Γράφει ο Γιώργος Μαμάκης
ΙΔΑΙΟ ΑΝΤΡΟ: μια κρητική σπηλιά, «the most important cave sanctuary in Ιron Αge Crete» κατά τον Sir John Boardman, μια σπηλιά που χρησιμοποιήθηκε συνεχώς για 5.000 περίπου χρόνια, από την Ύστερη Νεολιθική εποχή μέχρι σήμερα.
Το Ιδαίο Άντρο είναι «η Βηθλεέμ της αρχαιότητας», είναι για την ιστορία της Κρήτης ό,τι είναι για τη φυσική ιστορία της Αμερικής το Gran Canyon κατά τον Η. Thompson.
Στη δεύτερη χιλιετία π.Χ. ο αθάνατος Ολύμπιος Δίας ενώθηκε στην Κρήτη με τον Μινωίτη ετήσια θνήσκοντα και αναγεννώμενο θεό της Βλάστησης, και έτσι προέκυψε ο μοναδικός Κρηταγενής Δίας, ο Ιδαίος Δίας.
Εδώ στον κρητικό Όλυμπο οι άνθρωποι έκαναν οδοιπορία μέρες για να ανέβουν ως την σπηλιά.
Πλούσιοι και φτωχοί κρεμούσαν τα αναθήματά τους στα κλαδιά των δέντρων, όπως γίνεται με τα τάματα στις εκκλησίες στα νεότερα χρόνια.
Η ιδιαιτερότητα της λατρείας του Δία στο Ιδαίο Άντρο, ήταν η μυθολογούμενη γέννησή του και ο ετήσιος θάνατός του στον ίδιο τόπο.
Στο ιερό σπήλαιο λατρευόταν σαν νήπιο, σαν έφηβος και σαν ώριμος θεός.
Θυσίες αιματηρές ή αναίμακτες, εκστατικοί χοροί, θόρυβοι τυμπάνων και κροτάλων, Διονυσιακά μυστήρια πιθανολογούνται από τα ευρήματα.
Ωστόσο, γνωρίζουμε λίγα για τα μυστήρια του Ιδαίου Άντρου.
Η μυστικότητα ήταν το απόλυτο μυστήριο, ο ιερός λόγος ήταν άρρητος-απόρρητος και η κοινοποίηση του, προέβλεπε σοβαρές ποινές.
Ο Γιάννης Σακελλαράκης περιγράφει τις δυσκολίες του ανασκαφικού εγχειρήματος: «Σε ένα σπήλαιο στα 1538 μ. δεν ήταν δυνατόν να ακολουθήσει κανείς τον ορθόδοξο τρόπο ανασκαφής. Η αποτυχία ήταν δεδομένη λόγω του σκότους και η ανεύρεση οποιουδήποτε μικροαντικειμένου αδύνατη, αν τα υγρά χώματα δεν ξεραίνονταν στο φως του ήλιου και δεν κοσκινίζονταν. Ο τεχνολογικός εξοπλισμός ήταν, λοιπόν, απαραίτητος και έτσι εγκαταστάθηκε γεννήτρια, αναβατόριο και σιδηροτροχιές με βαγονέτα για την ανύψωση τόνων λίθων και την απόρριψή τους – ο πρώτος σιδηρόδρομος της Κρήτης – όπως έλεγαν οι βοσκοί!».
