Στους Αγίους Αναργύρους που βρίσκονται στο δρόμο Μοίρες – Πόμπια υπήρχε μετόχι της Μονής Οδηγήτριας με σημαντικές εκτάσεις γης. Όλα δείχνουν πως οι Άγιοι Ανάργυροι ήταν παλαιό μοναστήρι για το οποίο δεν έχουν διασωθεί ή δημοσιευθεί ιστορικές πληροφορίες. Ο ναός του είναι μονόκλιτη βασιλική μέσα στον οποίο υπάρχει εντοιχισμένη επιγραφή που αναφέρει
ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΑΣ ΝΙΚΟΛΕΩΣ ΝΕΩΝ ΥΨΙΜΕΔΟΝΤΟΣ
ΔΟΞΑΝ ΔΩΚΕ ΜΙΑΝ ΥΣΤΕΡΟΝ ΑΥΘΙΣ ΕΔΩ
ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΑΙ ΤΟΝ ΕΔΑΒΕ
ΙΟΥΣ ΘΑΛΑΜΟΥΣ
ΑΧΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΙΒ’
Ο ναός λοιπόν χτίστηκε το 1608 από κάποιον Νικόλαο. Όπως παρατηρεί ο εκδότης της επιγραφής Στεφ. Ξανθσυδίδης (Χριστιανικαί Επιγραφαί… σελ. 146)
«είναι συντεταγμένη εις γλώσσαν αρχαίϊκήν και σύγκειται εκ δύο ελεγείων εξ ων το μεν πρώτον σώζεται πλήρες, του δευτέρου δε είναι δυσχερής η συυπλήρωσις. Η γλώσσα και το μέτρον συμφωνούσι προς την εποχήν (αρχάς του Ι7ου αιώνος καθ’ ην εν Κρήτη υπήρχον λόγιοι και Ελληνομαθείς δυνάμενοι να ποιώσιν εις αρχαίαν γλώσσαν και αρχαία μέτρα..».
Οι ενδείξεις που μαρτυρούν πως οι Άγιοι Ανάργυροι στο Λειδαδιώτη ήταν μοναστήρι, είναι:
α) Δίπλα στο ναό υπήρχαν κτήρια που μαρτυρούνται από τις αρχές του Ι8ου αιώνα.
β) Το μετόχι αυτό είχε μεγάλες εκτάσεις γης που Θα μπορούσαν να αποτελέσουν την περιουσία μιας μονής.
γ) Η παράδοση αναφέρει πως στο Λειδαδιώτη υπήρχε μοναστήρι. Το είχε κτίσει μάλιστα η μοναχή Μάρθα η οποία Θεωρείται και κτήτωρ της Μονής Οδηγητρίας.
Σε έγγραφο του Τουρκικού Αρχείου Ηρακλείου του έτους 1707 (Σταυρινίδη. Μεταφράσεις Γ σελ. 347) αναφέρεται ότι ο Αθανάσιος Ηγούμενος της Οδηγήτριας, ο Γεράσιμος και ο Κοσμάς (που αποτελούσαν προφανώς το ηγουμενοσυμβούλιο) παραχώρησαν στον Μεχμέτ Οντάμπαση το μετόχι ΠαπάΛειόαδιώτη για να εξοφλήσουν το ποσόν των 770 γροσίων που χρωστούσαν στον Οθωμανό από δάνειο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιγραφή του μετοχίου που αποτελείτο
«εξ ενός ανωγείον και δέκα ισογείων δωματίων αυλής και λοιπών παραρτημάτων. μετά τριών βοών και δύο όνων, τριάκοντα ελαιοδένδρων και ενός αγρού, συγκείμενον εκ πεντακοσίων μουζουρίων σπόρον…
Εν τέλει δηλούν οι πωληταί ότι εκτός της δημοσίας οδού ήτις άγει προς την εντός του τσιφλικίου κείμενην εκκλησιάν, η οποία και παραμένει ως ιδιοκτησία της Μονής, ουδέν άλλο δικαίωμα κατοχής και εξουσίας παρέμεινε πλέον εις αυτούς επί του ακινήτου τουτου».
Τα δέκα ισόγεια και το ένα ανώγειο δωμάτιο με αυλή και παραρτήματα δεν θυμίζουν ένα συνηθισμένο μετόχι, που τα οικήματα κατασκευάστηκαν για να διευκολύνουν την αγροτική εκμετάλλευση. Δεδομένου ότι ο ναός υπήρχε από την περίοδο της Ενετοκρατίας, τα διπλανά κτήρια είχαν μοναστικό χαρακτήρα.
Σύμφωνα με τον κώδικα του 1870-72 στο Λειβαδιώτη υπήρχαν «δέκα οικήματα οικήσιμα” και χωράφια (ποτιστικά και μη) εκτάσεως 312 μουζουρίων με 153 ελαιόδεντρα.
Πηγή και φωτογραφία: Νίκου Ψιλάκη, Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης, σελ. 231-233
