Δημοτική Σχολή Βοριζίων:  Έτος ιδρύσεως 1871! Το πρώτο μαθητολόγιο του Σχολείου

Του Ζαχαρία Καψαλάκη Δρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Θέλοντας να συμβάλουμε στην προσπάθεια που γίνεται της ιστορικής καταγραφής στα Βορίζια του Δήμου Φαιστού, δημοσιεύουμε σήμερα για πρώτη φορά, το πρώτο μαθητολόγιο της Δημοτικής Σχολής Βοριζίων, σχολικού έτους 1873-1874, την πρώτη ίσως ιστορική μαρτυρία καταγραφής ονομάτων στο μαρτυρικό χωριό του τόπου μας!

Λίγα λόγια για την ίδρυση της Δημοτικής Σχολής Βοριζίων:

Τον Απρίλιο του 1871 οι κάτοικοι των Βοριζίων, με επιστολή τους στο Μητροπολίτη Κρήτης Μελέτιο ζητούν την ίδρυση σχολείου που θα εξυπηρετεί και τα χωριά Καμάρες, Σκούρβουλα και Λοχριά.

Η Δημογεροντία αποδέχεται το αίτημα των κατοίκων των Βοριζίων, με την προϋπόθεση όμως να πληρώνουν 125 γρόσια για το μισθό του δασκάλου, που θα ανέρχεται στα 250 γρ. συνολικά. Τα υπόλοιπα χρήματα, θα δινόταν από τη Δημογεροντία.

Δε γνωρίζουμε τον ακριβή χρόνο  του διορισμού δασκάλου, καθώς δεν βρέθηκαν σχετικά έγγραφα. Η πρώτη αναφορά που συναντούμε έχει ημερομηνία 28 Νοεμβρίου 1871 και προέρχεται από το δάσκαλο του Σχολείου που υπογράφει δυσανάγνωστα ως Γ. Νικονογιάννης (;), σύμφωνα με την οποία οι γονείς δεν αγοράζουν τα αναγκαία βιβλία.

Ο δάσκαλος όμως θα πρέπει να είχε προβλήματα με τους χωριανούς, σχετικά με την καταβολή του μισθού του, τα οποία καταλήγουν στο Δικαστήριο, ως αναφέρει ο νέος δάσκαλος των Βοριζίων Ιερομόναχος Κορνήλιος Μεταξάκης «… εἶχον διενέξεις τινάς μετά τοῦ πρώην Διδασκάλου των εἰς το Δικαστήριον Μοίραις…».

Η ιδιόρρυθμη προσωπικότητα του Ιερομόναχου Κορνήλιου Μεταξάκη, που κατάγεται από το Κανλί – Καστέλι,  θα σημαδέψει το Δημοτικό Σχολείο Βοριζίων, στα πρώτα βήματα του. Όπως γράφει στην αίτηση διορισμού του θα προσπαθήσει να βοηθήσει την πατρίδα του, με τις λίγες γνώσεις που έλαβε στη σχολή του Αγίου Όρους που φοίτησε. Στις εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε, πήρε βαθμό 4 (καλώς) και εκρίθη ικανός να διοριστεί ως δάσκαλος.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1872 διορίζεται στα Βορίζια με μισθό 250 γρ. Η Δημογεροντία με επιστολή της παρακινεί τους κατοίκους του χωριού να προχωρήσουν στην οικοδόμηση κτηρίου για τη στέγαση του Σχολείου, ενώ τους ζητά να εκλέξουν Σχολικούς Εφόρους .

Ο δάσκαλος ερχόμενος στο χωριό έχει μαζί του πίνακες Γεωγραφίας, Ανάγνωσης, Αριθμητικής και Καλλιγραφίας, τους οποίους η Δημογεροντία «… δωρεῖ εἰς τήν σχολήν ὑμῶν χάριν τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν φιλτάτων ὑμῶν τέκνων…», όπως αναφέρει σε σχετική επιστολή της, με αποδέκτες τους Δημογέροντες των χωριών Βορίζια, Σκούρβουλα και Καμάρες.

Οι πρώτες εντυπώσεις του νέου δάσκαλου είναι μάλλον αποκαρδιωτικές. Οι μαθητές «… εἶναι πάντων ἀρχάριοι  καί εἰς αὐτά τά ἐκκλησιαστικά ὁπου ἐπαραδίδοντο, μή γνωρίζοντες οὐτε τό Κύριε ἐλέησον ἐπ’ ἐκκλησίας…», ενώ φαίνεται να έχει και προβλήματα προσαρμογής «… ἄν ἤμουν πρότερον ἐνταῦθα ἐρχόμενος, δέν ἤθελον ἔλθη παντελῶς, διότι εῑναι μέν οἱ ἄνθρωποι καλοί καί κοινωνικοί, ἀλλ’ ὁ τόπος μοί φαίνεται πληκτικός…».

Στις εξετάσεις του καλοκαιριού παραβρέθηκε ο Ελληνοδιδάσκαλος της Ελληνικής Σχολής Ηρακλείου Αρχιμανδρίτη Αμβρόσιος Κασάρας, ο οποίος και αναφέρει χαρακτηριστικά: «… Ὁ δέ πολυμαθής διδάσκαλος Βορριζῶν κύρ Κορνήλιος, καί τόν ἀποκαλῶ πολυμαθῆ καθότι, κατά θετικῶς παρά πολλήν ἐπληροφορήθην, περιέρχεται τάς ἐπαρχίας κατά τάς ἑορτᾶς κηρύττων καί εὐαγγελιζόμενος αὐτεπαγγέλτως τόν λόγον τοῦ Θεοῦ, καί ταῦτα ἐν ἀγνοία πάντως τοῦ Σεβαστοῦ ἡμῶν Κυριάρχου τοῦ Μητροπολίτου, τοῦ καί προέδρου τῆς Σεβαστῆς ταύτης Δημογεροντίας…» . Ο δάσκαλος αν και είχε ενημερωθεί εγκαίρως από τον Αρχιμανδρίτη, δεν παραβρέθηκε στις εξετάσεις τη ημέρα που είχε οριστεί και «… ἀπῆλθεν εἰς Κανλῆ -Καστέλλι, τό ἴδιον τῆς γεννέσεως αὐτοῦ χωρίον, διά νά ἀποκρεώση φαίνεται μετά τῶν συγγενῶν του…».

Ο Μεταξάκης συνεχίζει και για το επόμενο σχολικό έτος 1873-1874, αλλά τα πράγματα μάλλον χειροτερεύουν και γι’ αυτό και για τους μαθητές καθώς όπως γράφει στο Σχολείο υπάρχει μεγάλη αταξία «… ἀναχωρήσεως τῶν μαθητῶν εἰς τάς ἀγροτικάς αὐτῶν ἐργασίας. Διότι ἀπό τούς 40 μαθητάς οἱτινες παρευρέθησαν εἰς τάς ἐξετάσεις ἔμειναν τώρα μόνον 18, παραμελοῦντες καί οὗτοι πᾶν ὅτι συμβάλλει εἰς τήν τούτων μόρφωσιν καί λοιπήν ἠθικήν κατάστασιν. Ἀλλ’ ὁ μέν ὑστερεῖται βιβλίου, ὁ δέ ἀβακίου, ἕτερος χάρτου καί ἄλλος εὐκαιρίας κ.τ.λ.».

Παράπονα εκφράζει και για τους Εφόρους οι οποίοι διορίζονται προφορικώς και όχι γραπτώς από τους κατοίκους. Τέλος απειλεί ότι θα αποχωρήσει από τη θέση του  «…καθότι οὐδεμίαν ὠφέλειαν βλέπω ἤ πρόοδον τινά εἰς τούς καταβαλλόμενους απ’ ἐμοῦ ματαίους κόπους».

Στη συνέχεια παραθέτει το πρώτο μαθητολόγιο του σχολείου αποτελούμενο από 18 μαθητές:

Επίσης παρουσιάζει τα μαθήματα που διδάσκει στο σχολείο:

«Κατάλογος τῶν ἐν τῆ Δημοτικῆ Σχολῆ Βοριζίων

διδασκομένων μαθημάτων

Α΄ Ἀναγνωστικόν

Α΄ Τόμος Ἑλληνικῆς Χρηστομάθειας Ραγκαβῆ

Ἐγκόλπιον τῶν Νέων

Ἠθικήν τοῦ Κάμπη

Σοφίας Ἀπάνθισμα

Β΄ Διδακτικά

Ἑλληνική Γραμματική ὑπό Ἱ. Περίδου

Γεωγραφία Δραΐκη

Ἀριθμητική Δραΐκη

Μικράν Ἑλληνικήν Ἱστορία Ἴρβιγγος

Μικρά Ἱερά Ἱστορία Κοραῆ

Μικρά Ἱερά Κατήχησις Κοραῆ

Τό Μάθημα τῆς Γραφῆς παραμελεῖται ἀπό μέρους τῶν μαθητῶν, ἐξ ὧν τέσσαρες ἤ πέντε γράφουσιν ἐπί χάρτου