Του Κωστή Λαγουδιανάκη*
Μεγάλη επανάσταση σιγά σιγά πυρώνει
σ’όλα τση Κρήτης τα χωριά νεδιάζει και απλώνει.
Η φλόγα για την ένωση σε κάθε μπέτη άφτει
η λογική το όνειρο μπλιο δεν το κάνει ζάφτι.
Πρίχου η επανάσταση επίσημα ντακάρει
η ένωση και τ’όνειρο γενήκανε ζευγάρι.
Φόβος σιμώνει τω ν-Τουρκώ τσι’χει ξεπεραλύσει
στα κάστρα και στα φρούρια στσι πόλεις θα τσι κλείσει.
Η όργητα η σουλτανική πογράφει το φιρμάνι
τοΜουσταφά διοικητή σ’όλη τη γ-Κρήτη βάνει.
Το Μουσταφά το Γκιριτλή πανούργο διπλωμάτη
στη γ-κρητική επανάσταση να βάλει αντιπάτι.
Τριάντ’Αυγούστου στα Χανιά ο Μουσταφάς πορίζει
τη γ-κρητική επανάσταση να πνίξει ντουχιουντίζει.
Ο Μουσταφάς μος κι ήφταξε από τσι πρώτες μέρες
ήρχιξε καλοπιάσματα μαζί με τσι φοβέρες.
Η μάζωξη τω γ-Κρητικώ απάντηση του δίδει
Ένωση θέλει ή θάνατο,όπλα δε μ-παραδίδει.
΄Οπλα δε μ-παραδίδουνται,ντακάρα και μιλούνε
οι επιθέσεις τω ν-Τουρκώ του Μουσταφά αρχινούνε.
Μαλάξα ,Λάκοι ,Σέλινο ,Κάντανος ,Κυδωνία
μπέτη με μπέτη πολεμού τη ν-τούρκικη μανία.
Από κεια στον Αποκόρωνα ο Μουσταφάς ξαμώνει
παίρνει τη νίκη στο Βαφέ , βάνει φωθιές ,σκοτώνει.
Απής τον Αποκόρωνα και τη μεγάλη νίκη
στο Ρέθεμνος ο Μουσταφάς ξεσέρνει το σταλίκι.
Μέχρι να’ρθεί στο Ρέθεμνος απ’ όπου γκι α νεδιάσει
καταστροφή οπίσω ντου θ’αφήσει να περάσει.
Ογλήγορ’απ’το Ρέθεμνος σκεδιάζει να μισέψει
οθέ ντ’Αρκάδι να βρεθεί για να το καταστρέψει.
Καρδιά τση επανάστασης είχε γενεί τ’Αρκάδι
και για κειονά ο Μουσταφάς το ’βαλε στο σημάδι.
Στη ρίζα ορθό περήφανο του γερο-Ψηλορείτη
νάμι τ’Αρκάδι είχενε μεγάλο για τη γ-Κρήτη.
Πλούσα τα εισοδήματα μαζώνουνται στ’Αρκάδι
τείχη γερά και μπόλικα οζά κρασί και λάδι.
Στη μέση στη μεγάλη αυλή η εκκλησά χτισμένη
στο γ-Κωσταντίνο τον άγιο και την αγία Ελένη.
Του Κάστρου το Ρεσίτ πασά ο Μουσταφάς διατάσσει
να μπει στο Μυλοπόταμο τσι δρόμους για να φράσσει.
Κι ετσά ο Μυλοπόταμος δεν έχει πως το κάμει
να προπατήξει να βρεθεί στ’Αρκάδι να συντράμει.
Οχτώ Νοέμπρη ο Μουσταφάς πρίχου να ξημερώσει
τ’Αρκάδι ο τούρκικος στρατός είχε περικυκλώσει.
Τουφέκια μια ντρακοσαρά και λίγοι καλογέροι
μέσ’απ’τ’Αρκάδι πολεμούν το τούρκικο ασκέρι.
Ει’ γκαι γυναικοκόπελα μέσα στο μοναστήρι
και αρχινά η επίθεση και ποιος θα τη μ-παρτίρει.
Ο Κορωναίος αρχηγός απόφαση ’χε πάρει
το Δημακόπουλο ’βαλε στ’Αρκάδι για μπροστάρη.
Τ’Αρκάδι Δημακόπουλο και γούμενο Γαβρίλη
τσι ’σμιξε κι είναι τσ’αντρειγιάς οι γκαρδιακοί τζη φίλοι.
Οι επιθέσεις ακλουθούν η μια πίσω στην άλλη
αρίφνητη ’ναι η Τουρκιά τ’Αρκάδι ’να ψιχάλι.
Ολημερνίς τα κύματα το ένα οθέ ντ’άλλο
κι όμως τ’Αρκάδι δε γ-κουνεί οπίσω ένα ζάλο.
Σπερνό τον ανεμόμυλο ο Τούρκος κι ανέ μ-πάρει
πάλι τ’Αρκάδι δε δειλιά,ακόμη έχει θάρρη.
Από ποθές βοήθεια δεν έχει κι ας βραδιάζει
ο Τούρκος ζητά παράδοση μα δε ντο κουβεδιάζει.
Μαντατοφόρος του πασά στο Ρέθεμνο ’ναι κιόλα
η διαταγή ντου ήτανε να πέψουν πυροβόλα.
Πρίχου ροδίσ’η ανατολή να βγάλει αθούς και φύλλα
χτυπά τα τείχη τ’Αρκαδιού η “μπουμπάρδα κουτσαχείλα”.
Η κουτσαχείλα γκρέμισε τη δυτική τη μ-πύλη
κι ετσά λιγαίνει τ’Αρκαδιού το λάδι στο καντήλι.
Τη μ-πύλη να γκρεμίζεται οι Τούρκοι ωστέ να δούνε
αγριεμένοι στην αυλή γλακούνε για να μπούνε.
Φωνές,μουγκρές και αίματα,μαύρη απελπισία
αρχίζει εδά να γράφεται του Αρκαδιού η θυσία.
Μπέτη με μπέτη μαχαιρές,τ’Αρκάδι γονατίζει
σούνται τα γυρομπέντενα,η αυλή ντου κοκκινίζει.
Ο Γαβριήλ ο γούμενος μπροστάρης στη θυσία
κλουθά κι ο Δημακόπουλος για την αθανασία.
Οθέ ντη μπάντα τω ν-Τουρκώ προπάτηξε η νίκη
γλακού ντα γυναικόπαιδα στη μπαρουταποθήκη.
Εκειά ο Τούρκος χύνεται μα πρι κοντοσιμώσει
τ’Αρκάδι τη μπιστόλα ντου θα τηνέ σογεμώσει.
Μπαρουτοπίθαρα φωθιά παίρνουν ’πό τη μπιστόλα
κι ο τόπος κατακόκκινη εγίνηκενε βιόλα.
Συθέμελα σειστήκανε του Αρκαδιού οι τόποι
αθάνατοι ’ναι ήρωες ετσά λοής αθρώποι.
Η κάθα πέτρα τ’Αρκαδιού κειανά που’χει παρτίρει
ρούκουνα τηνέ κάνουνε στη λευτεριάς το χτίρι.
Το αίμα τσ’ολοκαύτωσης τ’Αρκάδι χρώμα κάνει
και με κειονά ανυφαντικό τση λευτεριάς θα φάνει.
Τση λευτεριάς το υφαντό δεν έχει ένα ψεγάδι
η αργαστηροδιάστρουσα το ξόμπλιασε στ’Αρκάδι.
___________________
(το)αντιπάτι:η αντίσταση την οποία επιχειρώ πατώντας δυνατά το ένα πόδι στο έδαφος,γενικά η κάθε είδους αντίσταση για να αποττραπεί κάτι μη επιθυμητό (ο)αθός:ο ανθός απής,επίρ.:μετά,κατόπιν ,αφού (η)αργαστηροδιάστρουσα:η γυναίκα που ξέρει και να υφαίνει στον αργαλειό(αργαστήρι) και ξέρει και να διάζεται,δηλ.να να κάνει όλες τις απαραίτητες εργασίες που απαιτούνται για να ετοιμαστεί το νήμα προκειμένου να τοποθετηθεί στον αργαλειό για ν’αρχίσει η ύφανση αρίφνητος-η-ο:αμέτρητος,αναρίθμητος άφτω-εις-ει, ρ.:ανάβω για κειονά:γι’αυτό το λόγο δεν έχει πως το κάμει:δεν έχει άλλη επιλογή ένα οθέ ντ’άλλο:το ένα κατόπιν του άλλου ει’γκαι:είναι και,δηλ.επί πλέον (το)ζάλο:το βήμα ζάφτι:συντάσσεται με το ρήμα κάνω,κάνω ζάφτι=κάνω κάποιον καλά,υποτάσσω,έχω σε πλήρη έλεγχο λιγαίνει:λιγοστεύει,ελαττώνεται μος:μόλις (η)μουγκρά:διαπεραστική κραυγή που προέρχεται από έντονο πόνο (ο)μπέτης:το στήθος μπλιο:πια (το)νάμι:η φήμη,το καλό όνομα νεδιάζω:εμφανίζομαι,παρουσιάζομαι ντακέρνω(να ντακάρει):αρχίζω ντουχιουντίζω:σκέφτομαι,είμαι σε περισυλλογή ξαμώνω:στοχεύω,σημαδεύω ξεπαραλώ(να ξεπαραλύσει):ξηλώνω τις ραφές ενός υφάσματος,μτφ.βρίσκομαι σε σύγχυση,έχω καταληφθεί από πανικό ξεσέρνω:μετακινώ,αλλάζω θέση ογλήγορα:γρήγορα οθέ,επίρ.:προς (η)όργητα:η οργή,ο θυμός παρτίρω:υποφέρω πογράφω-υπογράφω ποθές:πουθενά πορίζω:βγαίνω έξω,εμφανίζομαι πρίχου:πριν προπατώ:περπατώ πυρώνω:υπερθερμαίνω (ο)ρούκουνας:η μεγάλη πέτρα που χτίζεται στη γωνία ενός τοίχου του σπιτιού μτφ.το στήριγμα σούνται:σείονται συντρέμω:προφέρεται συdρέμω=συνδράμω,βοηθώ (το)σταλίκι:το σημάδι,το σύνορο φράσσω:κλείνω την είσοδο,εμποδίζω ψιχάλι:ελάχιστο,μηδαμινό
* Από το βιβλίο του Κωστή Λαγουδιανάκη «Ολοχρονίς του χρόνου»
