Γράφει ο Φιλόλογος Γιώργης Εμμ. Μαυροτσουπάκης
Η φετινή επετειακή χρονιά για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 υπήρξε αφορμή για πλήθος εκδηλώσεων και δράσεων σε όλη τη χώρα ,για να τιμηθεί και να εορταστεί η επέτειος και για να προβληθούν γεγονότα και πρόσωπα που συνέβαλαν στην ευόδωση του απελευθερωτικού εγχειρήματος.
Προβλήθηκαν έτσι σε πανελλήνιο επίπεδο, με διάφορους τρόπους και μέσα, γεγονότα καθοριστικά στην εξέλιξη της εθνεγερσίας και μορφές του Αγώνα με σημαντική συμβολή στη δικαίωση του. Παράλληλα, με τις ευρείας προβολής και απήχησης εκδηλώσεις, αναπτύχθηκαν σε τοπικό επίπεδο ανά τη χώρα δράσεις που αφορούσαν την κατά περιοχές επαναστατική δραστηριότητα και τους πρωταγωνιστές ή συμμέτοχους σε αυτήν. Έγιναν διαλέξεις, διοργανώθηκαν συνέδρια και εκδόθηκαν βιβλία με σχετικό περιεχόμενο. Έτσι το πανηγυρικό κλίμα συμπορεύτηκε με πνευματικές δραστηριότητες ιστορικού – ερευνητικού χαρακτήρα, από τις οποίες προέκυψαν νέα στοιχεία, που προσθέτουν καινούργια γνώση ή συμπληρώνουν την παλαιότερη για τα κατά τόπους διαδραματισθέντα εκείνη την περίοδο. Και έχει σημασία η τέτοιου είδους γνώση, καθώς απευθύνεται όχι μόνο στους ειδικούς, αλλά μπορεί να γίνει αποδεκτή και προσεγγίσιμη από τον καθένα ενδιαφερόμενο. Επίσης δίδεται η δυνατότητα να αναδειχθούν συμβάντα και τοπικοί αγωνιστές που η συνεισφορά τους είναι άξια θετικής αποτίμησης στην εθνεγερτική προσπάθεια .
Το βιβλίο του Αντώνη Στιβακτάκη: Χατζηαναγνώστης ο Συμιανός κινείται στο κλίμα αυτό της ιστορικής ανάπλασης των επαναστατικών γεγονότων του 1821 και όσων ακολούθησαν μέχρι το 1860 στην ευρύτερη περιοχή Βιάννου – Ιεράπετρας, αλλά και της Ανατολικής Κρήτης γενικότερα, μέσα από την προβολή της αγωνιστικής δραστηριότητας του τοπικού οπλαρχηγού Χατζηαναγνώστη του Συμιανού, του Νικολή Συγγελάκη από την Κάτω Σύμη Βιάννου.
Στο βιβλίο διακρίνεται η συνθετική προσπάθεια, που ,με αφορμή την επαναστατική πολεμική δράση του Χατζηαναγνώστη, εκτείνεται σε ευρύτερα όρια που περιλαμβάνουν τις γενικότερες ιστορικές συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί στην Κρήτη εκείνη την εποχή, την προετοιμασία, και την εξέλιξη της Επανάστασης στο νησί, πρόσωπα σημαντικά που διαδραμάτισαν ρόλο, στιγμές ηρωισμού και καταστροφικής διχόνοιας, αλλά και σελίδες παραστατικών περιγραφών, που σχετίζονται με γεγονότα, πρόσωπα ή τόπους όπως αυτός της περιοχής της Κάτω Σύμης.
Παρενθετικά, να αναφερθεί η εξαιρετική ικανότητα του συγγραφέα στην αναπαράσταση του φυσικού τοπίου μέσω της αναπλαστικής περιγραφής που κινητοποιεί όλες σχεδόν τις αισθήσεις. Η περιγραφή του είναι συχνά ζωγραφική με λέξεις, ειδικά όταν αναφέρεται σε τόπους που τον αγγίζουν συναισθηματικά (Χόνδρος ,ο τόπος καταγωγής του, η Κάτω Σύμη και η γύρω περιοχή) ή σε αυτούς που τον ανορθώνουν ψυχικά και πνευματικά(το Άγιο Όρος). (βλ. το βιβλίο του : Φτερουγίσματα στον Άθω).
Για να φτάσει στην περίοδο 1821-1830 και να αποδώσει την ιστορική εξέλιξη, ξεκινά από την εισβολή και την κατάκτηση της Κρήτης από
τους Οθωμανούς στα 1645-1669. Στη συνέχεια αναφέρεται στο ευρύτατης διάδοσης στην Κρήτη φαινόμενο των εξισλαμισμών , στα αίτια, στις συνέπειες και στις προσπάθειες αντιμετώπισής του. Ακολουθεί το κεφάλαιο το σχετικό με τους αντάρτες της Κρήτης εκείνης της εποχής, τους Χαΐνηδες, με τη ζωή και τη δράση τους, ενώ γίνεται και αναφορά στους γνωστότερους από αυτούς. Έτσι φτάνει στα τέλη του 18ου αιώνα, στο 1790, και στον Νικολή Συγγελάκη – Χατζηαναγνώστη, η ανάδειξη της προσωπικότητας του οποίου αποτελεί το κεντρικό θέμα του βιβλίου.
Εξιστορούνται τα σπουδαιότερα περιστατικά της ζωής του με επίκεντρο τον πρωταγωνιστικό του ρόλο σε πολλά επαναστατικά γεγονότα της εποχής . Στην απόφασή του να γίνει χαΐνης πρωτεύον κίνητρο υπήρξε η βαρβαρότητα του γενιτσαρισμού που επικρατούσε τότε στην Κρήτη , η οποία έχει εκδηλωθεί και εις βάρος της οικογένειάς του, αρχικά με τον φόνο του ιερέα θείου και μέντορά του από τοπικό γενίτσαρο ,ενώ ακολούθησε ,η βάναυση συμπεριφορά προς τον επίσης ιερέα πατέρα του από άλλον αγά. Η τιμωρητική ανταπόδοση και προς τους δύο από τον Χατζηαναγνώστη τον υποχρέωσε να ανεβεί στο βουνό και να σχηματίσει αντάρτικη ομάδα χαΐνηδων στις αρχές του 19ου αιώνα.
Στη συνέχεια ο Αντώνης Στιβακτάκης, αξιοποιώντας την τοπική προφορική και γραπτή παράδοση, αναφέρεται σε συγκεκριμένα γεγονότα που πιστοποιούν τη δράση του Νικολή Συγγελάκη ως προστάτη των χριστιανών του τόπου του κι τιμωρού των ακραίων στοιχείων της άλλης πλευράς,. Έτσι , αναδεικνύει τα ηγετικά του χαρίσματα, την πολεμική δεξιότητα και την ευφυΐα του, αποδίδοντας μαζί και τη γενικότερη εικόνα από τη δράση των τότε ανυπότακτων Ρωμιών του βουνού (χαΐνηδων – κλεφτών) εναντίον του κατακτητή.
Στο κεφάλαιο για τη συμμετοχή του Χατζηαναγνώστη στην Επανάσταση του 1821, αρχικά παρουσιάζει το το ιστορικό πλαίσιο της προετοιμασίας και της εξέγερσης στην Κρήτη, με την αναφορά στους εδώ Φιλικούς και στις πρώτες επαναστατικές συνελεύσεις. Τα εξιστορούμενα υποστηρίζονται με εκτενή αποσπάσματα από έγκυρες πηγές( Κριτοβουλίδης, Ζαμπέλιος, Ψιλάκης ,Μουρέλλος ,κ.α.) .
Ο μέχρι τότε χαΐνης γίνεται τώρα αναγνωρισμένος οπλαρχηγός της Αρκαδίας (Βιάννου) και συμμετέχει ενεργά στις διεργασίες προετοιμασίας, προγραμματισμού και συντονισμού της Επανάστασης και στα πολεμικά γεγονότα της περιοχής του και της άλλης Κρήτης, (Φραγκοκάστελλο, Γραμβούσα, Σητεία) και στον κλεφτοπόλεμο που κράτησε ασβέστη τη φλόγα της Επανάστασης μετά τον συμβιβασμό του 1824.
Αναγνωρίζεται έτσι ως ένας από τους σημαντικούς καπεταναίους της επαναστατημένης Κρήτης και συνεργάζεται με τον Εμμ. Καζάνη, τον Τσαντηράκη, τον Γεώργιο Τσουδερό και άλλους επίσης ξεχωριστούς για την πολεμική αλλά και την καθοδηγητική του συμμετοχή.
Βέβαια, στην επαναστατική πορεία του Συμιανού, πλάι στα κατορθώματα και στην επαινετέα αγωνιστική δράση, συναντούμε και όψεις αρνητικές, συχνά παρατηρούμενες και σε άλλες περιστάσεις εθνικών κινητοποιήσεων, όταν τα προσωπικά πάθη και οι ενδοδιαμάχες υπερβαίνουν την ανάγκη του παραμερισμού των μικροτήτων και τη συσπείρωση στο κοινό καθήκον. Παρόλα αυτά η συνολική αποτίμηση της προσφοράς του είναι επιβραβευτική για αυτόν.
Στα χρόνια μετά την Επανάσταση και μέχρι το τέλος της ζωής του (1830 -1861) ο Χατζηαναγνώστης παραμένει ενεργός και συμμετέχει σε επαναστατικές κινήσεις (1833- κίνημα των Μουρνιδών, 1841 επανάσταση Χαιρέτη – Βασιλογεώργη) εξακολουθώντας να αποτελεί στήριγμα και ελπίδα των χριστιανών στην περιοχή Αρκαδίας, έχοντας το σεβασμό, την αναγνώριση και την ικανοποίηση ότι διέθεσε τη ζωή του στον υψηλό πατριωτικό στόχο της απελευθέρωσης του τόπου του.
Το βιβλίο συμπληρώνεται από κεφάλαιο με «Ιστορικά- Λαογραφικά- Βιογραφικά και άλλα σημειώματα», στα οποία ,όπως γράφει ο Αντώνης Στιβακτάκης , «γίνεται αναφορά σε πρόσωπα γεγονότα και άλλα θέματα που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον βιογραφούμενο χαΐνη- οπλαρχηγό Χατζη- Αναγνώστη Συμιανό και παρουσιάζουν σημαντική βαρύτητα και αξία».
Υπάρχει επίσης το παράρτημα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ιεραπύτνης και Σητείας κ. Κυρίλλου με τίτλο «Ναοί Κάτω και Επάνω Σύμης», όπου παρουσιάζονται αναλυτικά οι ναοί της αναφερόμενης περιοχής.
Το βιβλίο είναι έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας με αφορμή τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης του 1821.
Είναι έκδοση εξαιρετικά προσεγμένη σε επιμέλεια και εκτυπωτική ποιότητα, με πλήθος φωτογραφιών και με αρχειακό υλικό, υποστηρικτικών του κειμένου.
Με το βιβλίο αυτό του Αντώνη Στιβακτάκη επιβεβαιώνεται ξανά ο συγγραφικός του ζήλος και η προσήλωσή του στην ανάδειξη και προβολή του αξιομνημόνευτου υλικού της ιστορίας και της παράδοσης του τόπου μας ,έργο που χρόνια τώρα υπηρετεί με αφοσίωση ,συνέπεια και πλούσια αποτελέσματα.
