Η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας για τους υδρογονάνθρακες μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης πριν μερικές μέρες έφερε πάλι στην επιφάνεια το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, με το οποίο είχαμε ασχοληθεί σε άρθρο μας στις 3/10/2020.
Η κατάσταση σήμερα στη χώρα της Βορείου Αφρικής είναι έκρυθμη και εύθραυστη. Η Λιβύη είναι ντε φάκτο χωρισμένη με δύο «παράλληλες» κυβερνήσεις και δύο «πρωθυπουργούς», τον Νταμπέτμα, με έδρα την Τρίπολη και τον Μπασάγκα (άλλοτε πιστό φίλο της Άγκυρας) με έδρα τη Σύρτη. Ωστόσο διάφοροι τοπικοί «οπλαρχηγοί», φύλαρχοι και θρησκευτικοί ηγέτες ασκούν τοπική εξουσία και μεταβάλλουν τους συσχετισμούς, πηγαίνοντας πότε με τη μία πλευρά και πότε με την άλλη, όπως γράφει σε άρθρο του στις 21 Σεπτεμβρίου 2022 ο κύριος Αλέξανδρος Διακόπουλος, Ναύαρχος ε.α. Π.Ν. και τέως Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας. Η Τουρκία έχει εκμεταλλευτεί τη χαώδη αυτή κατάσταση και προσπαθεί να διατηρήσει τον έλεγχο της «κυβέρνησης της Τρίπολης», καθώς έχει υπογράψει το μνημόνιο του 2019 με τον Σάρατζ, προκάτοχο του Νταμπέτμπα. Αν και επιχείρησε να συμβιβάσει τις αντιμαχόμενες πλευρές, δεν τα κατάφερε και μάλιστα οι δύο «πρωθυπουργοί» δεν φαίνεται ότι αποδέχονται το μνημόνιο του 2019. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα και στην πρόσφατη επίσκεψη πολυμελούς τουρκικής αντιπροσωπείας στη Λιβύη για την υπογραφή του «μνημονίου υδρογονανθράκων» υπήρξαν προβλήματα, ενώ και η Βουλή της Λιβύης, που εδρεύει στη Βεγγάζη απέρριψε το παραπάνω μνημόνιο. Από την πλευρά της η Ελλάδα παρακολουθεί με αυξημένο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στη Λιβύη.
Η πρεσβεία της χώρας μας στην Τρίπολη και το προξενείο στη Βεγγάζη λειτουργούν εκ νέου, ενώ γίνεται προσπάθεια για αεροπορική σύνδεση Κρήτης – Βεγγάζης. Όπως όμως γράφει εύστοχα ο κύριος Διακόπουλος, «σε ένα ρευστό περιβάλλον ασταθούς ισορροπίας όπου οι πρώην φίλοι γίνονται εχθροί και τούμπαλιν, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η εξέλιξη των πραγμάτων και τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί». Ποιες ήταν όμως οι σχέσεις της Ελλάδος με τη Λιβύη στο παρελθόν και ποια ήταν η καλύτερη περίοδός τους; Όπως θα δούμε στα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης της χώρας μας από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου (1981-1986), η χώρα μας είχε εξαιρετικές σχέσεις με τη χώρα της Βορείου Αφρικής, κυρίως λόγω των άριστων σχέσεων Α. Παπανδρέου – Καντάφι. Τα στοιχεία γι’ αυτό το σκέλος του κειμένου προέρχονται από το άρθρο «ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΛΙΒΥΗΣ (1981-1986)» του Δόκτορα Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτου, στο περιοδικό «ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ» τ. 620, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2020. Ευχαριστούμε θερμά τον Δρα Ι.Σ. Παπαφλωράτο που μας έδωσε την άδεια να αντλήσουμε από αυτό, στοιχεία για το σημερινό μας άρθρο.
Μουαμάρ Καντάφι: Tο παιδί των βεδουίνων που έγινε ηγέτης της Λιβύης
Ο Μουαμάρ Καντάφι που κυβέρνησε την Λιβύη από το 1969 ως το 2011 γεννήθηκε στη Σύρτη από γονείς βεδουίνους το 1942.
Για τις σπουδές του υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Στη Βικιπαίδεια, ότι ενώ φοιτούσε σε σχολείο στη Sebha ανέπτυξε εθνικιστική δράση και αργότερα γράφτηκε στη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία της Βεγγάζης από την οποία αποφοίτησε το 1965 με τον βαθμό του Υπολοχαγού. Στη συνέχεια πήγε στην Αγγλία όπου ειδικεύθηκε στα Τεθωρακισμένα. Επέστρεψε στη χώρα του και με τον βαθμό του Λοχαγού πλέον, φοίτησε σε Σχολή Ισλαμικών Σπουδών. Στην εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ αναφέρεται ότι σπούδασε στη Στρατιωτική Ακαδημία της Βεγγάζης (1963), κατατάχθηκε στον λιβυκό στρατό και οργάνωσε την «Ομάδα Ελεύθερων Ενωτικών Αξιωματικών» (1964). Τέλος στο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ διαβάζουμε ότι αποβλήθηκε το 1961 για «ανατρεπτικές ενέργειες» από το σχολείο του και γράφτηκε στο Λύκειο της Μιζουράτα όπου κλιμάκωσε την πολιτική του δράση. Το 1963 μαζί με αρκετούς συναγωνιστές του, με κυριότερο τον Τζαλούντ, γράφτηκε στη Στρατιωτική Σχολή της Βεγγάζης και το 1964 εντάχθηκε στην οργάνωση των «Ελεύθερων Ενωτικών Αξιωματικών». Αποφοίτησε το 1966 και παρακολούθησε ανώτερα μαθήματα στρατιωτικής τέχνης στο Λονδίνο και επιστρέφοντας στη Λιβύη γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Βεγγάζης.
Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλά δημοσιεύματα που αναφέρουν ότι ο Καντάφι σπούδασε στην Ελλάδα, στη Σχολή Ευελπίδων και άλλα, σύμφωνα με τα οποία σπούδασε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Μάλιστα κάποιοι δίνουν και περισσότερες λεπτομέρειες. Ο Δρ. Ιωάννης Σ. Παπαφλωράτος γράφει σχετικά: «Ο Καντάφι θεωρούνταν θερμός φιλέλληνας, ενώ φημολογείται ότι σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, και ότι αποφοίτησε με την τάξη του 1965, διακριθείς για τις επιδόσεις του στα αθλήματα.
Αντιθέτως, άλλες μαρτυρίες κάνουν λόγο για φοίτησή του στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, όπου διετέλεσε τερματοφύλακας στην ομάδα πόλο». Σε επικοινωνία που είχαμε με τον Δρα Ι. Παπαφλωράτο, μας είπε ότι δεν μπόρεσε να βρει περισσότερα στοιχεία ως σήμερα.
Το σίγουρο είναι ότι την 1η Σεπτεμβρίου 1969, επικεφαλής νεαρών αξιωματικών, ο Καντάφι ανέτρεψε τον βασιλιά Ιντρίς αλ Σενούσι που βρισκόταν στην Προύσα. Από εκεί ήρθε στα Καμένα Βούρλα όπου κατέλυσε στο ξενοδοχείο «Γαλήνη». Το δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας τασσόμενο σαφώς με τους κινηματίες διέκοψε τις τηλεφωνικές επικοινωνίες του Ιντρίς. Ο Καντάφι δεν ξέχασε τη βοήθεια αυτή και το 1970, 110 Λίβυοι πιλότοι ήρθαν στην Ελλάδα για εκπαίδευση στα μαχητικά αεροσκάφη F-5.
Στη Λιβύη, ο Καντάφι και οι ομοϊδεάτες του ίδρυσαν τη «Λαϊκή Σοσιαλιστική Λιβύη Αραβική Τζαμαχιρία – Δημοκρατία των Μαζών».
