Γύρω από την αρχαία πόλη Φαιστός αναπτύχθηκαν σε διάφορες εποχές σημαντικά μοναστικά και λατρευτικά κέντρα.
Η περιοχή μπορεί να θεωρηθεί ως προέκταση των Αστερουσίων με τους ιερούς τόπους, τα μοναστήρια και τα ερημητήρια. Από την άλλη πλευρά (δυτικά) βρίσκεται μια άλλη περιοχή με σπουδαία μοναστική παράδοση· τα νότια παράλια του σημερινού Νομού Ρεθύμνης.
Ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να αξιολογηθεί είναι η μικρή απόσταση της περιοχής από την αρχαία Γόρτυνα, το κέντρο δηλαδή της εξάπλωσης της Χριστιανικής πίστης στην Κρήτη.
Πολύ κοντά στα ερείπια της Φαιστού υπήρχε αρχαίο χριστιανικό βαπτιστήριο. Βρισκόταν κοντά στη σημερινή τοποθεσία Λούτρα του χωριού Άγιος Ιωάννης. Το ίδιο το τοπωνύμιο (Λούτρα) Θα Πρέπει να απηχεί την ανάμνηση του παλαιού βαπτιστηρίου. Εξάλλου η κτητορική επιγραφή του ωραίου ναού του Αγίου Παύλου, που χτίστηκε το 1303-1304, αναφέρει το τοπωνύμιο «βαπτιστήριο».
+ Ανεκαινίσθη και ανιστορίθη ο πάνσεπτος και θείος ναός του αγίου ενδόξου πρωτοκορυφαι…….. του εν τοποθεσία βαπτιστήρας, δια συνεργασίας και κόπου και μόχθου πολλού Πέτρου ιερέως του …ουλη και της συναδελφής αυτού Καταφυγ(ής) (της βασι)λείας των ορθοδόξων και φιλοχρίστων ημών βασιλέων κυρού Ανδρονίκου του Παλαιολόγου, και της ευσεβεστάτης Αύγούστης κυράς Ειρήνης και του υιού αυτού κυρού Μιχαήλ έτους (6812 Ινδικτιώνος 6).
(Η επιγραφή δημοσιεύτηκε από τον Στ. Ξανθουδίδη. Είναι εντυπωσιακό το ότι παρά την Ενετική κατάκτηση που συμπλήρωσε τότε έναν αιώνα, οι κρητικοί αναγνώριζαν ως βασιλείς τους, τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες).
(Νίκου Ψιλάκη, Μοναστήρια και ερημητήρια της Κρήτης, τόμος Α, σελ. 323)
Σύμφωνα με την παράδοση ο Απόστολος Παύλος πηγαίνοντας για την Γόρτυνα πέρασε από εδώ, κατά την παράδοση έμεινε 2 ημέρες και δίδαξε τον λόγο του Χριστού. Η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Παύλου περιτριγυρίζεται από ένα μικρό νεκροταφείο και βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του δρόμου. Η εκκλησία έχει τοιχογραφίες, με καλύτερη αυτή των Ευαγγελιστών. Η εκκλησία σχηματίζει ένα μικρό σταυρό μ’ ένα μεγάλο θόλο κι ένα μικρότερο θόλο πάνω από το τέμπλο. Έχει ιδιόμορφη αρχιτεκτονική ως το νάρθηκα, ο οποίος είναι τοποθετημένος στο μπροστινό μέρος της εκκλησίας και είναι τόσο μεγάλος, όσο ολόκληρη η εκκλησία.
(Φωτογραφίες από το αρχείο του “e-mesara.gr”
