Του Γιάννη Δρ. Κρουσανιωτάκη*
Η περιοχή του Ρούβα και γενικά τα χωριά της Πάνω Ρίζας, στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο λόγω της στρατηγικής τους θέσης. Ήταν πάνω στο δρόμο που οδηγούσε προς τα «Ρεθεμνιώτικα» και είχε κοντά το δάσος του Ρούβα που ήταν το καταφύγιο των επαναστατών. Για τους λόγους αυτούς οι πολεμικές επιχειρήσεις ήταν συχνές.
Από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη, υπήρξαν γενναίοι άντρες που όρθωσαν το ανάστημά τους στις βιαιότητες των κατακτητών. Ήταν οι περίφημοι «Χαΐνηδες», αυτούς που στην άλλη Ελλάδα ονομάζουμε «κλέφτες». Αναφέρουμε παρακάτω απόσπασμα από έγγραφο των τουρκικών αρχείων με θέμα «ΔΡΑΣΙΣ ΧΑΪΝΗΔΩΝ ΣΥΛΛΗΨΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΑΥΤΩΝ». Αριθμός μετάφρασης 1.137,σελίδα132 τόμος Γ’με ημερομηνία 10 Απριλίου 1694.Το απόσπασμα αναφέρει: «Ενεφανίσθη ενώπιον του Ιεροδικείου ο αρχηγός του καταδιωκτικού αποσπάσματος επαρχίας Καινουργίου Μεχμέτ Μπεσέ, υιός Μουσταφά και οι μετ’ αυτού άνδρες και ήγειραν αγωγή κατά των προ καιρού καταφυγόντων προς το εχθρικόν προς ημάς φρούριον της Σούδας και λεηλατησάντων το εν τη προαναφερθείση επαρχία κείμενον χωρίον Ρουφά, ως άλλωστε οι ίδιοι ωμολόγησαν τούτο, Νικολού, υιού Μιχαήλ, κατοίκου Γέργερης…». Φυσικά δεν ήταν ο μοναδικός χαΐνης από την περιοχή, αυτός συνελήφθη, γι’ αυτό αναφέρεται το όνομά του. Στο χωριό Ρουφά κατοικούσαν Τούρκοι, οι οποίοι προτιμούσαν τα πλούσια χωριά,γι’αυτό έγινε και η λεηλασία από τους χαΐνηδες.
Το έτος 1774 μια ομάδα Σφακιανών μαζί τους και ο ξακουστός Πρωτόπαπας, αφού δραπέτευσαν από τα μπουντρούμια του Ηρακλείου, έφτασαν στη Γέργερη. Προηγήθηκε νυχτοπορεία πολλών ωρών. Στη Γέργερη φιλοξενήθηκαν από τον Βαγιωνιό, κάτοικο της Γέργερης, μια φιλοξενία αρκετά επικίνδυνη.
Ο Βαγιωνιός τους πρόσφερε τροφή, ρούχα, υποδήματα κι ότι άλλο μπορούσε. Ο ίδιος τους οδήγησε στην περιοχή του Αη-Γιάννη, στο Δάσος του Ρούβα. Εκεί έμειναν περίπου 15 μέρες λόγω του δύσκολου χειμώνα. Από τις κακουχίες και την έλλειψη τροφής δυστυχώς πέθαναν.
Το έτος 1818, ο Μαστραχάς σε συμπλοκή στη θέση «Ψαλίδα» της Γέργερης σκότωσε τέσσερις Τούρκους. Προηγουμένως, είχε σκοτώσει στο Καστέλι της Μεσαράς το γενίτσαρο Μόχογλου1. Έτσι εκδικήθηκε για το θάνατο των δύο αδελφών του. Αυτές οι πράξεις τον ανάγκασαν να αλλάξει ζωή και να γίνει χαΐνης, πάνω από τη Γέργερη, στις απότομες κορφές του Ψηλορείτη και στο πυκνό δάσος του Ρούβα. Εκεί τον ακολούθησαν εκλεκτά παλληκάρια, τα οποία συγκρότησαν αντάρτικο σώμα υπό τις διαταγές του. Το σώμα επιχειρούσε συχνές επιδρομές στα τουρκοχώρια της περιοχής και τα απάλλασσε από τους επικίνδυνους Τούρκους2. Ο Μιχαήλ Κόρακας και ο Φραγκίσκος Μαστραχάς ήταν από τους άντρες που οργάνωσαν τα πρώτα επαναστατικά σώματα του 213. Ορμητήριά τους ήταν η Μονή Βροντισίου και το Δάσος του Ρούβα στην Απάνω Ρίζα, στον Ψηλορείτη, ενώ στην Κάτω Ρίζα, στα όρη Αστερούσια, η Μονή της Οδηγήτριας. Από αυτά τα ορμητήρια εξορμούσαν και σκορπούσαν τον θάνατο στα τουρκικά και αιγυπτιακά πολυπληθή, τακτικά και άτακτα στρατιωτικά σώματα.
«Όπως στα Δυτικά οι κώμες και τα χωριά των αθανάτων Ριζών των Λευκών Ορέων έβγαλαν άνδρες αγωνιστές πρώτης τάξεως, έτσι και στα Ανατολικά οι κώμες και τα χωριά των Ριζών της τ. Επαρχίας Καινουργίου, με κέντρο τη Γέργερη, ανέδειξαν φάλαγγα πυκνή πολεμαρχών και ισχυρών ανδρών, στη διάρκεια όλων των κρητικών αγώνων»4.
Οι άνθρωποι αυτοί συνέβαλαν στην αναζωπύρωση του πόθου της λευτεριάς στην Κρήτη και αναπτέρωσαν τις ελπίδες των κατοίκων της για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Για την επαλήθευση του ονείρου αυτού έταξαν τη ζωή τους, από την περίοδο της προετοιμασίας της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης έως τον θάνατό τους.
1.Σπανάκης,Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων,τ.1,σ.376.
2.Επρόκειτο για ένα από τα πρώτα επαναστατικά σώματα που συγκροτήθηκαν λίγο πριν αρχίσει ο Αγώνας του 1821:Γενεράλις<< Φραγκιάς Μ. Μαστραχάς
- Ι.Δ. Μουρέλλος, Ιστορία της Κρήτης,τ.1,Ηράκλειο 1931,σ.309. Γ.Χρηστάκης- Γ. Πατεράκης, Η Κρήτη και η ιστορία της, Αθήνα 1995,σ.190
4.Β.ψιλάκης,Ιστορία της Κρήτης (μεταγλωττισμένη), τ.4, Αθήνα,σ.355 σημ.170.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Έγγραφο των τουρκικών αρχείων: Δράσις Χαΐνηδων
Μαρμάρινη πλάκα στο Δάσος του Ρούβα
* Ο κ. Γιάννης Δρ. Κρουσανιωτάκης είναι Δάσκαλος από τη Γέργερη του Δήμου Γόρτυνας
Φωτογραφία κορυφής: cretazine.com
