Η Μάχη (Πηγή: Πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη)
Κείμενο: Νίκος Δεμισιώτης
Ο Γέρος του Μοριά, ο θρυλικός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, έδωσε τα πάντα για την Επανάσταση του 1821. Όταν οι Έλληνες έστρεψαν ο ένας τα όπλα στον άλλο ο Κολοκοτρώνης δέχθηκε το μεγαλύτερο πλήγμα που θα μπορούσε να δεχθεί ένας πατέρας. Ο πρωτοτόκος γιος του, Πάνος, μια ημέρα σαν σήμερα, δολοφονήθηκε άνανδρα. Για πολλούς ο Γέρος του Μοριά ποτέ δεν ξεπέρασε αυτή την απώλεια. Η υπόθεση του Πάνου, έμεινε για πάντα ανεξιχνίαστη. Κανείς δε θα μάθεις ποιος ήταν αυτός που του στέρησε τη ζωή αν και η βαλλιστική εξέταση που έγινε πολλά χρόνια αργότερα «έδειξε» προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Ποιος ήταν ο Πάνος Κολοκοτρώνης
Ο πρωτότοκος γιος του Γέρου του Μοριά γεννήθηκε 1798. Έζησε πολλά χρόνια στη Ζάκυνθο όπου πήγε σχολείο και σπούδασε. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως θεωρούνταν από τους πιο μορφωμένους αγωνιστές. «Εσπούδασεν εις την ακαδημίαν της Κερκύρας, εγνώριζεν εντελώς την παλαιάν γλώσσαν μας την Ελληνικὴν, ήτο μαθηματικός άριστος, εγνώριζε προσέτι καλώς την Ιταλικὴν γλώσσαν και ολίγον την Γαλλικήν, και εν ολίγοις ήτον ο δεύτερος του πολυμαθεστάτου Γεωργίου Σέκερη, διότι τότε η Πελοπόννησος δεν είχεν άλλους τοιούτους», αναφέρει ο Φωτάκος στο έργο του Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών.
Όταν ξεκίνησε η Επανάσταση του 1821 ο Πάνος μαζί με τον αδερφό του Γενναίο πήγαν στην Πελοπόννησο και ρίχτηκαν αμέσως στις μάχες. Ο πρωτότοκος του Κολοκοτρώνη είχε πάρει όλα τα χαρίσματα του πατέρα του. Ήταν σπουδαίος πολεμιστής. Ατρόμητος. Έμπαινε μέσα στη μάχη χωρίς να τον νοιάζει αν θα χάσει τη ζωή του. Πολέμησε σε μάχες που σήμερα, πλέον, θεωρούνται και είναι ιστορικές. Από αυτές που καθόρισαν την έκβαση του Αγώνα. Συμμετείχε στη Μάχη στο Βαλτέτσι, στην πολιορκία και την κατάληψη της Τριπολιτσάς και βέβαια ήταν ένας από αυτούς που με αυταπάρνηση στήθηκαν απέναντι στον Δράμαλη στην πολυθρύλητη μάχη στα Δερβενάκια. Η αναγνώριση δεν άργησε να έρθει. Αρχικά ονομάστηκε χιλίαρχος και πρώτος δήμαρχος της Τριπολιτσάς. Στη συνέχεια προβιβάστηκε σε στρατηγό και ανέλαβε φρούραρχος του Ναυπλίου.
Και μετά ήρθε ο εμφύλιος σπαραγμός. Στην πρώτη του φάση μεταξύ πολιτικών (κυβερνητικών) και στρατιωτικών (αντικυβερνητικών) πήρε το μέρος των δεύτερων όπως άλλωστε και ο πατέρας του. Αρνήθηκε να παραδώσει το Ναύπλιο, και λίγο πριν πάει στην Πάτρα για να ενισχύσει την πολιορκία κλήθηκε να επιστρέψει (στη διάρκεια, πλέον, της β’ φάσης του εμφυλίου) στην Αρκαδία για να αντιμετωπίσει την επίθεση των κυβερνητικών.
Η άνανδρη δολοφονία του Πάνου Κολοκοτρώνη
Μια ημέρα σαν σήμερα, στις 13 Νοεμβρίου 1824 ο Πάνος Κολοκοτρώνης και οι άνδρες του βρισκόντουσαν στην περιοχή μεταξύ των χωριών Θάνα και Μπεσίρι (σημερινό Παλλάντιο) Αρκαδίας. Άλλαξε πορεία, όμως, όταν πληροφορήθηκε πως μετά από μάχη οι κυβερνητικοί (με επικεφαλής τον Βάσο Μαυροβουνιώτη) είχαν συλλάβει τον Στάικο Σταϊκόπουλο. Ο Πάνος επιχείρησε να τον απελευθερώσει αλλά έπεσε σε ενέδρα. Η ένοπλη ομάδα που τον συνόδευε και έτσι βρέθηκε μόνος του να πηγαίνει (μαζί με τρεις ακόμα άνδρες) προς το Μπεσίρι. Τότε ξαφνικά και χωρίς να υπάρχει μάχη μια σφαίρα διαπέρασε το κρανίο του και ξεψύχησε επιτόπου.
Σύμφωνα με τον Θεόδωρο Ρηγόπουλο, που συνόδευε τον Πάνο και κατέγραψε την επίθεση στα απομνημονεύματά του, οι πυροβολισμοί ήρθαν από μία ομάδα ανδρών, που κρύβονταν ψηλά σε ένα ύψωμα, πίσω από τους ίδιους. Τους αναγνώρισαν ως άνδρες του Βάσου Μαυροβουνιώτη. Η ιστορική έρευνα, ωστόσο, αποκάλυψε ότι υπήρχε και μια άλλη ομάδα ενόπλων, που κρυβόταν σε άλλο σημείο πίσω από μία συστάδα βράχων, στο ύψος του δρόμου. Αυτοί οι άνδρες ακολουθούσαν διαταγές ενός άλλου κυβερνητικού, του Γκότσου Βούλγαρη.
Όπως ήδη ειπώθηκε, η μοναδική μαρτυρία ήταν αυτή του αυτόπτη Θεόδωρου Ρηγόπουλου, ο οποίος εκτίμησε ότι ο θάνατός του ήταν τυχαίος και οφειλόταν στους πυροβολισμούς των ανδρών του Μαυροβουνιώτη, οι οποίοι δεν σκόπευαν για να σκοτώσουν, αλλά για να εκφοβίσουν. Η ιατροδικαστική εξέταση του κρανίου του Πάνου, που έγινε το 1870 από τον γιατρό Ιωάννη Πύρλα, ωστόσο, ανέτρεψε την εκδοχή του Ρηγόπουλου. Σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση, η είσοδος της σφαίρας «κείται επί της οπίσθιας χώρας του δεξιού βρεγματικού οστού. Η δε της εξόδου κείται επί του μετωπικού οστού προς τα όπισθεν και υπέρ άνω της αριστεράς ζυγωματικής αποφύσεως, (επί του μηνιγγιού)».
Πρακτικά αυτό σημαίνει πως η σφαίρα μπήκε από το πίσω μέρος του κρανίου και βγήκε από τον κρόταφο, διασχίζοντας διαγώνια το κρανίο. Ο αξιωματικός του στρατού Γιώργος Πραχαλιάς, τακτικό μέλος της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών, συμμετείχε στις βαλλιστικές εξετάσεις που έγιναν και μάλιστα με αυτοψία στο σημείο της επίθεσης, ώστε να εξακριβωθεί η προέλευση της σφαίρας. Τα συμπέρασμά του, που είχε αποκαλύψει η εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου», είναι ότι εάν ο πυροβολισμός είχε προέλθει από τους άνδρες του Μαυροβουνιώτη, που ήταν κρυμμένοι σε σημείο πολύ πιο ψηλά από τον δρόμο, η σφαίρα θα είχε μπει από το πάνω μέρος του κεφαλιού και θα είχε εξέλθει από το σαγόνι.
Η πορεία της σφαίρας όμως, ήταν άλλη. Αυτός που πυροβόλησε βρισκόταν στο ίδιος ύψος με τον έφιππο Πάνο και πιθανότατα από το σημείο που αναφέρεται ότι κρύβονταν οι άντρες του Βούλγαρη. Σε αντίθεση με τους άνδρες του Μαυροβουνιώτη, οι οποίοι λόγω της μακρινής απόστασης πυροβολούσαν για εκφοβισμό, οι άνδρες του Βούλγαρη είχαν επιλέξει το συγκεκριμένο σημείο για να έχουν όσο το δυνατόν καλύτερο στόχο. Επομένως, ο θάνατος του Πάνου δεν μπορεί να ήταν ένα τυχαίο γεγονός, αλλά αποτέλεσμα δολοφονικής ενέδρας από τους κυβερνητικούς.
Πηγή: reader.gr
