. Μαζί και αυτών που έζησαν στη γειτονιά που μεγάλωνε ο «άγγελος», Νεκτάριος.
Αυτό που μου έκανε τρομερή εντύπωση στις οικογένειες αυτής της γειτονιάς ήταν η μεγάλη θνησιμότητα που υπήρχε σε όλα, σχεδόν, τα νοικοκυριά χωρίς διάκριση.
Χωρίς διάκριση σε μικρά παιδιά (αγγελούδια), σε νεαρές γυναίκες και άνδρες, στυλοβάτες των οικογενειών!
Πριν 100 χρόνια και παλαιότερα υπήρχε θνησιμότητα σε όλες τις φτωχογειτονιές. Τότε δεν υπήρχαν φάρμακα για τις περισσότερες αρρώστιες. Ακόμη και όσα φάρμακα υπήρχαν, έπρεπε να δώσεις περιουσία, ή να δουλεύεις χωρίς μισθό αρκετά χρόνια, για να τα πάρεις και να ξεπληρώνεις τους γιατρούς.
Πρέπει να πούμε ακόμη, πως στην πλειοψηφία τους τα φτωχόσπιτα που έμεναν ήταν με δυο, τρία δωμάτια συνεχόμενα.
Το πρώτο ήταν κουζίνα, τραπεζαρία, το επόμενο υπνοδωμάτιο και το τελευταίο αποθήκη, αχυρώνας.
Σε πολλούς, τις παγωμένες νύχτες του χειμώνα χρησίμευε το τρίτο δωμάτιο και για τα ζώα.
Έβαζαν εκεί βόδια, γαϊδουράκια, κατσίκια κ.ά., για να τα προφυλάξουν από τη βροχή και το διαπεραστικό χειμωνιάτικο κρύο του κάμπου της Μεσαράς, με το υγρό και τσουχτερό κλίμα.
Καταλαβαίνει κανείς με αυτό το κλίμα και τις συνθήκες διαβίωσης πόσο ευάλωτοι ήταν οι άνθρωποι στις αρρώστιες, τέτανο, διφθερίτιδα, φυματίωση, πνευμονία και άλλες που μεταδίδονταν εύκολα, χωρίς φάρμακα θεραπείας.
Θανάτους, σε τόσο μεγάλη έκταση, που συνέβαιναν στη γειτονιά αυτή δεν έχω καταγράψει αλλού. Σίγουρα υπήρχαν και σε άλλα χωριά και άλλες γειτονιές, που δεν έχω στοιχεία να καταγραφούν.
Νομίζω αξίζει τον κόπο να κατανοήσουμε:
Γατί βλέπαμε, παλιά, γυναίκες στο δρόμο με μαύρο κεφαλομάντηλο σφιχτοδεμένο στο πρόσωπο να παραμιλάνε, έτοιμες να κλάψουν!
Γιατί βλέπαμε μαυροφορεμένες να κάθονται αμίλητες σε μια γωνιά να κλαίνε τη μοίρα τους!
Γιατί βλέπαμε πολλές άλλες θλιβερές, ανεξήγητες εικόνες!
Παρακάτω οι οικογένειες αυτής της γειτονιάς, για να δούμε οι νεότεροι. Πόσο δύσκολα περνούσαν και πέθαιναν οι πρόγονοί μας μέσα στη φτώχεια, τις αρρώστιες, την εκμετάλλευση, ακόμη και μετά την αποτίναξη του τούρκικου ζυγού της Κρήτης το 1898.
Να πληροφορηθούμε πως οι απόγονοι των οικογενειών αυτών, όπως και άλλων φτωχών οικογενειών του χωριού, στην πλειοψηφία τους, δούλεψαν και δουλεύουν σκληρά, έκαναν οικογένειες, πρόκοψαν στα γράμματα, στις επιστήμες, στις τέχνες και στις επιχειρήσεις.
Ότι καλό ήρθε στη ζωή, δεν τους χαρίστηκε!
Αποκτήθηκε με μεγάλο κόπο, αίμα, θυσίες και αγώνα!
- Η οικογένεια του Δημήτρη Μπιτσακάκη(1891-1981).
Ο Δημήτρης αφού ξενιτεύτηκε στην Αμερική για να δουλέψει, γύρισε, παντρεύτηκε τη Μαρία Μπαστάκη από την Πόμπια, έχτισε με πολύ κόπο σπίτι στο πετρώδες ύψωμα, ανατολικά της γειτονιάς. Απόκτησε 11 παιδιά. Από αυτά τα τρία «αγγελούδια» πέθαναν πριν μεγαλώσουν: Ο Νικόλαος (1934-35), η Ελένη(1935-39) και η Αθανασία, 1941.
- Η οικογένεια της Αγγελικής Μπιτσακάκη- Καδιανάκη(1908-1934)
Η Αγγελική, αδερφή του Δημήτρη, Γιώργη, Γιάννη, Λεωνίδα και Ελένης, παντρεύτηκε τον Καδιανάκη Αριστείδη από τους Βόρρους. Είχαν ένα μικρό παιδί το Γιάννη. Πέθανε η μητέρα Αγγελική 26 χρονών το 1934 από φυματίωση. Ο Αριστείδης με το παιδί ξαναγύρισε και έμεινε στους Βώρους. Το σπίτι τους το αγόρασε η οικογένεια του Κωνσταντίνου Γ. Καδιανάκη.
- Η οικογένεια Κωνσταντίνου Μιχ. Κωστάκη(1869-1949)
Ο Κωστής με τα αδέρφια του Γιώργη και Μύρωνα, πριν το 1900 είχαν κάρα που τα έσερναν μουλάρια. Έκαναν μεταφορές στο χωριό, στην Μεσαρά, ακόμη και στο Ηράκλειο. Τότε δεν υπήρχαν αυτοκίνητα.
Με τις οικονομίες τους έχτισαν σπίτια παντρεύτηκαν και έκαμαν οικογένειες. Ο Κωστής είχε σπίτι στην παραπάνω γειτονιά. Παντρεύτηκε το 1904. Δεν έχω το όνομα της γυναίκας του, που το πιο πιθανό να ήταν Μπιτσακοπούλα.
Είχαν ένα παιδί την Ειρήνη. Πολύ νωρίς έχασε τη γυναίκα του.
Το 1929 έχασε την κόρη του Ειρήνη 25 χρονών από πνευμονία.
Ο Κωστής πέθανε το 1949 μόνος και έρημος, γεμάτος πίκρα και πόνο.
Το σπίτι του αγοράστηκε από τον Κοσμά Δαμιανάκη, πουλήθηκε και σήμερα αναπαλαιωμένο ανήκει στο Δημήτρη Χ. Μπιτσακάκη.
Ο αδερφός του Μύρωνας , σε άλλη γειτονιά δεν είχε καλλίτερη τύχη. Παντρεύτηκε από το ίδιο χωριό. Πέθανε η γυναίκα του χωρίς παιδιά. Πήγε στο Ηράκλειο και το σπίτι του αγοράστηκε από τους γονείς του δασκάλου Σταματάκη Γεωργίου, που κατοικεί τώρα εκεί.
4 .Οικογένεια Γεωργίου Μπιτσακάκη (1886-1931).
Ο Γιώργης παντρεύτηκε την Ερωφίλη από τις Μοίρες, συγγενή των Ζεάκηδων και Παπαντωνάκηδων. Έκαμαν τρία παιδιά τον Ηλία, το Μανόλη και την Ελένη.
Ο Γιώργης 40 χρονών έχασε την γυναίκα του και έμεινε με τα τρία ορφανά το 1927.
Ξαναπαντρεύτηκε, γιατί δεν τα έβγαζε πέρα μόνος του και πήρε την Ψεβία Σταυρουλάκη από τον Άγιο Ιωάννη το 1928.
Το 1929 με την Ψεβία αποκτά ένα γιο τον Ιωσήφ.
Το 1930 με 1931 η γρίπη, σαν τον κορωναϊό σήμερα, «θέριζε» τον τόπο και το χωριό μας.
Από τα στοιχεία του Ληξιαρχείου Δήμου Φαιστού στο Πετροκεφάλι το 1930-31 πέθαναν περίπου 30 κάτοικοι από την επιδημία της γρίπης. Από γριπώδη πνευμονία πέθανε και ο Γιώργης 45 χρονών(8-4-1931)
Το κακό δε σταμάτησε εδώ.
Το 1933 πεθαίνει το αγγελούδι της Ψεβίας και του Γιώργη, ο Σήφης 4ωνχρονών.
- Οικογένεια Αντωνίου Μπιτσακάκη(1868-1933).
Ο Αντώνης έμενε σε αυτή τη γειτονιά. Μετά έχτισε σε λόφο νότια του χωριού και άλλαξε γειτονιά. Με τη Κουκουριτάκη Ελένη είχαν παιδιά: Το Μανόλη, τη Στυλιανή, τη Χαρίκλεια του Τσικνομανόλη και το Νικόλαο.
Δυστυχώς για τον Μπιτσακαντώνη το 1915 έχασε τη γυναίκα του Ελένη 45 χρονών περίπου.
Το 1932 έχασε την κόρη του Στέλλα 27 χρονών από φυματίωση.
Δεν άντεξε και ένα χρόνο μετά την κόρη του, πέθανε 65 χρονών το 1933.
- Οικογένεια Νικολάου Α. Μπιτσακάκη(1910-1944)
Και η οικογένεια «Νικολή του Μπιτσακαντώνη» χτυπήθηκε πολύ άσχημα!
Παντρεύεται το 1935 την Καλλιόπη Σταυρουλάκη αδερφή της Ψεβίας, από τον Άγιο Ιωάννη.
Στο πρώτο παιδί δίνει το όνομα Στέλλα, όνομα της αδικοχαμένης αδερφής του. Το ίδιο έκαναν τα αδέλφια ο Μανόλης και η Χαρίκλεια του Τσικνομανόλη, δίνοντας το όνομα Στέλλα στις κόρες τους.
Έκανε άλλη μια κόρη την Ελένη το 1941, ενώ είχε πάει το 1940-41 στην Αλβανία. Σαν καλός χτίστης που ήταν υπηρετούσε στο Μηχανικό της Μεραρχίας Κρητών, ειδικότητας «λιθεφαρμοστής».
Γύρισε στο χωριό πεζός από την Αλβανία, με κρυοπαγήματα στα πόδια.
Οι Ναζί κατακτητές, έμαθαν την ειδικότητά του. Χωρίς να λογαριάζουν το πρόβλημά του στα πόδια, τον έβαζαν αγγαρεία να μπαίνει στα νερά ξυπόλυτος και να χτίζει γέφυρες κοντά στο αεροδρόμιο Τυμπακίου. Τα κρυοπαγήματα και η υγεία του χειροτέρεψαν πολύ.
Το 1943 έκανε ένα γιο και του έδωσε το δικό του όνομα Νικόλαος.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:Ο Νικολής Μπιτσακάκης, γυρίζοντας από το Αλβανικό Μέτωπο, με «παράσημο» τα κρυοπαγήματα, καταλάβαινε πως η ζωή του θα τελείωνε σύντομα. Δεν είχε τι άλλο να δώσει στο παιδί του και του έδωσε το όνομά!
Σίγουρα δεν περίμενε η εξουσία του Ελληνικού κράτους να σκεφτεί πως τα κρυοπαγήματα δεν τα έπαθε στο καφενείο του Συρμαλογιάννη……., για να δώσει σύνταξη στη χήρα και στα παιδιά του!
Δε σκέφτηκαν οι «βολεμένοι», πως τα έπαθε πολεμώντας για την ελευθερία της πατρίδας στα βουνά της Αλβανίας, και δουλεύοντας στα κάτεργα των αιμοσταγών Ναζί !
Δυστυχώς στις 11-1- 1944 ο Νικόλαος άφησε τρία ανήλικα ορφανά και τη γεμάτη καλοσύνη, αλλά χαροκαμένη χήρα, Καλλιόπη! Σύμφωνα με τη σεβαστή Πηνελόπη Ηλιάκη, η Καλλιόπη κυοφορούσε ένα αγόρι που πέθανε μετά τον τοκετό. Το 1947 πέθανε και ο 4χρονος «άγγελος», Νικόλαος.
7.Οικογένεια Λεωνίδα Μπιτσακάκη(19012-1942)
Ο Λεωνίδας ήταν ο πιο νέος, άτυχος οικογενειάρχης της πονεμένης γειτονιάς!
Παντρεύτηκε την Αθηνά Χριστόδουλου Βερβεράκη από τη Φανερωμένη το 1935. Το 1936 έκαναν τη Μαρία και το 1938 το Μιχάλη. Το 1940 έκαναν τα δίδυμα Καλλιρρόη και Γιάννη.
Στις 5-2-1941 πεθαίνει από λεύκωμα το «αγγελούδι» η Καλλιρρόη!
Τον επόμενο χρόνο στις 19 Νοέμβρη 1942 πεθαίνει το άλλο «αγγελούδι» ο Γιάννης !
Το χτύπημα για τη χαροκαμένη γυναίκα του Λεωνίδα δε σταματά στα δυο παιδιά!Την επόμενη μέρα 20 Νοέμβρη 1942 πεθαίνει ο 30χρονος σύζυγος Λεωνίδας από πνευμονία !
- Μπιτσακάκης Ιωάννης (1905-1981).
- Ο Μπιτσακογιάννης χτυπήθηκε από την επάρατη νόσο και έφυγε σχετικά νέος για την εποχή του 76 χρονών το Έκανε πέντε παιδιά με τη Μαρία Ζαχαριουδάκη από τα Πηγαϊδάκια. Την Ειρήνη, τον (Αριστοτέλη) ή Αριστείδη την Αλεξάνδρα, το Νικήτα και το Μανόλη. Το «αγγελούδι» Αριστείδης πέθανε ενός μηνός και ήταν μέσα στους 30 Πετροκεφαλιανούς που έφυγαν από τη γρίπη του 1930-31.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ[1] Στο Ληξιαρχείο είναι γραμμένος Αριστοτέλης. Σίγουρα είναι λάθος αφού ο πατέρας της Μαρίας ήταν ο Αριστείδης Ζαχαριουδάκης.
- Κουκουλάκη –Μπιτσακάκη Ελένη (1905-1987) .
Η Ελένη είχε παντρευτεί τον Παύλο Κουκουλάκη και είχαν τρία παιδιά. Την Καλλιρρόη, την Ελευθερία και το Μανόλη.
Το «αγγελούδι» ο Μανόλης πέθανε τον ίδιο χρόνο γέννησης 1937. Μετά την Γερμανική Κατοχή ο Παύλος βρέθηκε πνιγμένος σε ένα πηγάδι.
Η Ελένη, παρά τα πολλά προβλήματα που αντιμετώπιζε, στάθηκε άξια μάνα και «πατέρας» στα παιδιά της.-
- Ο κ. Γιώργος Δαμιανάκης είναι συνταξιούχος Δάσκαλος
